تومور نخاعی، تومورهای خوش خیم یا بدخیم هستند که در نخاع، زائده‌های آن یا ستون فقرات ایجاد می‌شوند. بسته به رابطه آناتومیکی آن‌ها با پوست سخت طناب نخاعی (دورا)، که ساختار‌های عصبی در کانال نخاعی را در بر می‌گیرد، تومورهای نخاعی را به تومورهای خارجی و داخلی (اکسترادورال یا داخل دورال) تقسیم می‌کنیم. تومورهایی که در نخاع شروع می‌شوند (تومورهای نخاعی اولیه) نادر هستند. تومورهای نخاعی اولیه انواع مختلفی دارند. شایع‌ترین نوع این تومورها عبارتند از مننژیوم، تومورهای اعصاب نخاعی و اپاندیموم.
سرطانی که از دیگر نواحی بدن به نخاع پخش می‌شود تومور نخاعی ثانویه یا متاستاز نخاعی نام دارد. تومورهای ثانویه با تومورهایی که از مغز و نخاع شروع می‌شوند (تومورهای نخاعی اولیه) متفاوت هستند. درمان این تومورها نیز اغلب متفاوت است. مطالبی که در این بخش برای شما عنوان می‌کنیم، یک راهنمای جامع در مورد انواع تومور نخاع، عواقب بیماری و نحوه درمان آن است. با ما همراه باشید.
تومور نخاع چیست؟
ابتدا اجازه دهید تا کمی ساختار نخاع را برای شما توضیح دهیم:
نخاع یک مجموعه بلند متشکل از عصب‌هایی است که از مغز تا قسمت تحتانی کمر کشیده شده‌اند. این اعصاب پیام‌‌هایی را مخابره می‌کنند که حرکت و احساس قسمت‌های مختلف بدن را کنترل می‌کنند. به استخوان‌های اطراف نخاع مهره یا ستون فقرات گفته می‌شود، این استخوان‌ها از نخاع محافظت می‌کنند.
اعصاب کنترل‌کننده حرکت و احساس بدن از قسمت‌های مختلف نخاع خارج می‌شوند. تومورهایی که در قسمت فوقانی نخاع شروع می‌شوند می‌توانند باعث کرختی و ضعف بازوها شوند. و تومورهای قسمت تحتانی نخاع نیز روی موارد زیر اثر می‌گذارند:
- پاها
- کنترل مدفوع و ادرار
- عملکرد جنسی
تومورهای نخاعی اولیه می‌توانند از موارد زیر منشاء بگیرند:
- سلول‌های خود نخاع
- غشاهایی که نخاع را پوشش داده‌اند (مننژها)
- اعصاب نخاع
علائم تومورهای نخاعی عبارتند از درد و کرختی یا ضعف در قسمت‌های مختلف بدن. همچنین امکان دارد بیمار کنترل مثانه یا روده خود را نیز از دست بدهد.
انواع تومور نخاعی
تومورهای مختلفی می‌توانند از نخاع شروع شوند. شایع‌ترین آن‌ها عبارتند از:
- گلیوم‌ها مانند آستروسیتوم یا اپاندیموم
- تومورهایی که از لایه‌های نازک (غشا) پوشاننده نخاع (مننژها) شروع می‌شوند (مننژیوم)
- تومورهای اعصاب نخاعی مانند نوروفیبروم‌ها و شوانوم‌ها
کوردوم نوعی سرطان استخوانی نادر است که معمولا از مهره‌های ستون فقرات یا جمجمه شروع می‌شود. تمکان دارد پزشک سرعت رشد تومور را نیز به بیمار اطلاع دهد. تومور نخاع امکان دارد درجه پایین (رشد کند) یا درجه بالا (رشد سریع) باشند.
انواع تومور نخاعی بر اساس محل قرارگیری
در نخاع (داخل مدولاری)
تومورهای داخل مدولاری باعث آسیب مستقیم به بافت ستون فقرات می‌شوند، زیرا آن‌ها نفوذ کرده و پارانشیم را از بین می‌برند. علاوه بر این، آن‌ها می‌توانند در چندین بخش از مغز گسترش یابند یا باعث ایجاد سیرنگومیلیا شوند.
شایع‌ترین اشکال آن اپندیموم و آستروسیتوم است. محل شایع قفسه سینه و سرویکو توراسیک است. آن‌ها عبارتاند از:
- اپاندیموم‌ها
- آستروسیتوم
- همانژیوبلاستوم‌ها
خارج از نخاع (خارج مدولاری)
تومورهای اکسترامدولاری می‌توانند اینترادورال (خارج از پارانشیم، اما در داخل مننژها) یا خارج دورال (در داخل کانال مهره، اما خارج از پوشش دورال) باشند. این توده‌های نئوپلاستیک به دلیل فشردگی طناب نخاعی یا ریشه‌های عصبی باعث آسیب عصبی می‌شوند. شایع‌ترین تومور اینترادورال نوروما (یا شوانوما) و به دنبال آن مننژیوم است. سایر اشکال نادرتر هستند. تومورهای خارج مدولاری عبارتاند از:
- مننژیوم
- نوروم‌ها
- اپاندیموم‌ها
تومورهای ثانویه
بیشتر تومورهای خارج از دورال ثانویه به متاستاز‌های نئوپلاستیک هستند که از لنفوم‌ها یا کارسینوم‌های ریه، پستان، پروستات، کلیه و تیروئید منشأ می‌گیرند که عبارتاند از:
- متاستازها
- پلاساسیتوما
- لنفوم‌ها
- سارکوم‌ها
- پوکی استخوان
- کوردوما
- کندروم‌ها
علائم و نشانه‌های تومورهای نخاعی
تومورهای طناب نخاعی با وجود چندین علامت مشخص می‌شود که می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
علائم شایع تومورهای نخاعی
- خستگی، احساس خستگی، ضعف یا کمبود انرژی
- گردن‌درد
- درد در بازوها
- درد پاها
- پاهای خسته، پاهای سنگین
- هیپرتونی (نوعی سفتی عضلات)
- هیپوستزی (کاهش حساسیت طبیعی به برخی از محرک‌های خارجی مثل لمسی، حرارتی یا درد)
- هیپوستنی (ضعفی است که با کاهش قدرت عضلانی مشخص می‌شود.)
- افت فشار خون ارتواستاتیک (کاهش ناگهانی و قابل توجه فشار خون زمانی است که فرد از حالت نشسته یا دراز کشیده بایستد.)
- كمر درد
- پاراپلژی (نوعی فلج است که قسمت پایینی بدن را درگیر می‌کند)
- پارستزی (تغییر در احساس اندام‌ها یا سایر قسمت‌های بدن)
علائم نادر تومورهای نخاعی
- فلج عضلانی
- آتروفی عضلانی (کاهش تدریجی اندازه یک یا چند عضله)
- اختلال عملکرد مثانه
- درد در دست و مچ دست
- بی اختیاری مدفوع
- فشار خون داخل جمجمه
- هیپوتروفی عضلانی
- از دست دادن هماهنگی حرکات
- زخم بستر
- تنگی مهره
- تتراپارزی اسپاستیک (نوعی فلج است که به طور همزمان عضلات ارادی هر چهار اندام را درگیر می‌کند.)
میزان شیوع تومور نخاع
تومورهای نخاعی نادر هستند. بین ۲ تا ۴ مورد از هر ۱۰۰ مورد تومور مغزی (۲ تا ۴ درصد) از نخاع شروع می‌شوند. شیوع این تومورها در بزرگسالان بیشتر از کودکان است.
آزمایش تشخیص تومور نخاع
برای تشخیص تومور نخاع آزمایش‌هایی باید انجام شوند. پزشک اندازه و محل تومور را بررسی می‌کند، این کار به پزشک کمک می‌کند تا برای درمان بیمار برنامه‌ریزی کند. آزمایش‌هایی که روی بیمار انجام می‌شوند عبارتاند از:
- ام آر آی یا سی تی اسکن
- بیوپسی (نمونه برداری)
- نمونه‌گیری از مایع اطراف مغز و نخاع (کشیدن مایع مغزی نخاعی یا LP)
- آزمایش خون
درمان تومور طناب نخاع
درمان تومور نخاعی به این موارد بستگی دارد:
- نوع تومور نخاع
- موقعیت تومور در نخاع
- سن بیمار و حال بیمار
درمان بزرگسالان و کودکان ممکن است متفاوت باشد. اطلاعات موجود در این صفحه در خصوص درمان بزرگسالان است.
جراحی
جراح مغز و اعصاب هر چقدر از تومور را که ممکن باشد برمی‌دارد. گاهی اوقات جراحی تنها درمان لازم برای بیمار است. البته همیشه هم نمی‌توان با جراحی تومور را به طور کامل برداشت، به خصوص اگر تومور در قسمت داخلی نخاع قرار داشته باشد. حتی اگر پس از جراحی بخشی از تومور در محل باقی بماند، جراحی می‌تواند به کاهش علائم بیمار کمک کند. در صورت وجود موارد زیر امکان دارد بیمار به درمان‌های بیشتری نیاز داشته باشد:
- اگر پس از جراحی همچنان بخشی از تومور در محل باقی بماند
- تومور درجه بالا باشد
پرتو درمانی
در رادیوتراپی از اشعه ایکس پر-انرژی برای نابود کردن سلول‌های تومور نخاع استفاده می‌شود. بیمار در موارد زیر تحت پرتودرمانی قرار می‌گیرد:
- اگر بعد از جراحی بخشی از تومور در محل باقی بماند
- بازگشت تومور پس از درمان
- تومور درجه بالا باشد
معمولا بیمار تحت نوعی پرتودرمانی به نام پرتو درمانی خارجی قرار می‌گیرد.
استروئيدها
برای کاهش تورم در اطراف تومور نخاع از داروهایی به نام استروئید استفاده می‌شود. معمولا تا مدتی بعد از جراحی یا پرتودرمانی نیز مصرف استروئید ادامه می‌یابد. این داروها موجب بهبود علائم و کاهش آسیب نخاعی می‌شوند.
شیمی درمانی
اگر تومور شما بعد از درمان عود کند، پزشکتان به شما شیمی‌درمانی را توصیه می‌کند. این درمان به کاهش علائم شما کمک می‌کند.
پیگیری (فالو آپ)
در صورت بازگشت تومور نخاع پس از درمان، پزشک شیمی درمانی را برای بیمار تجویز می‌کند. شیمی‌درمانی می‌تواند به کاهش علائم بیمار کمک کند. بیمار بعد از پایان درمان نیز مرتبا با پزشک یا پرستار خود ملاقات می‌کند. پزشک در هر قرار ملاقات بیمار را معاینه می‌کند. پزشک درباره حال و احوال بیمار از او سوال می‌پرسد، و سوالاتی از این قبیل نیز از بیمار می‌پرسد: آیا علائم یا عوارض جانبی داشته‌اید؟ و آیا نگران چیزی هستید؟ همچنین امکان دارد در برخی از این ملاقات‌ها اسکن MRI انجام شود. فاصله بین چکاپ‌های بیمار به شرایط فردی او بستگی دارد.
کنار آمدن با تومورهای نخاعی
کنار آمدن با تشخیص تومور مغز یا تومور نخاع هم در عمل و هم از نظر عاطفی بسیار دشوار است. به ویژه اگر فرد به یک تومور نادر مبتلا شود شرایط سخت‌تر می‌شود. کسب اطلاعات کافی درمورد نوع تومور، و روش درمان آن می‌تواند روند کنار آمدن با تومور را آسان‌تر کند.
