غربالگری سرطان روده بزرگ (Colorectal Cancer Screening)، یک فرآیند پیشگیری از ابتلا به سرطان است که برای تشخیص زودهنگام سرطان روده بزرگ و پولیپ‌های قابل تبدیل به سرطان در این بخش از دستگاه گوارش انجام می‌شود. اگر این سرطان زود تشخیص داده شود، درمان‌پذیر است و می‌توان از پیشرفت بیشتر آن جلوگیری کرد. کولورکتال یک نوع از سرطان است که در آن سلول‌های بدخیم (سرطانی) در بافت‌های روده بزرگ یا راست روده تشکیل می‌شوند. این سرطان سومین علت مرگ ناشی از سرطان است و عوامل مختلفی خطر ابتلا به سرطان کولورکتال را افزایش یا کاهش می‌دهد.
در ادامه راهنمای کاملی درباره غربالگری کولورکتال و انواع آزمایشات و ماهیت این سرطان را ارائه خواهیم داد، بنابراین تا آخر مقاله همراه ما باشید.
غربالگری چیست؟
غربالگری به این معنی است که قبل از اینکه فرد دچار سرطان شود دنبال علائم آن سرطان می‌گردد. این کار می‌تواند به یافتن سرطان در مراحل اولیه کمک کند و زمانی که بافت غیرطبیعی یا سرطان در مراحل اولیه پیدا شود، ممکن است درمان آن آسان‌تر باشد.
دانشمندان در تلاشند تا بهتر بفهمند کدام افراد بیشتر در معرض ابتلا به انواع خاصی از سرطان هستند. پزشکان اطلاعاتی از افراد می‌گیرند که این اطلاعات به آنان کمک می‌کند تا تشخیص دهند که برای غربالگری از کدام آزمایش‌ها و چند بار استفاده کنند.
باید دانست که اگر پزشک آزمایش غربالگری را پیشنهاد کند، لزوماً دلیل به داشتن سرطان نیست، بلکه آزمایش‌های غربالگری زمانی انجام می‌شود که علائم سرطان وجود نداشته باشد. آزمایش‌های غربالگری بهتر است به طور منظم تکرار شوند. اگر نتیجه آزمایش غربالگری غیر طبیعی باشد، نیاز به انجام آزمایشات بیشتر است تا مشخص شود آیا فرد مبتلا به سرطان شده است یا خیر؟
سرطان روده بزرگ چیست؟
در سرطان کولورکتال، سلول‌های بدخیم (سرطانی) در بافت‌های روده بزرگ یا راست روده تشکیل می‌شوند. روده بزرگ و رکتوم بخش‌هایی از دستگاه گوارش بدن هستند که مواد مغذی (ویتامین‌ها، مواد معدنی، کربوهیدرات‌ها، چربی ها، پروتئین‌ها و آب) را از غذاها تجزیه و پردازش کرده و به دفع مواد زائد از بدن کمک می‌کنند. دستگاه گوارش از دهان، گلو، مری، معده و روده کوچک و بزرگ تشکیل شده است. کولون (روده بزرگ) اولین قسمت روده بزرگ است، رکتوم و کانال مقعدی با هم آخرین قسمت روده بزرگ را تشکیل می‌دهند که به مقعد (دهانه روده بزرگ به خارج از بدن) ختم می‌شود.
سرطانی که از روده بزرگ شروع می‌شود سرطان روده بزرگ (کولون) و سرطانی که از رکتوم شروع می‌شود، سرطان رکتوم نامیده می‌شود؛ این سرطان ها، سرطان کولورکتال نامیده می‌شود.
همچنین بخوانید: خطرات و علل سرطان روده
غربالگری سرطان کولورکتال
تست‌های غربالگری سرطان کولورکتال در آزمایشات بالینی در حال بررسی هستند.
به طور کلی، زمانی که فرد علائمی ندارد از آزمایش‌ها برای غربالگری انواع مختلف سرطان استفاده می‌شود. دانشمندان آزمایش‌های غربالگری را مطالعه می‌کنند تا افرادی که احتمال ابتلا به سرطان دارند را بیابند. آزمایش‌های غربالگری سرطان روده بزرگ، به تشخیص زودهنگام سرطان (پیدا کردن سرطان قبل از ایجاد علائم) در فرد کمک می‌کند و موجب می‌شود فرد عمر طولانی‌تری داشته باشد و احتمال مرگ در اثر این بیماری را کاهش می‌دهد.
انواع غربالگری سرطان روده بزرگ
زمانی که فرد علائمی ندارد، از آزمایش‌ها برای غربالگری انواع مختلف سرطان استفاده می‌شود. مطالعات نشان می‌دهد که برخی از تست‌های غربالگری سرطان کولورکتال به یافتن سرطان در مراحل اولیه کمک می‌کند و ممکن است تعداد مرگ و میر ناشی از این بیماری را کاهش دهد. پنج نوع آزمایش برای غربالگری سرطان کولورکتال استفاده می‌شود که عبارت‌اند از:
- آزمایش خون مخفی در مدفوع
- سیگموئیدوسکوپی
- کولونوسکوپی
- کولونوسکوپی مجازی
- آزمایش مدفوع DNA
آزمایش خون مخفی در مدفوع
(FOBT)، آزمایشی برای بررسی خون در مدفوع است که فقط با میکروسکوپ قابل مشاهده است. نمونه کوچکی از مدفوع در ظرف مخصوص گذاشته شده و برای آزمایش به پزشک یا آزمایشگاه تحویل داده می‌شود. وجود خون در مدفوع ممکن است نشانه پولیپ، سرطان یا سایر بیماری‌های مرتبط باشد. به صورت کلی دو نوع FOBT وجود دارد که عبارت‌اند از:
- گایاک FOBT: آزمایش خون مخفی مدفوع (Guaiac)، وجود خون در مدفوع را بررسی می‌کند. نمونه‌های کوچک مدفوع بر روی کارت مخصوص قرار می‌گیرد و برای آزمایش به پزشک یا آزمایشگاه بازگردانده می‌شود. نمونه مدفوع روی کارت مخصوص با یک ماده شیمیایی آزمایش می‌شود. در صورت وجود خون در مدفوع، رنگ کارت مخصوص تغییر می‌کند.
- FOBT ایمونوشیمیایی: مایعی به نمونه مدفوع اضافه می‌شود. این مخلوط به دستگاهی تزریق می‌شود که حاوی آنتی بادی‌هایی است که می‌توانند خون را در مدفوع تشخیص دهند. اگر خون در مدفوع وجود داشته باشد، خطی در پنجره دستگاه ظاهر می‌شود. به این آزمایش تست ایمونوشیمیایی مدفوع یا FIT نیز می‌گویند.
سیگموئیدوسکوپی
سیگموئیدوسکوپی، روشی برای بررسی داخل رکتوم و کولون سیگموئید (پایین) برای تشخیص پولیپ، سلول‌های غیرطبیعی یا سرطان است. دستگاه سیگموئیدوسکوپ از طریق رکتوم به داخل روده بزرگ وارد می‌شود. این دستگاه، ابزاری نازک و لوله مانند با نور و عدسی (دوربین) برای مشاهده است. همچنین ممکن است ابزاری برای برداشتن پولیپ‌ها یا نمونه‌های بافتی داشته باشد تا سرطان توسط پزشکان زیر میکروسکوپ بررسی شود.
کولونوسکوپی
روشی برای بررسی داخل راست روده و کولون به جهت تشخیص دادن پولیپ، سلول‌های غیرطبیعی و یا سرطان است. در این روش نیز دستگاه کولونوسکوپ از طریق رکتوم به داخل کولون وارد می‌شود تا با استفاده از آن و برداشتن بافت‌های کوچک، زیر میکروسکوپ بررسی شوند.
کولونوسکوپی مجازی
در کولونوسکوپی مجازی از نوعی اشعه ایکس به نام توموگرافی کامپیوتری برای تهیه عکس از روده بزرگ استفاده می‌شود. کامپیوتر تصاویر را کنار هم قرار می‌دهد تا پولیپ و هر چیز دیگری را که در سطح داخلی روده غیرعادی به نظر می‌رسد نشان دهد. به این آزمایش کولونوگرافی، توموگرافی کامپیوتری یا CTC نیز می‌گویند.
آزمایش مدفوع DNA
آزمایش DNA سلول‌های مدفوع را برای تغییرات ژنتیکی که ممکن است نشانه‌ای از وجود سرطان روده بزرگ باشد، بررسی می‌کند.
نکته مهم: در غربالگری سرطان روده بزرگ احتمال کاذب بودن نتایج وجود دارد.
عوارض غربالگری سرطان کولورکتال
تست‌های غربالگری سرطان کولورکتال ممکن است عوارضی داشته باشند که در ادامه عوارض احتمالی هر تست را به صورت جداگانه مورد بررسی قرار می‌دهیم. این عوارض عبارت‌اند از:
کولونوسکوپی
مشکلات جدی ناشی از کولونوسکوپی، بسیار نادر است. این عوارض شامل پارگی در پوشش روده بزرگ و خونریزی است که می‌توانند جدی بوده و نیاز به درمان در بیمارستان داشته باشند. هنگامی که بیوپسی یا پولیپکتومی انجام می‌شود، احتمال بیشتری برای پارگی پوشش روده بزرگ وجود دارد.
سیگموئیدوسکوپی
سیگموئیدوسکوپی نسبت به کولونوسکوپی عوارض کمتری دارد، اگرچه ممکن است پارگی در پوشش روده بزرگ و خونریزی رخ دهد، اما احتمال بروز این عوارض نسبت به کولونوسکوپی بسیار کمتر و نادرتر است.
کولونوسکوپی مجازی
عوارض فیزیکی این تست نسبت به روش‌های بالا بسیار کمتر است. مضرات قرار گرفتن در معرض تابش اشعه ایکس مورد استفاده در کولونوسکوپی مجازی مشخص نیست.
آزمایش خون مخفی مدفوع (FOBT) و آزمایش مدفوع DNA
این دو آزمایش عوارضی برای افراد به همراه ندارند و ایمن هستند.
زمان و نکات مهم غربالگری سرطان روده بزرگ
بهتر است اگر فرد از نظر سابقه خانوادگی مشکوک به سرطان کولورکتال باشد، غربالگری سرطان روده بزرگ را از سن ۴۵ سال شروع کند. در افرادی که سابقه خانوادگی سرطان کولورکتال و بیماری‌های زمینه‌ای مربوط با آن را ندارند توصیه می‌شود از سن ۷۰ سال به بالا این آزمایشات را انجام دهند. افراد بیشتر از ۷۵ ال در صورتی که خودشان صلاح بدانند می‌تواند این غربالگری را انجام دهند، همچنین افرادی که بیش از ۸۰ سال سن دارند نیازی به انجام غربالگری سرطان کولورکتال ندارند.
عوامل خطر در سرطان روده بزرگ
خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ با افزایش سن افزایش می‌یابد، به همین دلیل غربالگری برای همه افراد ۴۵ تا ۷۵ سال توصیه می‌شود. سایر عوامل خطر عبارت‌اند از:
- داشتن انواع خاصی از پولیپ در داخل روده بزرگ
- داشتن سابقه شخصی یا خانوادگی سرطان کولورکتال
- سیگار کشیدن
- اضافه وزن یا چاقی‌عدم فعالیت بدنی کافی
- نوشیدن بیش از حد الکل
- ابتلا به بیماری التهابی روده
بیشتر بدانید: درمان قطعی سرطان روده بزرگ چگونه است؟
آمار سرطان کولورکتال
بین سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۸، تعداد موارد جدید سرطان کولورکتال در بیماران بالای ۵۰ساله اندکی کاهش یافته است، اما در بیماران کمتر از ۵۰ سال، افزایش یافته است. از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹، مرگ و میر ناشی از سرطان کولورکتال نزولی بوده است.
کلام پایانی
در این مقاله، به صورت کامل غربالگری سرطان روزده بزرگ را مورد بررسی قرار دادیم و تمام نکات مهم در مورد آن را بیان کردیم. روش‌ها و آزماشات مهم برای تشخیص سرطان کولورکتال به صورت دقیق و کامل بیان شده و با تمام عوارض آن آشنا شدیم .
سوالات متداول
سرطان کولورکتال در مدران بیشتر است یا در زنان؟
سرطان کولورکتال در مردان شایع‌تر از زنان است.
آیا کسانی که سابقه خانوادگی سرطان روده بزرگ ندارند نیاز به غربالگری دارند؟
تمام افرادی که بیماری های زمینه‌ای مربوط، عوامل خطر و سابقه خانوادگی این بیماری را دارند، بهتر است غربالگری سرطان روده بزرگ را انجام دهند.
