« کرانیوفارنژیوم »ها از تومورهای خوش‌خیم مغز هستند (سرطانی نیستند). هم کودکان و هم بزرگسالان به این تومورها مبتلا می‌شوند. این تومورها معمولا در نزدیکی ساقه مغز، درست بالای غده هیپوفیز رشد می‌کنند. غده هیپوفیز هورمون‌هایی تولید می‌کند که عملکردهای حیاتی بدن را کنترل می‌کنند.
انواع کرانیوفارنژیوم
دو نوع بافت‌شناسی کرانیوفارنژیوم وجود دارد:
پاپیلاری که معمولاً در بزرگسالی ایجاد می‌شود. آدامانتیوماتوز که معمولاً در سن اطفال است که با تمایل به نفوذ در ساختار‌های عصبی و عروقی با حضور مکرر کلسیفیکاسیون‌ها و اجزای کیستیک مشخص می‌شود. گاهی اوقات اجزای کیستیک (پر از مایع روغنی مایل به قهوه‌ای بسیار غنی از پروتئین) حجیم هستند و مسئول علائم بیماران هستند.
در مورد مغز و طناب نخاعی بیشتر بدانید.
تومورهای کرانیوفارنژیوم معمولا پخش نمی‌شوند. اما با توجه به اینکه در نزدیکی غده هیپوفیز شروع به رشد می‌کنند، می‌توانند تغییراتی در عملکرد هیپوفیز ایجاد کنند. علائم کرانیوفارنژیوم عبارتند از:
- ایجاد تغییر در سطح هورمونها. در بزرگسالان این موضوع ممکن است باعث ایجاد اختلال در نعوظ و قاعدگی نامنظم شود. همچنین ممکن است باعث اختلالات رشد در کودکان و نیز دیابت شود.
- کاهش بینایی.
- سردرد.
- افزایش فشار درون مغز و اطراف مغز، که این امر می‌تواند باعث تهوع یا استفراغ شود.
ممکن است این علائم به طور ناگهانی بروز کنند، یعنی بیمار به صورت آنی احساس ناخوشی کند، یا ممکن است علائم آهسته تر ایجاد شوند.
میزان شیوع کرانیوفارنژیوم
تومورهای «کرانیوفارنژیوم» نادر هستند. از هر ۱۰۰ مورد تومور مغزی در کودکان، بین ۶ تا ۱۳ مورد از نوع «کرانیوفارنژیوم» است (۶ تا ۱۳ درصد). و از هر ۱۰۰ تومور مغزی در بزرگسالان، بین ۱ تا ۳ مورد از نوع «کرانیوفارنژیوم» است (۱ تا ۳ درصد).
آزمایش‌های تشخیص کرانیوفارنژیوم
پزشک برای فهمیدن علت بروز علائم چندین آزمایش روی بیمار انجام می‌دهد. آزمایش‌هایی که ممکن است روی بیمار انجام شوند عبارتند از:
- آزمایش خون به منظور بررسی سطح هورمونها
- MRI یا سی‌تی‌اسکن
- معاینات چشم
- بیوپسی (نمونه‌برداری)
آزمایش‌ها علاوه بر اینکه مشخص می‌کنند بیمار دارای تومور است یا خیر، اندازه تومور و محل آن را نیز بررسی می‌کنند. این اطلاعات به پزشک کمک می‌کند تا برای درمان برنامه‌ریزی کند.
درمان کرانیوفارنژیوم
به منظور درمان کرانیوفارنژیوم، بیشتر بیماران تحت جراحی قرار می‌گیرند. اگر جراح نتواند کل تومور را با جراحی بردارد، ممکن است بیمار پس از جراحی تحت پررتودرمانی قرار گیرد. در صورتی که سطح هورمونها دچار تغییر شوند، ممکن است بیمار به «درمان جایگزینی هورمون» نیاز پیدا کند.
جراحی
جراح مغز و اعصاب بسته به محل تومور، کل تومور یا فقط بخشی از آن را برمی‌دارد. جراح در مورد عوارض جانبی احتمالی بعد از عمل با بیمار صحبت می‌کند.
برخی تومورها به قسمتهای حیاتی مغز مانند عصب بینایی و هیپوتالاموس نزدیک هستند. این تومورها را نمی‌توان به طور کامل برداشت. عوارضی که ممکن است بیمار بعد از عمل تجربه کند عبارتند از:
- تغییر در سطح هورمونها
- افزایش سطح قند خون (دیابت)
- تغییرات بینایی
- افزایش وزن
- تغییر رفتار
در مورد جراحی تومور مغزی بیشتر بدانید.
پرتو درمانی
بیمار معمولا پس از جراحی تحت پرتو درمانی قرار می‌گیرد. پرتو درمانی به منظور پیشگیری از عود تومور صورت می‌گیرد. همچنین ممکن است پرتودرمانی بعد از عود تومور انجام شود.
احتمالا بیمار برای درمان تومورهای کوچک تحت «پرتو درمانی استریوتاکتیک» (Stereotactic radiotherapy) یا «پرتو جراحی» (radiosurgery) قرار گیرد. در هر دو روش درمانی، دوزهای بالایی از اشعه به تومور تابانده می‌شود.
برخی بیماران نیز ممکن است تحت نوعی پرتو درمانی به نام پروتون درمانی قرار گیرند. در این روش از پرتوهای پروتون پرانرژی یا کم‌انرژی برای درمان سرطان استفاده می‌شود.
جایگزینی هورمون
بسیاری از افراد مبتلا به کرانیوفارنژیوم دچار تغییراتی در سطح هورمونهای خود می‌شوند. این امر ناشی از خود تومور یا جزئی از عوارض جانبی درمان است.
برای رفع این مشکل ممکن است «درمان جایگزینی هورمون» استفاده شود. نوع هورمونی که به بیمار داده می‌شود به نیازهای فردی او بستگی دارد.
پیگیری (فالو آپ)
بیمار بعد از پایان درمان نیز مرتبا با پزشک یا پرستار خود ملاقات می‌کند. پزشک در هر قرار ملاقات بیمار را معاینه می‌کند. پزشک درباره حال و احوال بیمار از او سوال میپرسد، و سوالاتی از این قبیل نیز از بیمار میپرسد: آیا علائم یا عوارض جانبی داشته‌اید؟ و آیا نگران چیزی هستید؟ همچنین ممکن است در برخی از این ملاقات‌ها اسکن MRI انجام شود.
فاصله بین چکاپهای بیمار به شرایط فردی او بستگی دارد. برخی بیماران به مدت ۵ سال، هر شش ماه الی ۱۲ ماه یکبار MRI انجام می‌دهند.
در مورد پیگیری تومورهای مغزی بعد از درمان بیشتر بدانید.
درمان کرانیوفارنژیوم در کودکان
درمان کرانیوفارنژیوم چند رشته‌ای است و امکان مقایسه بین متخصصان مختلف را از مراحل اولیه تشخیص فراهم می‌کند. برداشتن کامل جراحی، در صورت امکان، گامی حیاتی در مراقبت از این کودکان است. با این حال، مانور‌های جراحی همیشه باید عملکردهای عصبی و غدد درون ریز را به حداکثر حفظ کنند، به ویژه در کودکان. هیچ داروی مؤثری برای مبارزه با کرانیوفارنژیوم کودکان وجود ندارد و بنابراین، زمانی که جراحی‌اندیکاسیون ندارد، از رادیوتراپی برای کمک به کنترل بیماری استفاده می‌شود.
کنار آمدن با کرانیوفارنژیوم
کنار آمدن با تومور مغزی هم در عمل و هم از نظر عاطفی بسیار دشوار است. به ویژه اگر فرد به یک تومور نادر مبتلا شود شرایط سخت‌تر می‌شود. کسب اطلاعات کافی در مورد نوع تومور، و روش درمان آن می‌تواند روند کنار آمدن با تومور را آسان‌تر کند.
