داشتن پلاکت پایین (اصطلاح پزشکی ترومبوسیتوپنی است) در طول شیمی درمانی نسبتاً رایج است و رایج‌ترین راه برای افزایش تعداد پلاکت‌ها در طول شیمی درمانی این است که دوز بعدی شیمی درمانی را به تعویق بیندازید یا تزریق پلاکت توسط پزشک خود انجام دهید. داروهایی که پلاکت‌ها را افزایش می‌دهند در دسترس هستند، اما این داروها فقط برای سطوح پایین پلاکتی به دلیل یک وضعیت خودایمنی تأیید شده‌اند و به ندرت برای سطوح پایین پلاکتی ناشی از شیمی‌درمانی استفاده می‌شوند. رایج ترین داروی مورد استفاده Neumaga (oprelvekin) است، اما Nplate (romiplostim) و Promacta (eltrombopag) نیز موجود است.
تزریق پلاکت چیست؟
تزریق پلاکت (که انفوزیون پلاکتی نیز نامیده می شود) برای جلوگیری یا توقف خونریزی مداوم در افرادی با تعداد پلاکت کم یا عملکرد ضعیف پلاکت استفاده می‌شود. آنها رایج‌ترین راه برای درمان ترومبوسیتوپنی، به ویژه ترومبوسیتوپنی کوتاه مدت هستند که در نتیجه داروهای شیمی درمانی رخ می‌دهد. انتقال خون می‌تواند به عنوان یک درمان (برای افزایش پلاکت در کسانی که به طور فعال خونریزی می‌کنند) یا در مان پیشگیرانه (برای کسانی که تعداد پلاکت کم یا مورد انتظار آنها پایین است اما خونریزی ندارند) استفاده شود.
شایع‌ترین عارضه تزریق پلاکت تب موقت است. عوارض جانبی نادری مانند واکنش‌های انتقال خون، عفونت‌ها یا هپاتیت انتقالی نیز ممکن است رخ دهد. دو راه برای جمع‌آوری پلاکت‌ها وجود دارد. این دو راه شامل جداسازی و ادغام پلاکت‌ها از واحدهای خون کامل اهدایی یا با جمع‌آوری پلاکت‌ها از طریق آفرزیس مستقیماً از یک اهداکننده می‌شود. آفرزیس فرآیند جداسازی اجزای مختلف خون است. خون اهداکننده به داخل دستگاه کشیده می‌شود و برای جلوگیری از لخته شدن آن با محلول ضد انعقاد (سیترات) مخلوط می‌شود و سپس در سانتریفیوژ جدا می‌شود.
علت کاهش پلاکت در درمان سرطان چیست؟
شایع‌ترین علت ترومبوسیتوپنی در افراد مبتلا به سرطان، سرکوب مغز استخوان مربوط به شیمی درمانی است. شیمی درمانی سلول‌هایی را که به سرعت تقسیم می‌شوند، مانند سلول‌های مغز استخوان که به پلاکت تبدیل می‌شوند، از بین می‌برد. علاوه بر ترومبوسیتوپنی، سرکوب مغز استخوان در اثر شیمی درمانی ممکن است منجر به کاهش تعداد گلبول‌های قرمز خون (کم خونی ناشی از شیمی درمانی) و سطح پایین نوع گلبول‌های سفید خون به نام نوتروفیل‌ها (نوتروپنی ناشی از شیمی درمانی) شود که در برابر عفونت‌های باکتریایی دفاع می‌کنند.
دلایل متعددی وجود دارد که باعث می شود علاوه بر شیمی درمانی، تعداد پلاکت ها در افراد مبتلا به سرطان کمتر باشد. اینها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
ترومبوسیتوپنی ایمنی (ITP)
ترومبوسیتوپنی ایمنی زمانی رخ می‌دهد که بدن شما آنتی بادی‌هایی را علیه پلاکت‌های خود بسازد. این بیشتر در مورد سرطان‌هایی مانند بیماری هوچکین و لوسمی لنفوسیتی مزمن دیده می‌شود.
- عفونت‌ها: به خصوص عفونت‌های ویروسی
- سایر داروهایی که می‌توانند باعث کاهش پلاکت‌ها شوند: مانند آنتی بیوتیک وانکومایسین و داروهای ضد ویروسی.
- تومور به مغز استخوان گسترش یافته است: معمولاً لنفوم، سرطان سینه و سرطان ریه
- میکروآنژیوپاتی ترومبوتیک: وضعیتی که در آن پوشش سلولی داخلی رگ‌های خونی آسیب می‌بیند که گاهی با داروهای شیمی‌درمانی مانند میتومایسین C و جمسیتابین رخ می‌دهد.
آیا راه طبیعی برای افزایش سطح پلاکت وجود دارد؟
برخی از مواد معدنی و ویتامین‌ها وجود دارند که می‌توانند به طور طبیعی به افزایش تعداد پلاکت‌ها کمک کنند، اگرچه اینها بهتر است با خوردن غذاهای طبیعی غنی از آنها به جای مصرف مکمل‌ها به دست آیند. این غذاها عبارتند از:
- غذاهای غنی از فولات (ویتامین B9) مانند سبزیجات برگ سبز، لوبیا، بادام زمینی، جگر و غذاهای دریایی
- غذاهای غنی از ویتامین‌های B-12، C، D و K مانند گوشت گاو، جگر، مرغ، ماهی، غذاهای دریایی، مرکبات، گوجه فرنگی، سیب زمینی، زرده تخم مرغ و غلات
- غذاهای غنی از آهن مانند گوشت قرمز، گوشت خوک و مرغ.
چه غذاهایی پلاکت خون را کاهش می‌دهد؟
نشان داده شده است که برخی غذاها و مکمل‌ها باعث کاهش تعداد پلاکت‌ها می‌شوند و باید از مصرف آنها اجتناب شود. آنها عبارتند از:
- الکل
- آسپارتام (NutraSweet)
- آب ذغال اخته
- اسید اروسیک (در روغن لورنزو، مقداری روغن کلزا و خردل)
- جوی (یک چای گیاهی دارویی چینی)
- ال-تریپتوفان
- لوپینوس ترمیس (مکمل پروتئین غذایی حاوی آلکالوئیدهای کینولیزیدین)
- نیاسین (با استفاده طولانی مدت می تواند باعث آسیب کبدی شود)
- تاهینی (دانه کنجد تفاله شده)
درمان‌های مکمل و جایگزین
در حال حاضر هیچ درمان جایگزین یا مکمل‌های غذایی وجود ندارد که به طور قابل توجهی تعداد پلاکت‌ها را بهبود بخشد. گفته می‌شود، ویتامین‌هایی مانند ویتامین B12 و فولات و مواد معدنی مانند آهن برای تولید پلاکت‌های سالم مورد نیاز هستند. داشتن یک رژیم غذایی سالم و غنی از این مواد مغذی مهم است زیرا تعداد پلاکت‌های خود را بعد از شیمی درمانی بازسازی می‌کنید.
کلام آخر
داشتن پلاکت پایین (اصطلاح پزشکی ترومبوسیتوپنی است) در طول شیمی درمانی نسبتاً رایج است و رایج‌ترین راه برای افزایش تعداد پلاکت‌ها در طول شیمی درمانی این است که دوز بعدی شیمی درمانی را به تعویق بیندازید یا تزریق پلاکت توسط پزشک خود انجام دهید. تزریق پلاکت (که انفوزیون پلاکتی نیز نامیده می شود) برای جلوگیری یا توقف خونریزی مداوم در افرادی با تعداد پلاکت کم یا عملکرد ضعیف پلاکت استفاده می‌شود.
