آستروسیتوم‌ها شایع‌ترین نوع تومورهای مغزی در بزرگسالان و کودکان هستند این‌ها از دسته نوعی تومور مغزی به نام گلیوم هستند. این تومور به صورت «آستروسایتوم» هم نوشته و تلفظ می‌شود. گلیوبلاستوما، مانند آستروسیتوم، تومور مغزی است که از سلولهای خاصی در بافت پشتیبان مغز ایجاد می‌شود. بنابراین، تومورهای بافت پشتیبان در مغز یا نخاع، گلیوم نیز نامیده می‌شوند. هر دو آستروسیتوم و گلیوبلاستوما به عنوان گلیوما طبقه بندی می‌شوند.
می‌توان گلیوم‌ها را با توجه به سرعت رشدشان به چند گروه تقسیم کرد. ۴ گروه گلیوم وجود دارد که از درجه ۱ تا ۴ نام‌گذاری شده‌اند. به آستروسیتوم‌های درجه ۴ گلیوبلاستوم (GBM) نیز گفته می‌شود. اطلاعاتی که در این مقاله آورده‌ایم در مورد آسترو سیتوم‌های بزرگسالان است. در مقاله دیگری در مورد آستروسیتوم کودکان صحبت کرده‌ایم. علائم آستروسایتوم و GBM به محل تومور در مغز بستگی دارد. از جمله علائم شایع آن سردرد و تشنج است.
آستروسیتوم چیست؟
آستروسیتوم‌ها از نوعی سلول گِلیایی (گِلیال) به نام آستروسیت به وجود می‌آیند. آستروسیت‌ها سلول‌هایی به شکل ستاره هستند. آستروسیت‌ها سلولهای عصبی (نورون‌ها) مغز را پشتیبانی می‌کنند. آستروسیتوما یک تومور مغزی است که متعلق به گلیوماها است و از بافت پشتیبان سیستم عصبی (سلولهای گلیال) ایجاد می‌شود. نام آسترو سیتوما به آستروسیت‌ها، سلولهای گلیال که از آنها آسترو سیتوما ایجاد می‌شود، برمی‌گردد. این تومورهای مغزی با سهمی بیش از 60 درصد، شایع‌ترین شکل گلیوما هستند و با حدود 40 درصد، در میان شایع‌ترین تومورهای مغزی در کودکان 5 تا 9 ساله هستند.
برخی از آستروسیتوم‌ها به شدت لوکالیزه (فوکال یا کانونی) هستند. این امر بدان معناست که در اسکن یا طی جراحی می‌توان مرز بین تومور و بافت طبیعی مغز را مشاهده کرد. به سایر آستروسیتوم‌ها منتشر گفته می‌شود. در این نوع تومورها مرز مشخصی بین تومور و بافت طبیعی مغز وجود ندارد.
در مورد سلولهای گلیال و بخش‌های مختلف مغز بیشتر بخوانید.
گلیوبلاستوم چیست؟
گلیوبلاستوم مولتی فرم یا GBM، به آستروسیتوم گرید ۴ گفته می‌شود. این‌ها به گروه گلیوماها (تومورهای مغزی) تعلق دارد و بدخیم‌ترین شکل انحطاط بافتی در مغز است. گلیوبلاستوم از سلولهای خاصی از بافت پشتیبان (گلیا) در مغز ایجاد می‌شود. گلیوبلاستوم اغلب برای مدت طولانی بدون توجه رشد می‌کند تا زمانی که به طور ناگهانی علائمی را ایجاد کند که در مدت کوتاهی بدتر می‌شود. هنگامی که تشخیص داده می‌شود، قطر تومور اغلب 2 سانتی متر یا بیشتر است.
انواع آستروسایتوم‌ها
آستروسیتوم‌ها می‌توانند درجه پایین (رشد کند) یا درجه بالا (رشد سریع) باشند. ۴ نوع اصلی آستروسیتوم وجود دارد:
درجه پایین
- پیلوسیتیک (درجه ۱)
- منتشر (درجه ۲)
درجه بالا
- آناپلاستیک (درجه ۳)
- گلیوبلاستوم (درجه ۴)
شایع‌ترین نوع آن در بزرگسالان (GBM) است.
میزان شیوع
این بیماری شایع‌ترین نوع تومورهای مغزی هستند. تقریبا ۳۵٪ تمام تومورهای مغزی در بزرگسالان از نوع آستروسایتوم است. تقریبا ۸۰٪ آستروسیتوم ها از نوع گلیوبلاستوم (GBM) هستند.
آزمایش‌های تشخیص
چند آزمایش برای تشخیص این بیماری وجود دارد. پزشک اندازه تومور و محل تومور را بررسی می‌کند. این کار به پزشک کمک می‌کند تا برای درمان بیمار برنامه ریزی کند. آزمایش‌هایی که بیمار احتمالا باید انجام دهد عبارتند از:
- اسکن MRI یا سی‌تی اسکن
- معاینه عصبی
- آزمایش‌های خون
- بیوپسی
درمان آستروسیتوم و گلیوبلاستوم
روند درمان بیمار به این موارد بستگی دارد:
- درجه تومور: درجه پایین (رشد آهسته) یا درجه بالا (رشد سریع).
- اینکه آیا در ژن‌های خاصی از بیمار تغییرات (جهش) صورت گرفته است یا خیر.
درجه پایین
برای درمان این بیماری در درجه پایین چند راه درمانی وجود دارد. ما د در این قسمت به بررسی راه‌های درمانی آن پرداخته‌ایم.
جراحی
جراحی اصلی‌ترین روش برای درمان این بیماری در، درجه پایین است. جراح مغز و اعصاب با جراحی هر مقدار از تومور را که ممکن باشد برمی‌دارد. برخی از جراحان مغز و اعصاب ممکن است پیشنهاد دهند که بیمار در تمامی مدت عمل با بخشی از آن بیدار بماند. به این عمل کرانیوتومی بیدار گفته می‌شود.
اما گاهی برداشتن کل تومور در بعضی از نواحی مغز امکان‌پذیر نیست. اما حتی اگر بخش‌هایی از تومور در بدن باقی بماند، ممکن است سال‌ها طول بکشد تا تومورهای «درجه پایین» مجددا ایجاد علامت کنند.
پرتو درمانی
در پرتو درمانی از اشعه ایکس پرانرژی برای از بین بردن سلولهای سرطانی استفاده می‌شود. اگر موارد زیر برای بیمار صدق کند، پزشک ممکن است پیشنهاد می‌دهد که بیمار بعد از جراحی تحت پرتو درمانی قرار گیرد:
- بیمار بالای ۴۰ سال سن داشته باشد.
- تومور زیادی پس از جراحی باقی مانده باشد.
شیمی درمانی
در آستروسیتوم گرید پایین، در مواردی که نیاز به پرتودرمانی هست معمولا شیمی درمانی هم داده می‌شود. در موارد عود ممکن است بعد از جراحی، شیمی درمانی به تنهایی داده شود.
درمان آستروسیتوم‌های درجه بالا (شامل گلیوبلاستوم)
جراحی
ممکن است جراح مغز و اعصاب در برخی از مراکز تخصصی از اسکن MRI و سیستم لیزر برای از بین بردن تومور مغزی استفاده کند. اما این درمان برای همه افراد مناسب نیست و در همه جا در دسترس نیست.جراحی اصلی‌ترین روش برای درمان آستروسیتوم درجه پایین است. جراح مغز و اعصاب با جراحی هر مقدار از تومور را که ممکن باشد برمی‌دارد. برخی از جراحان مغز و اعصاب ممکن است پیشنهاد دهند که بیمار در تمامی مدت عمل با بخشی از آن بیدار بمانند (کرانیوتومی بیدار).
در مورد جراحی تومور مغزی بیشتر بدانید.
پرتو درمانی
در پرتو درمانی از اشعه ایکس پرانرژی برای از بین بردن سلولهای سرطانی استفاده می‌شود. اگر حال عمومی شما خوب باشد و بتوانید از خودتان مراقبت کند ممکن است تحت پرتو درمانی قرار گیرید.
در مورد پرتو درمانی تومور مغزی بیشتر بدانید.
شیمی درمانی
بعد از جراحی و پرتو درمانی در صورت ابتلا به درجه ۳ این بیماری اگر حال عمومی شما خوب باشد و بتوانید از خودتان مراقبت کنید، یک داروی شیمی‌درمانی بنام تموزولوماید (تمودال) برایتان تجویز می‌شود. بیمار معمولا به مدت چند ماه تموزولوماید مصرف می‌کند. تموزولوماید در موارد زیر برای بیمار تجویز می‌شود:
- همزمان با پرتو درمانی (شیمی-پرتو درمانی) در صورت ابتلا به (GBM)
درمان آستروسایتوم عود کرده
درمانی که برای درجه بالای این بیماری انجام می‌شود می‌تواند رشد تومور را برای مدتی کنترل کند. اما تومور می‌تواند مجدداً رشد کند. اگر تومور مجددا رشد کند، ممکن است بیمار تحت درمان‌های زیر قرار گیرد:
- ترکیب شیمی درمانی PCV یا لوموستین
- جراحی دوباره
- پرتو درمانی دوباره
پیگیری (فالوآپ)
بیمار بعد از پایان درمان نیز مرتبا با پزشک یا پرستار خود ملاقات می‌کند. پزشک در هر قرار ملاقات بیمار را معاینه می‌کند. پزشک درباره حال و احوال بیمار از او سوال می‌پرسد، و سوالاتی از این قبیل نیز از بیمار می‌پرسد: آیا علائم یا عوارض جانبی داشته‌اید؟ و آیا نگران چیزی هستید؟ همچنین ممکن است در برخی از این ملاقات‌ها اسکن MRI انجام شود.
فاصله بین چکاپ‌های بیمار به شرایط فردی او بستگی دارد. برای آستروسایتوم درجه ۱، بیمار باید هر ۱ تا ۳ سال MRI انجام دهد.
برای آستروسیتوم درجه ۲، ۳ یا ۴ نیز ممکن است بیمار هر ۳ تا ۶ ماه یکبار و به مدت دو سال MRI انجام دهد. پس از این مدت نیز هر ۶ ماه یا هر سال باید MRI انجام شود. کنار آمدن با تشخیص تومور مغزی هم در عمل و هم از نظر عاطفی بسیار دشوار است. به ویژه اگر فرد به یک تومور نادر مبتلا شود شرایط سخت‌تر می‌شود. کسب اطلاعات کافی درمورد نوع تومور، و روش درمان آن می‌تواند روند کنار آمدن با تومور را آسان‌تر کند.
