تومور مغزی که به آنها سرطان مغز نیز گفته می‌شود، رشد غیر طبیعی سلول‌ها در بافت‌های مغز است که می‌تواند خوش خیم یا بدخیم باشد. سیستم عصبی مرکزی بخشی از مغز است که از دو قسمت مغز و نخاع تشکیل شده است.

آن‌ها با هم عملکرد‌های ارادی مانند راه رفتن، صحبت کردن و غیره و عملکرد‌های غیرارادی مانند تنفس، هضم و غیره را کنترل می‌کنند. سیستم عصبی مرکزی همچنین اساس کارکرد‌های حسی (بینایی، بویایی، لامسه، شنوایی و چشایی)، احساسات و تمام فعالیت‌های به اصطلاح عالی مانند حافظه و یادگیری است.

علل ایجاد تومور مغزی به عوامل زیادی از قبیل سن، ژنتیک، سبک زندگی و عوامل محیطی بستگی دارد. هر عاملی که خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهد، «عامل خطر» یا «risk factor» نامیده می‌­شود. در ادامه این صفحه از ایران سرطان، با علل و عوامل خطر ایجاد تومور مغزی آشنا خواهیم شد.

علل ایجاد تومور مغزی

تومور‌هایی وجود دارند که از خود مغز منشأ می‌گیرند و به آن‌ها تومور‌های اولیه می‌گویند. از سوی دیگر، تومور‌هایی که در قسمت‌های مختلف بدن منشأ می‌گیرند، اما در نهایت بر مغز نیز تأثیر می‌گذارند، تومور‌های ثانویه یا متاستاتیک نامیده می‌شوند.
تومور‌های مغزی نوع اولیه زمانی تشکیل می‌شوند که سلول‌ها در DNA خود دچار جهش شوند. چنین جهش‌هایی باعث تقسیم و رشد سریعتر سلول‌ها می‌شود، بنابراین آن‌ها به زندگی خود ادامه می‌دهند، در حالی که سلول‌های سالم می‌میرند. نتیجه توده‌ای از سلول‌های غیر طبیعی است که تومور را تشکیل می‌دهند. در بزرگسالان، تومور مغزی اولیه کمتر از ثانویه است.

متاسفانه به طور دقیق نمی‌توانیم بگوییم علل ایجاد تومور مغزی چه مواردی هستند یا تا چه اندازه تاثیر دارند، اما به طور کلی موارد زیر می‌توانند از علل ایجاد تومور مغزی باشند.

سن یکی از علل ایجاد تومور مغزی است:

تومورهای مغزی ممکن است در هر سنی ایجاد شوند. اما با افزایش سن خطر ابتلا به اغلب سرطان‌ها از جمله تومورهای مغزی افزایش می‌یابد.

اگرچه برخی از انواع تومور‌های مغزی عمدتاً کودکان و نوجوانان را تحت تأثیر قرار می‌دهند (مانند مدولوبلاستوما)، بیشتر سرطان‌ها بزرگسالان و افراد مسن را تحت تأثیر قرار می‌دهند (با اوج آن بین ۶۰ تا ۸۰ سال).

اضافه وزن و چاقی می‌تواندد از علل ایجاد تومور مغزی باشند:

چاقی یا اضافه وزن خطر ابتلا به برخی از انواع سرطان از جمله نوعی تومور مغزی به نام «مننژیوم» را افزایش می‌دهد. از هر ۱۰۰ مورد تومور مغزی که هر ساله تشخیص داده می‌شود، حدود ۲ مورد (۲ درصد) ناشی از چاقی یا اضافه وزن است.

سعی کنید تحرک بدنی داشته باشید و از یک رژیم غذایی متعادل و سالم پیروی کنید تا وزن سالمی داشته باشید.

پرتوتابی پزشکی (اشعه یونیزان) از مهم‌ترین علل ایجاد تومور مغزی

برخی از اسکن­‌های پزشکی مانند اشعه ایکس (گرافی ساده) و سی­ تی اسکن از اشعه یونیزان استفاده می­‌کنند. این اسکن­‌ها به تشخیص بسیاری از بیماری­‌ها از جمله سرطان کمک زیادی می­‌کنند.

کمتر از ۱ مورد از هر ۱۰۰ مورد تومور مغزی (کمتر از ۱ درصد) ناشی از اشعه یونیزان است. این اتفاق عمدتا در افرادی رخ می‌دهد که تحت درمان با روش­‌های پرتودرمانی قدیمی قرار گرفته‌­اند. در افرادی که تصویربرداری با اشعه ایکس و سی‌تی اسکن شده‌­اند عمدتا این افزایش خطر وجود ندارد.

خطرات پرتوتابی ناشی از اسکن­‌های پزشکی بسیار اندک است. پزشکان و دندانپزشکان سعی می­‌کنند که مدت قرارگیری بیمار در معرض تابش تا حد ممکن کم باشد. و فقط در صورت لزوم از اشعه ایکس و سی­‌تی اسکن استفاده می­‌کنند.

سابقه خانوادگی و بیماری­‌های ژنتیکی

 ژنتیک می‌توئاند یکی از علل ایجاد تومور مغزی باشد. اگر خویشاوند نزدیکی دارید (خویشاوند درجه یک) که سابقه ابتلا به تومور مغزی دارد، خطر ابتلای شما به تومور مغزی از سایر افراد جامعه بیشتر است. پدر و مادر، خواهر و برادر یا فرزند از جمله اقوام درجه اول هستند. در اصل باید گفت که  تومور‌های مغزی به خودی خود ارثی نیستند، اما در برخی موارد ممکن است یک بیماری ارثی مرتبط با تشکیل تومور‌های داخل جمجمه‌ای وجود داشته باشد که به صورت ژنتیکی در یک خانواده منتقل می‌شود.

بخش کوچکی از تومورهای مغزی ناشی از بیماری­های ژنتیکی شناخته­‌شده هستند. خطر ابتلا به تومور مغزی در افرادی که به یکی از این سندرم­‌های نادر مبتلا هستند بالاتر از سایر افراد است. این سندرم­‌ها عبارتند از:

• نوروفیبروماتوز (NF) نوع ۱ و نوع ۲
• توبروس اسکلروزیس (TSC)
• سندرم لی-فرامنی (Li-Fraumeni)
• سندرم فون هیپل -لیندو (VHL)
• سندرم ترنر (Turner)
• سندرم تورکوت یا تورکو (Turcot)
• سندرم گورلین (Gorlin)

گسترش سایر سرطان‌ها به مغز

سرطان‌های متاستاتیک یا ثانویه سرطان‌هایی هستند که توسط سرطان دیگری ایجاد می‌شوند که در قسمت دیگری از بدن ظاهر شده است، اما در نهایت خود را در مغز نشان می‌دهد. این موارد در افرادی که قبلاً از سرطان رنج می‌بردند شایع‌تر است. هر نوع سرطانی می‌تواند به مغز سرایت کند، اگرچه شایع‌ترین آن‌ها سرطان سینه، سرطان روده بزرگ، سرطان ریه، سرطان کلیه و ملانوم است.

سایر علل ایجاد تومور مغزی:

به طور کلی، مردان نسبت به زنان بیشتر مستعد ابتلا به این نوع تومور هستند. اما برخی از انواع خاص تومور‌ها مانند مننژیوم در زنان بیشتر دیده می‌شود.

آیا می‌توان تومور مغزی آن جلوگیری کرد ؟

هیچ راه واقعی برای پیشگیری از سرطان مغز وجود ندارد، اما تشخیص زودهنگام مؤثرترین راه برای جلوگیری از آن است. اجتناب از قرار گرفتن در معرض عواملی مانند وینیل کلرید، حفظ یک رژیم غذایی سالم یا محدود کردن مصرف الکل می‌تواند به مبارزه با سرطان کمک کند.

همچنین برخی از علل ایجاد تومور مغزی که در بالا به آن اشاره کردیم، قابل کنترل است. به عنوان مثال می‌توان از قرار گرفتن در معرض اشعه یونیزان اجتناب کرد.

آیا درمانی برای سرطان مغز وجود دارد؟

این سؤال اغلب در عمل ما مطرح می‌شود. با در نظر گرفتن بهبودی و با استفاده از تمام روش‌های درمانی مدرن درمان می‌شود. تصمیم‌گیری در مورد درمان در یک مشاوره چند رشته‌ای انجام می‌شود که در آن پزشکان تخصص‌های مختلف شرکت می‌کنند. سرطان مغز یک بیماری پیچیده است، بنابراین پیش‌بینی بقا دشوار است. در مورد تومور مغزی، پیش آگهی به عواملی مانند سن شما، نوع تومور، محل و اندازه آن، سرعت رشد، وجود جهش‌های ژنی و سایر تغییرات در سلول‌های تومور، اثربخشی درمان انجام شده و موارد کلی بستگی دارد.

عوامل زیر در انتخاب روش و شکل‌گیری یک برنامه درمانی مؤثر هستند:

• نوع، سرعت رشد و اندازه تومور
• آیا تومور به بخش‌های حیاتی مغز فشار می‌آورد.
• آیا این بیماری به سایر قسمت‌های CNS یا بدن گسترش یافته است.
• سن و سلامت عمومی بیمار

عوارض جانبی احتمالی

برای اکثر انواع نئوپلاسم‌های بدخیم، مرحله بسته به میزان گسترش بیماری در بدن تعیین می‌شود. تومور‌های مغزی فقط می‌توانند به سایر قسمت‌های سیستم عصبی مرکزی گسترش یابند و تقریباً هرگز به سایر اندام‌ها سرایت نمی‌کنند. به همین دلیل است که تومور‌های مغزی مانند سایر انواع سرطان مرحله‌بندی نمی‌شوند.
با در نظر گرفتن همه عوامل، پزشک شما می‌تواند اطلاعات دقیق‌تری ارائه دهد. به طور معمول، حدود ۱۵ نفر از هر ۱۰۰ نفر مبتلا به سرطان مغز ۱۰ سال یا بیشتر پس از تشخیص زنده می‌مانند.