یکی از سوالاتی که به خصوص ذهن همراهان بیماران نیازمند جراحی تومور مغزی را مشغول میکند، این است که چگونه بعد از جراحی تومور مغزی از بیمار خود مراقبت کنند و چه اتفاقی برای بیمار آنها می‌افتد!
این بخش یک راهنمای جامع در مورد تمامی اقدامات بعد از جراحی تومور مغزی، چه بلافاصله بعد از عمل و چه مراقبت طولانی مدت، برای شما عزیزان قرار داده شده است.
بیمارن تومور مغزی نیز مانند هر نوع جراحی دیگری بلافاصله بعد از جراحی تومور مغزی وارد اتاق ریکاوری می‌شوند. هنگام حضور در اتاق ریکاوری پرستاران به دقت بیمار را تحت نظر می‌گیرند. پس از اینکه وضعیت بیمار ایمن شد، وارد بخش بستری عمومی می‌شوند. ممکن است برخی از افراد نیاز به حضور در بخش مراقبت‌های ویژه (ICU) داشته باشند.
بیدار شدن بعد از جراحی تومور مغزی
بیشتر افراد چند ساعت بعد از جراحی تومور مغز بیدار می‌شوند. اما گاهی اوقات ممکن است تصمیم جراح بر این باشد که بیمار را تا چند روز بعد از جراحی در خواب نگه‌دارد تا به بهبودی بیمار کمک کند. آنها از داروهای آرامبخش برای خواب نگه‌داشتن بیمار استفاده می‌کنند.
ممکن است هنگامی که در خواب به سر می‌برید از طریق دستگاهی به نام «دستگاه تنفس» نفس بکشید. ظاهر این شرایط ممکن است برای کسانی که به ملاقات شما می‌آیند ترسناک باشد.
از جراح یا پرستار متخصص خود در خصوص شرایط احتمالی بعد از جراحی سوال بپرسید. آنها می‌توانند شما و خانواده‌تان را در جریان تمامی امور قرار دهند تا هرچه بیشتر آمادگی شرایط احتمالی را داشته باشید.
احتمالا بعد از بیدار شدن احساس خواب‌آلودگی خواهید کرد. این امر طبیعی است و علت آن تاثیر داروی بیهوشی و مسکن است. ممکن است خودتان یا نزدیکان‌تان متوجه شوید که سر یا صورت‌تان متورم و کبود شده است. با گذشت زمان این تورم نیز کاهش می‌یابد.
واحد مراقبت‌های ویژه ICU بعد از جراحی تومور مغزی
بیشتر بیماران بعد از اتاق ریکاوری وارد بخش می‌شوند. ممکن است برخی از افراد نیاز به حضور در بخش مراقبت‌های ویژه (ICU) داشته باشند.
سپس بعد از حدودا یک روز دوباره به بخش عمومی بازمی‌گردید. مدت اقامت در ICU برای هر فرد متفاوت است.
در ICU تحت مراقبت‌های پرستاری بسیار دقیقی قرار می‌گیرید. این مراقبت‌های پرستاری معمولا یک‌به‌یک (یا دو به یک) است. پرستاران و پزشکان پیشرفت فرد را به دقت نظارت می‌کنند. این بخش‌های مراقبتی در واقع مکان‌های بالینی، شلوغ و اغلب پر سروصدا هستند.
بررسی وضعیت بیمار بعد از جراحی تومور مغزی
در اوایل بیدار شدن معمولا هر ۱۵ دقیقه یکبار چک می‌شوید.
پرستار یا پزشک روی شما یک سری معاینات و آزمایش‌های عصبی انجام می‌دهد تا میزان هوشیاری شما را بسنجد. اینها همان بررسی‌هایی هستند که قبل از جراحی نیز روی شما انجام می‌شدند. پرستار از شما سوالاتی می‌پرسد و ممکن است نوری نیز به چشمان شما بتاباند تا واکنش مردمک‌ها را بسنجد.
این موارد نیز همراه شما خواهند بود:
- یک کاف فشار خون روی بازو.
- یک گیره روی انگشت به نام پالس اکسیمتر (pulse oximeter) برای بررسی ضربان قلب و سطح اکسیژن.
- یک سری پدهای چسبنده روی سینه به نام لیدهای نوار قلب (ECG) که عملکرد قلب را رصد می‌کنند.
وضعیت سر بعد از جراحی تومور مغزی
پس از بیدار شدن یک پانسمان روی زخم‌تان خواهید داشت و ممکن است دور تا دور سرتان نیز بانداژ شده باشد. معمولا به مدت چند روز به همین منوال خواهد ماند. جراح یا پرستار متخصص می‌توانند اطلاعات بیشتری در این خصوص در اختیارتان قرار دهد.
بخیه‌های جراحی نیز معمولا بین ۵ تا ۱۴ روز پس از جراحی کشیده می‌شوند. بعضی از جراحان از بخیه‌هایی استفاده می‌کنند که به تدریج جذب می‌شوند، بنابراین لازم نیست آنها را بکشید.
اگر سرتان را در حین عمل تراشیده باشند، ممکن است وقتی خود را برای اولین بار بعد از عمل می‌بینید شوکه شوید. موهایتان دوباره رشد می‌کنند اما سرعت رشد آنها در هر فرد متفاوت است. اوایل ممکن است سرتان خارش داشته باشد. سعی کنید ناحیه نزدیک به زخم را نخارانید.
اگر عمل در ناحیه بین کناره چشم و خط رویش مو انجام شده باشد، ممکن است دچار گرفتگی و درد در ناحیه فک شوید.
این مشکل ممکن است تا چند روز یا چند هفته پس از جراحی ادامه پیدا کند. ممکن است باز کردن فک برایتان کمی مشکل باشد. علت این امر این است که جراح مجبور است برای انجام جراحی عضلات فک را جابجا کند یا آنها را برش دهد. انجام حرکات جویدن می‌تواند به حل این مشکل کمک کند.
لوله و دِرَن (drain) بعد از جراحی تومور مغزی
ممکن است بعد از عمل متوجه شوید که در بدنتان چندین لوله جایگذاری شده است. این امر ممکن است کمی برایتان ترسناک به نظر برسد. دانستن اینکه این لوله‌ها برای چه هستند به رفع این مشکل کمک میکند. این لوله‌ها برای همه بیماران جایگذاری نمی‌شوند. لوله‌هایی که ممکن است برایتان جایگذاری شوند عبارتند از:
اکسیژن
ممکن است یک ماسک اکسیژن روی دهان و بینی شما قرار گیرد. این ماسک به شما اکسیژن یشتری می‌رساند.
سرم
ممکن است تا زمانی که بتوانید به طور عادی بخورید و بیاشامید، دارو، انتقال خون و مایعات را از طریق سرم دریافت کنید. سرم‌ها به یک لوله کوچک به نام آنژیوکت در دست یا بازوی شما متصل می‌شوند. یا ممکن است به یک لاین بلند در گردن به نام «کاتتر ورید مرکزی» (CV line) متصل شوند.
قرار دادن لوله در شریان بعد از جراحی تومور مغزی
ممکن است لوله‌ای را وارد شریان بازوی شما کنند. پزشکان و پرستاران از این لوله برای گرفتن خون و اندازه‌گیری دقیق فشار خون استفاده می‌کنند.
درن (drain)
ممکن است یک یا چند لوله به زخم شما متصل باشند. به این لوله‌ها درن (زهکش) گفته می‌شود. این لوله‌ها به یک سری کیسه یا بطری متصل هستند. این لوله‌ها خون و مایعات بافتی را از ناحیه عمل شده تخلیه می‌کنند.
ممکن است لوله‌ای نیز از بانداژ سرتان خارج شود. این لوله نیز «درن بطنی خارجی» (EVD) نام دارد. این درن مایعات اضافی را از مغز تخلیه میکند و تجمع مایعات در مغز (هیدروسفالی) را متوقف میکند.
نصب یک لوله در مثانه (سوند مثانه)
پرستاران با این کار می‌توانند میزان ادرار تولیدی شما را اندازه‌گیری کنند. این اندازه‌گیری به تیم پزشکی شما نشان می‌دهد که آیا مایعات کافی دریافت میکنید یا خیر.
نصب یک لوله از بینی به معده (لوله NG)
این لوله به بینی و چانه فرد چسبانده می‌شود. این لوله معمولا به یک کیسه متصل است و در موقع تهوع و استفراع مفید واقع می‌شود.
مانیتور فشار درون جمجمه‌ای (ICP)
لوله‌ایست که از سر به یک مانیتور متصل شده است و فشار درون سر را اندازه‌گیری میکند. مانیتور ICP معمولا یک روز یا حدود یک روز پس از جراحی برداشته می‌شود.
اهمیت مایعات بعد از جراحی تومور مغزی
ورود مقدار مناسبی از مایعات به بدن، به ویژه روزهای اولیه پس از عمل، بسیار حیاتی است. کم بودن مقدار مایعات دریافتی منجر به دهیدراسیون (کم آبی) می‌شود. حفظ تعادل مناسب مایعات مانع ایجاد تورم در اطراف مغز می‌شود. پرستار میزان مایعات دریافتی، و میزان ادرار تولیدی شما را اندازه‌گیری میکند تا اطمینان حاصل کند که تعادل مایعات در بدن شما در وضعیت مناسبی است.
داروهایی که ممکن است بعد از جراحی تومور مغزی دریافت کنید!
داروهایی که ممکن است بعد از جراحی تومور مغزی دریافت کنید به شرح زیر است:
داروهای ضد درد
ممکن است پس از بیدار شدن سردرد داشته باشید. برای کنترل سردرد مسکن دریافت میکنید. تا زمانی که به صورت عادی شروع به خوردن و نوشیدن کنید، این داروها را از طریق سرم دریافت خواهید کرد.
پرستار و پزشک از شما می‌پرسند که آیا درد دارید یا خیر. اگر مسکن‌ها درد شما را نمی‌کاهند، بهتر است به پزشک یا پرستار اطلاع دهید. آنها در صورت لزوم می‌توانند دوز دارو را تنظیم کنند.
اگر به نظرتان سردردتان در حال بدتر شدن است به پزشک یا پرستار خود اطلاع دهید. بدتر شدن سردرد ممکن است نشانه ایجاد تورم در مغز باشد. ممکن است برای حل این مشکل به استروئید احتیاج پیدا کنید.
مصرف استروئید بعد از جراحی تومور مغزی
جراحی می‌تواند باعث ایجاد تورم در مغز شود. تورم فشار داخل جمجمه را افزایش می‌دهد و می‌تواند علائم بیمار را در کوتاه‌مدت بدتر کند.
ممکن است بعد از جراحی به استروئید (کورتون) نیاز پیدا کنید، این دارو به صورت قرص یا به صورت تزریقی به شما داده می‌شود. استروئیدها می‌توانند تورم و فشار اطراف مغز را بکاهند. این امر موجب کاهش علائم می‌شود.
احتمالا پس از بهبودی کامل بتوانید مصرف استروئیدها را متوقف کنید. پزشک به شما توضیح خواهد داد که چگونه میتوانید مصرف استروئیدها را به تدریج کاهش دهید. هیچ طول درمان ثابتی برای استروئیدها تعریف نشده است، این دوره برای هر فرد متفاوت است. بعضی از افراد باید مدت زمان طولانی مصرف این داروها را ادامه دهند.
داروهای پیشگیری از تشنج (داروهای ضد صرع)
مصرف دارو برای جلوگیری از تشنج رایج است. به این داروها داروی ضد صرع یا ضد تشنج می‌گویند. ممکن است این داروها را به صورت قرص، مایعات یا به صورت تزریقی دریافت کنید.
تشنج می‌تواند نشانه افزایش فشار داخل جمجمه باشد. همچنین ممکن است تشنج در اثر تحریک سلولهای عصبی مغز بروز کند. احتمالا پس از بهبودی کامل بتوانید مصرف این داروها را متوقف کنید. اما بعضی از افراد باید مدت طولانی مصرف این داروها را ادامه دهند.
خوردن و آشامیدن بعد از جراحی تومور مغزی
وقتی کاملا بیدار شدید، پرستار چند جرعه آب به شما خواهد داد. آنها شما را با دقت تماشا می‌کنند تا اطمینان حاصل کنند که مشکلی در بلع ندارید. گاهی ممکن است بیمار پس از جراحی مغز دچار مشکل بلع شود. قبل از اینکه به شما اجازه خوردن و نوشیدن داده شود، ممکن است یک متخصص گفتار درمانی شما را چک کند.
اگر بتوانید چند جرعه آب را بدون تهوع و استفراغ بنوشید، پرستار لوله نازوگاستریک را، در صورت وجود، بیرون می‌آورد. به تدریج میتوانید به صورت عادی وعده‌های غذایی خود را مصرف کنید.
ممکن است یک متخصص تغذیه نیز شما را ویزیت کند، تا اطمینان حاصل کند که مقدار کالری مناسبی دریافت میکنید.
بلند شدن بعد از جراحی تومور مغزی
جراحی مغز یک عمل بزرگ است و پس از آن باید استراحت کنید. پرستاران طی چند روز اول به شما کمک می‌کنند تا مجبور نباشید زور بزنید. زور زدن ممکن است موجب افزایش فشار داخل جمجمه شود.
بسته به نوع عمل ممکن است لازم باشد چند روز افقی دراز بکشید. یا ممکن است برای کاهش تورم در مغز لازم باشد که قسمت سری تخت را بالا بیاورید. پرستار شما را تشویق میکند که در تخت دست و پاهای خود را حرکت دهید. آنها مرتبا شما را به آرامی از این طرف به آن طرف حرکت می‌دهند. این کار به منظور فعال نگه داشتن عضلات و پیشگیری از تشکیل لخته خون صورت می‌گیرد.
وقتی کاملا بیدار شدید، پرستار از شما می‌خواهد هر ساعت چندین نفس عمیق بکشید.
تیم درمان به شما کمک میکند تا به محض ایمن بودن شرایط از تخت بلند شوید و حرکت کنید. ممکن است این کار در ابتدا بسیار دشوار به نظر برسد. اما حرکت کردن به بهبودی سریعتر شما کمک میکند و خطر لخته شدن خون در پاها را کاهش می‌دهد.
هنگامی که برای اولین بار بعد از جراحی شروع به راه رفتن میکنید، باید شخصی را همراه خود داشته باشید. معمولا باید به فیزیوتراپیست مراجعه کنید تا در انجام تمرینات حرکتی و تنفسی به شما کمک کند.
اسکن‌های مغزی پس از جراحی تومور مغزی
ممکن است حدود ۲ یا ۳ روز پس از جراحی MRI یا سی‌تی اسکن انجام دهید. اسکن می‌تواند مقدار تومور باقی‌مانده و میزان تورم در ناحیه عمل شده را نشان دهد. انجام اسکن مدت کمی پس از عمل ممکن است ناخوشایند باشد. اما تحقیقات نشان می‌دهد که این زمان بهترین زمان برای تهیه این تصاویر است.
