مراقبت بعد از نمونه برداری مغز استخوان بیشتر شامل کنترل عوارض جانبی در صورت بروز است. ابتدا بهتر است کمی با مغز استخوان و نمونه برداری مغز استخوان آشنا شویم:
مغز استخوان چیست؟
مغز استخوان بافت اسفنجی و چربی داخل استخوان‌های بزرگ بدن است که سلول‌های خونی را می‌سازد. این شامل اجزای مایع و جامد است. سلول‌های خونی زیر در مغز استخوان تشکیل می‌شوند:
- گلبول‌های قرمز خون که اکسیژن را به بافت‌ها و اندام‌های بدن می‌رساند.
- گلبول‌های سفید خون که به بدن در مبارزه با عفونت و بیماری کمک می‌کنند.
- پلاکت‌هایی که به لخته شدن خون و کنترل خونریزی کمک می‌کنند.
اگر علائم بالینی دارید که ممکن است نشان دهنده سرطان خون باشد، هماتولوژیست آزمایش مغز استخوان را انجام می‌دهد تا بررسی کند که آیا سلول‌های مغز استخوان شما طبیعی هستند یا اینکه آیا سرطان خون بر مغز استخوان شما تأثیر می‌گذارد یا خیر.
نمونه برداری از مغز استخوان چیست؟
نمونه‌برداری مغز استخوان می‌تواند آسپیراسیون مغز استخوان یا بیوپسی مغز استخوان باشد:
- آسپیراسیون مغز استخوان نمونه‌ای از قسمت مایع مغز استخوان را که حاوی برخی از سلول‌های مغز استخوان است، خارج می‌کند.
- بیوپسی مغز استخوان یک قطعه کوچک و جامد از مغز استخوان را برمی دارد.
این نمونه از مغز استخوان به منظور تشخیص انواع سرطان خون گرفته می‌شود. هر دو آزمایش تغییرات غیرطبیعی را در سلول‌های مغز استخوان نشان می‌دهند، اما بیوپسی همچنین می‌تواند جزئیات بیشتری از ساختار مغز استخوان مانند فیبروز در مغز استخوان را ارائه دهد. هماتولوژیست تعیین می‌کند که آیا به یکی از این آزمایش‌ها نیاز دارید یا هر دو. بیوپسی مغز استخوان علاوه بر اینکه قادر به تشخیص سرطان خون است، می‌تواند اطلاعات زیر را نیز ارائه دهد:
- میزان پاسخ شما به درمان سرطان خون
- وجود کروموزوم‌های غیرطبیعی، اغلب مرتبط با سرطان خون، که به تعیین خطر ابتلا به سرطان خون و تصمیم‌گیری یک برنامه درمانی کمک می‌کند.
- پیشرفت سرطان خون
- علل کم خونی شدید (تعداد کم گلبول‌های قرمز خون) یا تعداد کم پلاکت‌ها
تغییرات غیرطبیعی در سلول‌های خونی تحت تأثیر سرطان خون را می‌توان در نهایت در نمونه خون مشاهده کرد، اما این تغییرات را می‌توان زودتر در نمونه مغز استخوان مشاهده کرد. علاوه بر این، همه بیماران این سلول‌های غیر طبیعی را در خون ندارند.
مراقبت بعد از نمونه برداری مغز استخوان
یک پانسمان کوچک روی محل نمونه بردای قرار داده می‌شود و باید به مدت ۲۴ ساعت روی آن بماند و در این مدت نباید حمام کنید یا شنا کنید. شما می‌توانید در همان روز حدود یک ساعت پس از آزمایش به خانه بروید. اگر آرام بخش داشته‌اید که باعث خواب آلودگی شما می‌شود، به کسی نیاز دارید که شما را به خانه برساند.
پزشک شما از بی‌حس‌کننده موضعی در طول عمل استفاده می‌کند که باعث بی‌حس شدن ناحیه اطراف بیوپسی می‌شود. بی‌حسی موضعی تا چند ساعت بعد از نمونه برداری همچنان تاثیر می‌گذارد. پس از از بین رفتن بی‌حسی موضعی ممکن است کمی ناراحتی و درد جزئی در محل عمل ایجاد شود. دارو‌های ضد درد خوراکی (مثلاً پانادول) معمولاً تمام چیزی است که برای درمان این درد لازم است. اگر کنترل درد بعد از عمل برای شما دشوار است، باید با دکتری که این روش را انجام داده است تماس بگیرید.
مراقبت از زخم و پانسمان
دکتری که روش بیوپسی را انجام می‌دهد، معمولاً یک برش پوستی بسیار کوچک (۲ تا ۳ میلی‌متر) در محل بیوپسی ایجاد می‌کند. این برش کوچک معمولاً خیلی سریع بهبود می‌یابد و نیازی به بخیه ندارد. پزشک شما یک پانسمان را روی این برش پوست قرار می‌دهد. این پانسمان به طور معمول ضد آب است و شما باید این پانسمان را ۱ تا ۲ روز پس از عمل بردارید (اغلب در حمام راحت‌تر است) و ناحیه را بررسی کنید. پس از برداشتن پانسمان، می‌توانید یک چسب زخم را روی محل برش قرار دهید (مخصوصاً اگر لباس‌هایتان روی آن ناحیه ساییده شده است).
چه مدت طول می‌کشد تا محل بیوپسی بهبود یابد؟
برش کوچک پوست بلافاصله شروع به بهبود می‌کند. بیوپسی با سوزن کمی بزرگتر از سوزن آزمایش خون معمولی انجام می‌شود. این سوزن بزرگتر برای وارد شدن به استخوان پشت لگن مورد نیاز است. پس از بیوپسی، سوراخ در استخوان بلافاصله شروع به بهبود می‌کند و انتظار می‌رود که طی ۱ تا ۲ هفته بهبودی کامل حاصل شود.
مراقبت بعد از نمونه برداری مغز استخوان؛ کنترل عوارض
عوارض جانبی پس از آزمایش مغز استخوان از فردی به فرد دیگر متفاوت است. برخی از بیماران برای چند روز پس از عمل درد خفیف استخوانی را تجربه می‌کنند که به مسکن‌های معمولی مانند پاراستامول پاسخ می‌دهد. سایر عوارض جانبی ممکن است شامل کبودی، خونریزی، درد، عفونت یا سوزن سوزن شدن در پا‌ها باشد.
- در صورت هر گونه خونریزی، باید به ناحیه مورد نظر فشار وارد شود. اگر متوقف نشد، با بیمارستان تماس بگیرید.
- در صورت داشتن درجه حرارت یا قرمز شدن و درد شدن ناحیه، عفونت آشکار خواهد شد. در صورت نیاز به آنتی بیوتیک باید با بیمارستان تماس بگیرید.
- سوزن سوزن شدن پا‌ها با گذشت زمان از بین می‌رود.
دریافت نتایج نمونه برداری مغز استخوان
نمونه‌های مغز استخوان برای آزمایش به آزمایشگاه فرستاده می‌شود. هر نمونه زیر میکروسکوپ بررسی و تجزیه و تحلیل خواهند شد.
یک نمونه آسپیراسیون مغز استخوان روی یک اسلاید میکروسکوپ پخش می‌شود و برای تشخیص هرگونه تغییر در سلول‌های مغز استخوان و تغییرات احتمالی کروموزوم بررسی می‌شود.
نمونه بیوپسی مغز استخوان بسیار نازک برش داده می‌شود تا بتوان آن را زیر میکروسکوپ مشاهده کرد تا ببیند چگونه سلول مغز استخوان در مغز استخوان قرار دارد.
بیوپسی مغز استخوان معمولاً ۲ تا ۴ روز کاری طول می‌کشد تا به طور کامل پردازش شود و نتایج این آزمایشات به دست پزشک شما برسد. گاهی اوقات آزمایش‌های اضافی روی مواد مغز استخوان انجام می‌شود که ممکن است چند هفته طول بکشد.
