در این مقاله از ایران سرطان در مورد یکی از روش‌های درمان سرطان پوست به نام فوتودینامیک تراپی مطالبی را می‌خوانید. فوتودینامیک تراپی سرطان پوست (PDT) یکی از روش‌های درمان سرطان پوست است. در این روش، از یک نور با طول موج مخصوص و داروی حساس به نور استفاده می‌شود. مادۀ شیمیایی حساس به نور توسط پزشک روی ناحیۀ سرطانی و اطراف آن گذاشته می‌شود. ممکن است به بیمار، داروی حساس به نور تزریق شود.
در مرحلۀ بعد، پزشک نور با طول موج مخصوص را روی سلول‌های سرطانی متمرکز کرده و با این کار، سلول‌های سرطانی از بین می‌روند.
فوتودینامیک تراپی با عنوان‌های زیر نیز شناخته می‌شود:
- فوتورادیاسیون‌تراپی
- فوتوتراپی
- فوتوکِموتراپی
داروی مورداستفاده در این روش درمانی در بدن بیمار پخش شده و توسط سلول‌ها جذب می‌شود و بعد از مدتی از سلول‌های سالم دفع می‌شود اما در سلول‌های بیمار، مدت بیشتری باقی خواهد ماند. این دارو، سلول‌ها را در برابر نور با طول موج خاص حساس می‌کند. به این دارو، داروی حساس‌کننده به نور یا عامل حساس به نور نیز گفته می‌شود.
انواع مختلفی از داروهای حساس به نور وجود دارد و هر کدام با نور با طول موج خاصی فعال می‌شوند. عمق نفوذ طول موج‌های مختلف در بدن متفاوت است و برای درمان بخش‌های مختلف بدن، نیاز به داروها و طول موج‌های مختلفی است.
نحوه انجام فوتودینامیک تراپی سرطان پوست
هنگامی که داروهای حساس‌کننده، در معرض نور با طول موج معین قرار می‌گیرند، نوعی اکسیژن تولید می‌کنند که سلول‌های مجاور را از بین می‌برد. فوتودینامیک تراپی به طور مستقیم سلول‌های سرطانی را از بین می‌برد. همچنین با دو روش دیگر نیز موجب از بین‌رفتن و کوچک‌شدن تومور می‌شود.
- اول آن که با باقی‌ماندن بیشتر دارو در سلول، مانع رسیدن مواد مغذی به سلول‌های سرطانی می‌شود
- دوماً این دارو از نظر سیستم ایمنی مهاجم شناخته شده و سیستم ایمنی به سلول‌های سرطانی حاوی این دارو حمله می‌کند.
چه زمانی از فوتودینامیک تراپی سرطان پوست استفاده می‌شود؟
اگر سرطان غیرملانوم، به میزان کم در پوست نفوذ کرده باشد، ممکن است پزشک معالج شما این روش را توصیه کند. فوتودینامیک تراپی سرطان پوست برای درمان موارد زیر توصیه می‌شود:
- برخی از انواع سرطان سلول پایه‌ای پوست (BCC)
- بیماری بوون (سرطان سلول سنگفرشی درجا)
- کراتوز اکتینیک
در صورتی که عمل جراحی باعث ایجاد تغییر در وضعیت ظاهری بیمار شود، پزشک ممکن است استفاده از این روش را پیشنهاد کند. بنابراین، احتمالاً در صورت وسیع‌بودن ناحیۀ سرطانی و عمق کم سرطان، از این روش استفاده شود. آزمایشات بالینی نشان داده‌اند که که ظاهر پوست بعد از انجام PDT بهتر از ظاهر آن بعد از عمل جراحی است. این روش برای درمان سرطان‌های عمقی سلول پایه‌ای (BCC) و سلول سنگفرشی (SCC) مناسب نیست؛ زیرا نور نمی‌تواند به اندازۀ کافی در پوست نفوذ کند.
قبل از شروع فوتودینامیک تراپی سرطان پوست
PDT به صورت سرپایی در کلینیک یا بیمارستان انجام می‌شود. قبل از شروع درمان، پزشک ناحیۀ موردنظر را تمیز می‌کند و هرگونه زائده پوسته-پوسته‌شده را روی ناحیۀ سرطانی بر می‌دارد. سپس یک کرم حساس به نور روی ناحیۀ سرطانی و اطراف آن زده می‌شود. یک پانسمان نیز روی این ناحیه قرار می‌گیرد تا کرم در همان محل باقی بماند. این کار، ۳ تا ۶ ساعت قبل از شروع PDT انجام می‌شود. ممکن است بنا بر تصمیم پزشک، از داروی حساس به نور تزریقی استفاده شود.
در طول فرآیند فوتودینامیک تراپی سرطان پوست
بعد از ۳ تا ۶ ساعت بعد از فوتودینامیک تراپی سرطان پوست، پزشک کرم را از روی پوست پاک می‌کند. برای محافظت از چشم‌ها در برابر نور، یک عینک مخصوص به شما داده می‌شود.
سپس نور با طول موج خاص به ناحیۀ سرطانی تابانده می‌شود. نور، هر سلولی که دارو را جذب کرده است، از بین می‌برد. نور تابانده شده معمولاً به رنگ قرمز است. بسته به این‌که از چه طول موجی استفاده شود، بین ۱۰ تا ۱۵ دقیقه نور تابانده می‌شود. هنگام تابش نور، ممکن است در ناحیۀ تحت‌درمان احساس سوزش داشته باشید. استفاده از داروی مسکن یا تزریق بی‌حسی موضعی می‌تواند به کاهش ناراحتی کمک کند. امکان دارد پزشک، فرآیند درمان را برای مدت کوتاهی متوقف کند.
در فوتودینامیک تراپی می‌توان بیش از یک نوع سرطان پوست را به صورت همزمان درمان کرد.
پس از پایان فوتودینامیک تراپی سرطان پوست
بعد از فوتودینامیک تراپی در ناحیۀ تحت‌درمان، جای زخم دَلَمه می‌بندد و یک پانسمان برای پوشاندن آن گذاشته خواهد شد. پانسمان حدود ۳۶ ساعت در محل باقی می‌ماند. مراقب باشید که به پانسمان ضربه‌ای وارد نشود. همچنین باید پانسمان را خشک نگه دارید. معمولاً دَلَمه طی ۳ هفته بهبود می‌یابد.
داروی حساس‌کننده به نور، باعث افزایش حساسیت پوست تحت‌درمان به نور خورشید می‌شود. ممکن است پزشک توصیه کند که حداقل تا ۴۸ ساعت بعد از فوتودینامیک تراپی، از کرم ضدآفتاب با فاکتور حفاظتی (SPF) ۳۰ و بیشتر استفاده کنید. در صورتی که از داروی حساس به نور تزریقی استفاده شده باشد، دستورالعمل‌های خاصی در مورد محافظت از پوست توسط پزشک به شما گفته خواهد شد. ممکن است لازم باشد برای مدتی از قرارگرفتن در معرض نور خورشید و هر گونه نور شدید اجتناب کنید؛ زیرا ممکن است تمام پوست به نور خورشید حساس‌تر شده باشد.
عوارض جانبی فوتودینامیک تراپی سرطان پوست
بعد از فوتودینامیک تراپی، معمولاً احساس درد و ناراحتی برای چند روز وجود دارد. مصرف مسکن‌های معمولی مانند استامینوفن می‌تواند کمک‌کننده باشد. امکان دارد ناحیۀ تحت درمان ملتهب باشد و صورتی، قرمز، متورم و پوسته پوسته به نظر برسد. همچنین امکان دارد در ناحیۀ تحت‌درمان، ترشحاتی را مشاهده کنید. این علائم پس از چند روز بهتر خواهند شد.
