تومور هیپوفیز : انواع، تشخیص و درمان آن

فهرست مطالب
تومور های هیپوفیز

غده هیپوفیز هورمون‌هایی را تولید و به جریان خون منتشر می‌کند. بیشتر تومورهای هیپوفیز خوش‌­خیم هستند. تومورهای خوش‌خیم غده هیپوفیز را آدنوم هیپوفیز نیز می‌گویند. هیپوفیز یک غده کوچک است که درون یک حفره توخالی، درست پشت چشم‌ها قرار دارد. این غده با تولید هورمون و ترشح آن‌ها به جریان خون بسیاری از عملکردهای بدن را کنترل می‌کند. غده هیپوفیز بخشی از سیستم اندوکرین (دستگاه درون ­ریز) است. بنابراین به تومورهای غده هیپوفیز، تومورهای اندوکرین نیز می‌گویند.

تومور هیپوفیز

انواع تومور هیپوفیز

تومورهای هیپوفیزی را بسته به وجود یا عدم وجود قابلیت ترشح هورمون به دو گروه تقسیم می‌کنند. به تومورهای هیپوفیزی که هورمون تولید نمی­‌کنند، تومورهای غیرترشحی یا غیر عملکردی گفته می­‌شود. به تومورهایی که هورمون تولید می‌کنند، تومورهای ترشحی یا عملکردی گفته می­‌شود. علائم بیمار به این بستگی دارد که تومور هورمون تولید می‌کند یا خیر.

تومورهای هیپوفیزی که هورمون تولید نمی‌­کنند

تومورهای هیپوفیزی که هورمون تولید نمی‌کنند معمولا نسبت به تومورهایی که هورمون تولید می­‌کنند بزرگ‌تر هستند. این تومورها می‌توانند به عصب بینایی که در نزدیکی آن قرار دارد فشار وارد کنند و باعث ایجاد تغییر در بینایی فرد شوند. این تومورها همچنین می­‌توانند بر روی بافت طبیعی غده هیپوفیز نیز اثر بگذارند و موجب ایجاد تغییراتی در سطح هورمون­‌ها شوند.

تومورهای هیپوفیزی که هورمون تولید می­‌کنند

انواع مختلفی از تومورهای هیپوفیزی تولیدکننده هورمون وجود دارد. این تومورها بسته به نوع هورمونی که تولید می‌کنند، می­‌توانند علائمی غیرعادی ایجاد کنند.

پرولاکتینوم

پرولاکتینوم‌ها هورمونی به نام پرولاکتین تولید می­‌کنند. این هورمون تولید شیر بعد از بارداری را تنظیم می‌­کنند. این تومورها از شایع‌­ترین نوع تومورهای هیپوفیزی هستند. پرولاکتینوم می­‌تواند باعث بروز علائم زیر شود:

  • ناباروری
  • از دست دادن میل جنسی
  • اختلال نعوظ
  • افزایش تولید شیر در سینه زنان
تومور هیپوفیز

تومورهایی که هورمون رشد تولید می­‌کنند!

تومورهایی که هورمون رشد تولید می‌­کنند می‌توانند باعث بروز یک بیماری به نام آکرومگالی شوند. علائم آکرومگالی عبارت­ند از:

  • قد کشیدن بیش از حد در افراد جوان
  • افزایش اندازه بیش از حد دست، پا و فک تحتانی در افراد بزرگسال

تومورهایی که هورمون ACTH تولید می­‌کنند!

ACTH مخفف هورمون آدرنو-کورتیکو-تروپیک است. ACTH غدد فوق کلیه تحریک می‌کند که هورمون کورتیزول تولید کنند. تومورهایی که هورمون ACTH تولید می­‌کنند می­‌توانند موجب یک سری علائم شوند که تحت عنوان سندرم کوشینگ شناخته می­‌شوند. این علائم عبارتند از:

  • افزایش وزن
  • گرد و قرمز شدن صورت
  • فشار خون بالا

تومورهایی که هورمون محرک تیروئید (TSH) تولید می­‌کنند

تومورهای هیپوفیزی که TSH تولید می­‌کنند می‌­توانند موجب علائم زیر شوند:

  • کاهش وزن
  • تعریق
  • لرزش
  • افزایش سرعت ضربان قلب (تپش قلب)

میزان شیوع تومور هیپوفیز چقدر است؟

حدود ۸ مورد از از هر ۱۰۰ مورد تومور مغزی (۸ درصد) از نوع ومورهای هیپوفیزی هستند. اکثر تومورهای هیپوفیزی خوش‌­خیم هستند (سرطانی نیستند). این تومورها معمولا به آرامی رشد می­‌کنند و به سایر نواحی پخش نمی­‌شوند.

آزمایش‌های تشخیص تومور هیپوفیز

پزشک بیمار را معاینه می­‌کند و علائم را بررسی می­‌کند. برای تشخیص هورمون هیپوفیزی یک سری آزمایش‌­ها باید انجام شوند. این کار به پزشک کمک می­‌کند تا برای درمان بیمار برنامه­‌ریزی کند. آزمایش­‌هایی که روی بیمار انجام می‌شوند عبارتند از:

  • MRI یا سی­‌تی اسکن
  • آزمایش خون

درمان تومور هیپوفیز

درمان لازم برای بیمار به نوع تومور هیپوفیز بستگی دارد. نوع درمان به کیفیت حال بیمار و علائم او نیز بستگی دارد.

پایش

تومورهای هیپوفیزی معمولا طی چند سال به آرامی رشد می­‌کنند. امکان دارد پزشک برای یک تومور کوچک که علائمی ندارد، پایش منظم تومور با اسکن MRI را به بیمار توصیه کند. به این عمل پایش فعال می­‌گویند. سپس در صورتی که نشانه‌­ای حاکی از رشد تومور یا بروز علائم وجود داشته باشد، بیمار تحت درمان قرار می­‌گیرد.

جراحی تومور هیپوفیز

جراحی از جمله رایج‌­ترین روش­‌های درمان تومورهای هیپوفیزی است. جراح مغز و اعصاب هر چقدر از تومور را که ممکن باشد با جراحی برمی­‌دارد. جراح یک لوله را از طریق بینی وارد می­‌کند تا تومور را بردارد. به این عمل جراحی آندوسکوپیک ترانس اسفنوئیدال گفته می­‌شود.

تشخیص تومور هیپوفیز

پرتو درمانی تومور هیپوفیز

در پرتودرمانی از اشعه ایکس پر انرژی برای نابود کردن سلول‌­های تومور استفاده می­‌شود. امکان دارد بیمار پس از جراحی تحت پرتودرمانی قرار گیرد تا توموری را که پس از جراحی نیز باقی مانده، از بین ببرد. احتمالا بیمار تحت پرتودرمانی خارجی یا پرتودرمانی استریوتاکتیک (stereotactic radiotherapy: SRT or SRS) قرار گیرد.

درمان برای کاهش سطح هورمون‌ها

ممکن است بیمار در برخی از انواع تومورهای هیپوفیزی، داروهایی برای کاهش سطح هورمون دریافت کند. برای مثال ممکن است بیمار برای پرولاکتینوم، دارویی بنام کابرگولین (داستینکس Dostinex) دریافت کند. این دارو مانع تولید هورمون پرولاکتین در تومور هیپوفیزی می‌شود. این داروها تومور را برطرف نمی­‌کنند، ولی به کاهش علائم کمک می‌کنند.

جایگزینی هورمون

اگر کل غده هیپوفیز یا بخش عمده­‌‌ای از آن با جراحی برداشته شود، بیمار قرص­‌های جایگزینی هورمون دریافت می­‌کند. جایگزینی هورمون موارد زیر را شامل می­‌شود:

  • هورمون­‌های تیروئید
  • هورمون­‌های جنسی استروژن و آندروژن
  • هورمون رشد

داروهای جایگزینی هورمون به صورت قرص، تزریق یا به صورت چسب (patch) به بیمار داده می­‌شود.

بازگشت تومور هیپوفیز

اگر تومور هیپوفیز بازگردد، ممکن است بتوان باز هم جراحی یا پرتودرمانی انجام داد. همچنین امکان دارد پزشک یک داروی شیمی‌­ درمانی به نام تموزولوماید (یا تموزولامید یا تمودال) را برای بیمار تجویز کند.

پیگیری (فالو آپ)

بیمار بعد از پایان درمان نیز مرتبا با پزشک یا پرستار خود ملاقات می­‌کند. پزشک در هر قرار ملاقات بیمار را معاینه می‌کند. پزشک درباره حال و احوال بیمار از او سوال می‌­پرسد، و سوالاتی از این قبیل نیز از بیمار می‌­پرسد: آیا علائم یا عوارض جانبی داشته­‌اید؟ و آیا نگران چیزی هستید؟ همچنین امکان دارد در برخی از این ملاقات‌­ها اسکن MRI انجام شود. فاصله بین چکاپ‌­های بیمار به شرایط فردی او بستگی دارد.

کنار آمدن با تومورهای هیپوفیز

کنار آمدن با تشخیص تومور مغزی هم در عمل و هم از نظر عاطفی بسیار دشوار است. به ویژه اگر فرد به یک تومور نادر مبتلا شود شرایط سخت‌­تر می­‌شود. کسب اطلاعات کافی درمورد نوع تومور، و روش درمان آن می­‌تواند روند کنار آمدن با تومور را آسان­‌تر کند.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *