لنفوم مغزی یا نخاعی، «لنفوم اولیه سیستم عصبی مرکزی (CNS)» یا «لنفوم اولیه مغزی» نیز نامیده می‌شود. این نوع لنفوم نوع نادری از لنفوم است. عبارت «اولیه» در اینجا به این معنا است که لنفوم از بافت لنفاوی مغز یا نخاع شروع می شود (نه اینکه در جای دیگری از بدن شروع شده باشد و سپس به مغز یا نخاع پخش شده باشد).
لنفوم مغزی یا نخاعی چیست؟
«لنفوم» سرطانی است که از سیستم لنفاوی بیمار شروع می‌شود. سیستم لنفاوی متشکل از مجاری باریک و گره‌های لنفاوی است که در سراسر بدن حضور دارند. غدد یا گره‌های لنفاوی یک سری غدد «لوبیایی شکل» هستند. به این مجاری باریک، «عروق لنفاوی» گفته می شود. مایعی به نام «لنف» در بدن وجود دارد که از طریق این عروق گردش می‌کند و از غدد لنفاوی عبور می‌کند.
«سیستم لنفاوی» در سرتاسر بدن جریان دارد، از این رو ممکن است «لنفوم» را تقریبا در هر جایی از بدن جمله مغز و نخاع مشاهده کنیم. بیشتر «لنفوم های مغزی» از قسمت قدامی مغز (مخ) شروع می‌شوند. لنفوم ها می‌توانند در نواحی زیر نیز شروع شوند:
- نخاع – به لنفومی که از نخاع شروع می‌شود «لنفوم اولیه نخاع» گفته می‌شود.
- چشم – به لنفومی که از چشم‌ها شروع می‌شود «لنفوم اولیه داخل چشم» گفته می‌شود.
- لایه‌هایی بافتی که اطراف مغز هستند (لِپتو مننژ Leptomeninges) – به لنفومی که از این ناحیه شروع می‌شود «لنفوم لپتومننژیال» گفته می‌شود.
«لنفوم ها» انواع مختلفی دارند. شایع‌ترین نوعِ «لنفوم اولیه دستگاه عصبی مرکزی» عبارت است از «لنفوم منتشر سلول B بزرگ» (DLBCL یا DLBL). اگر بدن سلول های B غیرطبیعی تولید کند، «لنفوم منتشر سلول B بزرگ» بروز می کند. سلولهای B نوعی سلول ایمنی هستند که به مبارزه بدن با عفونت ها کمک می‌کنند.
علائم «لنفوم اولیه دستگاه عصبی مرکزی» به محل شروع لنفوم بستگی دارد و ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- سردرد
- تاری دید
- تغییرات شخصیتی
- تشنج
- ایجاد اختلال در راه رفتن و تعادل
میزان شیوع
لنفوم مغزی یا نخاعی نادر است. حدود ۴ مورد از هر ۱۰۰ تومور مغزی یا نخاعی (۴ درصد) از نوع «لنفوم» هستند.
آزمایش‌های تشخیص لنفوم
برای تشخیص لنفوم مغزی یا نخاعی یک سری آزمایش ها باید انجام شود. پزشک اندازه و محل تومور را بررسی می‌کند، این کار به پزشک کمک می کند تا برای درمان بیمار برنامه ریزی کند. آزمایش هایی که ممکن است روی بیمار انجام شوند عبارتند از:
- MRI یا سی تی اسکن
- بیوپسی (نمونه برداری)
- انجام آزمایشی به منظور بررسی وجود یا عدم وجود سلول های سرطانی در مایع اطراف مغز و نخاع (کشیدن مایع مغزی نخاعی یا LP)
- آزمایش خون
درمان لنفوم مغز یا نخاع
درمان لنفوم مغزی با درمان سایر تومورهای مغزی متفاوت است. معمولا جراحی برای این تومورها امکان‌پذیر نیست. علت این امر این است که برداشتن این تومورها بدون ایجاد عوارض جانبی شدید دشوار است.
شيمي درمانی
شیمی درمانی معمولا اولین درمانی است که برای این تومورها انجام می شود. بیمار ترکیبی از داروهای شیمی درمانی مختلف که شامل داروی متوترکسات هستند را دریافت می‌کنند. ممکن است بیمار از طرق زیر شیمی درمانی دریافت کند:
- تزریق به جریان خون (داخل وریدی)
- تزریق به مایع اطراف مغز و نخاع (شیمی درمانی داخل نخاعی)
بیمار طی دوره‌های درمانی تحت شیمی درمانی قرار می‌گیرد. هر دوره درمانی معمولا ۳ یا ۴ هفته طول می‌کشد. بعد از چندین دوره درمان بیمار تحت اسکن قرار می‌گیرد تا میزان اثرگذاری درمان بررسی شود.
داروهای هدفمند
ممکن است بیمار با یک داروی سرطان هدفمند به نام ریتوکسیماب (Rituximab مابتِرا) تحت شیمی درمانی قرار گیرد. ریتوکسیماب به پروتئینی به نام CD20 روی سطح سلولهای لنفوم متصل می‌شود. سپس سلولهای سیستم ایمنی این سلولهای علامت‌گذاری شده را شناسایی کرده و آنها را نابود می‌کنند. ریتوکسیماب معمولا با سرم وارد جریان خون بیمار می‌شود.
پرتودرمانی
در پرتودرمانی از اشعه ایکس پرانرژی برای نابود کردن سلولهای سرطانی استفاده می‌شود. ممکن است بیمار به دلایل زیر تحت پرتودرمانی قرار گیرد:
- به هر دلیلی نتوان جراحی انجام داد.
- پس از درمان اولیه یک سری از سلولهای تومور باقی مانده باشند.
معمولا کل مغز تحت پرتو درمانی قرار می‌گیرد و به ناحیه «لنفوم» نیز اشعه اضافه (دوز تقویتی) داده می‌شود.
پیگیری (فالو آپ)
بیمار بعد از پایان درمان نیز به طور مرتب با پزشک یا پرستار خود ملاقات می‌کند. پزشک در هر قرار ملاقات بیمار را معاینه می‌کند. پزشک درباره حال و احوال بیمار از او سوال می‌پرسد و سوالاتی از این قبیل نیز از بیمار می پرسد: آیا علائم یا عوارض جانبی داشته‌اید؟ و آیا نگران چیزی هستید؟ همچنین ممکن است در برخی از این ملاقات‌ها اسکن MRI انجام شود.
فاصله بین چکاپ‌های بیمار به شرایط فردی او بستگی دارد.
برای لنفوم مغزی یا نخاعی، معمولا هر۳ تا ۴ ماه یکبار، به مدت دو سال، MRI انجام می‌شود.
کنار آمدن با لنفوم مغز یا نخاع
کنار آمدن با تشخیص تومور مغزی هم در عمل و هم از نظر عاطفی بسیار دشوار است. به ویژه اگر فرد به یک تومور نادر مبتلا شود شرایط سختتر می‌شود. کسب اطلاعات کافی در مورد نوع تومور، و روش درمان آن می تواند روند کنار آمدن با تومور را آسان‌تر کند.
