سرطان مغز شامل تومورهای اولیه مغز است که از مغز شروع می‌شود و تقریباً هرگز به سایر قسمت‌های بدن سرایت نمی‌کند و تومورهای ثانویه (یا متاستازها) که در اثر سرطان‌هایی ایجاد می‌شوند که در قسمت دیگری از بدن شروع شده‌اند. بیش از 40 نوع عمده تومور مغزی وجود دارد که به دو نوع اصلی تقسیم می‌شوند. خوش خیم و بد خینم.
خوش خیم: رشد اسن تومور کند است و بعید است گسترش یابد. انواع شایع مننژیوم، نوروما، تومورهای هیپوفیز و کرانیوفارنژیوم هستند.
بدخیم: تومورهای بدخیم سرطانی است و می‌تواند به سایر قسمت‌های مغز یا نخاع گسترش یابد. انواع رایج آن شامل آستروسیتوما، اولیگودندروگلیوما، گلیوبلاستوما و گلیوم مختلط می‌شود.
تومورهایی که از مغز شروع می‌شوند تومورهای مغزی اولیه نام دارند. سرطانی که از دیگر نواحی بدن به مغز پخش می‌شود تومور مغزی ثانویه یا متاستاز مغزی نام دارد. باید تفاوت بین تومورهای مغزی اولیه و ثانویه را بدانیم. علت این امر این است که اتخاذ شیوه درمان به محل آغاز تومور بستگی دارد.
تومورهای مغزی اولیه
تومورهای مغزی اولیه از مغز شروع می‌شوند. این تومورها می‌توانند در هر قسمتی از مغز یا نخاع شروع شوند. بیشتر تومورهای مغزی بدخیم در بزرگسالان در بخشی از مغز به نام مخ (مغز قدامی) شروع می‌شود. این تومورها می‌توانند در دیگر نواحی بدن هم شروع شوند:
- لایه‌های بافتی که از مغز حفاظت می‌کنند (مننژها)
- نخاع
- هیپوفیز و غده پینه آل
بیشتر تومورهای مغزی خوش خیم در بزرگسالان از مننژها شروع می‌شوند. به این تومورها مننژیوم گفته می‌شود.
تومورهای مغزی ثانویه
سرطان‌هایی که از دیگر نواحی بدن به مغز پخش می‌شوند تومور مغزی ثانویه یا متاستاز مغزی نام دارند.
نوع سلول‌های تشکیل دهنده سرطانهای مغزی ثانویه و سرطانهای اولیه منشاء آن یکسان هستند. یعنی اگر سرطان از ریه‌ها شروع شده باشد، نواحی سرطانی مغز از سلول‌های سرطان ریه تشکیل شده‌اند.
هر نوع سرطانی می‌تواند به مغز پخش شود. اما شایع‌ترین انواع سرطان که به مغز پخش می‌شوند عبارتند از:
- سرطان ریه
- سرطان پستان (سینه)
- سرطان کلیه
- سرطان پوستی ملانوم
- سرطان کولورکتال (روده بزرگ)
علت این اتفاق این است که سلول‌های سرطانی می‌توانند از تومور اولیه جدا شده و از طریق جریان خون به مغز بروند. این سلول‌ها می‌توانند در آنجا به تومورهای جدیدی نمو یابند.
تشخیص تومورهای مغزی اولیه و ثانویه به چه صورت است؟
تست‌هایی که مغز و نخاع را برای کمک به تشخیص تومورهای مغزی اولیه و ثانویه بزرگسالان بررسی می‌کنند عبارتند از:
معاینه فیزیکی و شرح حال
معاینه بدن برای بررسی علائم عمومی سلامت، از جمله بررسی علائم بیماری، مانند توده‌ها یا هر چیز دیگری که غیرعادی به نظر می‌رسد. همچنین تاریخچه‌ای از عادات سلامتی بیمار و بیماری‌ها و درمان‌های گذشته او گرفته می‌شود.
معاینه عصبی
مجموعه ای از سوالات و تست‌ها برای بررسی عملکرد مغز، نخاع و اعصاب. این معاینه وضعیت ذهنی، هماهنگی و توانایی فرد برای راه رفتن عادی و همچنین میزان عملکرد عضلات، حواس و رفلکس‌ها را بررسی می‌کند.
معاینه میدان بینایی
امتحانی برای بررسی میدان دید فرد (کل ناحیه‌ای که اشیاء در آن دیده می‌شوند). این تست هم دید مرکزی (میزان دید یک فرد در هنگام نگاه مستقیم به جلو) و هم دید محیطی (در حالی که مستقیم به جلو خیره شده است چقدر می‌تواند در تمام جهات ببیند) اندازه گیری می‌کند. هر گونه از دست دادن بینایی می‌تواند نشانه‌ای از توموری باشد که به قسمت‌هایی از مغز که بر بینایی تأثیر می‌گذارد آسیب زده یا فشار آورده است.
اگر انکولوژیست پزشکی شما بر اساس این نتایج آزمایش بر این باور باشد که امکان دارد تومور مغزی وجود داشته باشد، تصویربرداری تشخیصی با همکاری نورو رادیولوژیست انجام می‌دهد.
تصویربرداری تشخیصی
در مرکز نوروآنکولوژی، تصویربرداری تشخیصی – قبل، حین و بعد از درمان – مرکزی است. تصویربرداری استاندارد و منحصربه‌فرد به تیم بالینی شما اجازه می‌دهد تا درباره ویژگی‌های تومور مغزی اطلاعات بیشتری کسب کند، و همچنین تعیین کند که کدام مناطق مغز تحت تأثیر قرار گرفته‌اند و از کدام بافت سالم برای بهترین و ایمن‌ترین رویکرد درمان اجتناب کنند. همه بیماران مشکوک به تومور مغزی به طور معمول در عرض 48 ساعت اسکن تشخیصی می گیرند. نورو رادیولوژیست‌های متخصص تصویربرداری تشخیصی شما را با انکولوژیست پزشکی شما ارزیابی می‌کنند تا مرحله بعدی در برنامه درمانی شما را به بهترین نحو تعیین کنند.
تکنیک‌ها و روش‌های تصویربرداری
سی تی اسکن (CAT scan)
روشی که یک سری تصاویر دقیق از نواحی داخل بدن، از زوایای مختلف گرفته می‌شود. این تصاویر توسط یک کامپیوتر متصل به دستگاه اشعه ایکس ساخته شده است. رنگ به داخل ورید تزریق می‌شود یا بلعیده می‌شود تا به اندام‌ها یا بافت‌ها کمک کند واضح‌تر دیده شوند. به این روش توموگرافی کامپیوتری، توموگرافی کامپیوتری یا توموگرافی محوری کامپیوتری نیز گفته می‌شود.
اسکن PET (اسکن توموگرافی گسیل پوزیترون)
روشی برای یافتن سلول‌های تومور بدخیم در بدن. مقدار کمی گلوکز رادیواکتیو (قند) به داخل سیاهرگ تزریق می‌شود. اسکنر PET در اطراف بدن می‌چرخد و تصویری از محل مصرف گلوکز در مغز ایجاد می‌کند. سلول‌های تومور بدخیم در تصویر روشن‌تر نشان داده می‌شوند. زیرا آنها فعال‌تر هستند و گلوکز بیشتری نسبت به سلول‌های طبیعی می‌گیرند. PET همچنین گاهی اوقات برای تشخیص تفاوت بین تومور در حال رشد و التهاب از درمان‌هایی مانند پرتو استفاده می‌شود.
ام آر آی (تصویربرداری تشدید مغناطیسی) با گادولینیوم
روشی که از آهنربا، امواج رادیویی و کامپیوتر برای تهیه مجموعه‌ای از تصاویر دقیق از مغز و نخاع استفاده می‌کند. ماده‌ای به نام گادولینیوم در رگ تزریق می‌شود. گادولینیوم در اطراف سلول‌های سرطانی جمع می‌شود بنابراین آنها در تصویر روشن‌تر نشان داده می‌شوند. این روش تصویربرداری تشدید مغناطیسی هسته‌ای (NMRI) نیز نامیده می‌شود. گاهی اوقات یک روش اضافی به نام طیف سنجی تشدید مغناطیسی (MRS) در طول اسکن MRI انجام می‌شود. MRS برای تشخیص تومورها بر اساس ترکیب شیمیایی آنها استفاده می‌شود. MRI اغلب برای تشخیص تومورهای نخاع استفاده می‌شود.
MRI پیشرفته
تکنیک‌های پیشرفته MRI نزدیکی تومور به نواحی حیاتی مغز را تعیین می‌کنند و سایر ویژگی‌های مهم تومور را شناسایی می‌کنند. اطلاعاتی که برای ابداع بهترین رویکرد درمانی ضروری است. این تکنیک‌ها عبارتند از:
MRI عملکردی (fMRI)
مناطقی از مغز که مسئول عملکردهای حیاتی مانند حرکت و گفتار هستند را نقشه برداری می‌کند. fMRI همچنین جریان خون و فعالیت در سراسر مغز را اندازه گیری می‌کند.
تصویربرداری تانسور انتشار (DTI)
مسیرهای ماده سفید، مسیرهای سیگنال دهی در مغز را شناسایی می‌کند. این روش به متخصصان کمک می‌کند تا سلولی بودن، ماهیت و ساختار تومور مغزی را تعیین کنند و در برنامه ریزی قبل از عمل استفاده می‌شود.
طیف سنجی رزونانس مغناطیسی (MRS)
تغییرات بیوشیمیایی مغز را به ویژه در حضور تومورهای مغزی اندازه گیری می‌کند. این روش به عنوان یک نشانگر زیستی عمل می‌کند، به این معنی که یک شاخص قابل اندازه گیری از پیشرفت و رشد تومور است. MRS جزئیاتی در مورد ویژگی‌ها و نوع خاص تومور و همچنین متابولیسم تومور ارائه می‌دهد. در تعیین مرزهای تومور برای دستیابی به حذف یا درمان کامل تومور در حین جراحی مفید است.
MRI پرفیوژن
به متخصصان این امکان را می‌دهد درجه و حجم خون تومور مغزی را بررسی کنند.
آنژیوگرافی تشخیصی
روشی که تصویری از ظاهر رگ‌های خونی و جریان خون در مغز ایجاد می‌کند. یک رنگ کنتراست به رگ خونی تزریق می‌شود و در حالی که در رگ خونی حرکت می‌کند، اشعه ایکس گرفته می‌شود تا ببیند آیا رگ مسدود شده است یا خیر.
میلوگرام
روشی که از رنگ کنتراست و اشعه ایکس برای شناسایی مشکلات نخاع استفاده می‌کند.
برخی از این آزمایش‌ها و روش‌ها امکان دارد پس از درمان تکرار شوند تا میزان تومور باقی مانده یا برنامه ریزی برای درمان بیشتر مشخص شود.
بیوپسی و درجه بندی تومورهای مغزی اولیه و ثانویه
اگر آزمایش‌های تصویربرداری وجود تومور یا توده مغزی را تأیید کند، نمونه‌برداری معمولاً انجام می‌شود. بیوپسی یک قطعه بسیار کوچک از بافت تومور را برای تعیین نوع تومور برمی‌دارد. نمونه تومور توسط نوروپاتولوژیست‌ها با همکاری انکولوژیست پزشکی و جراح مغز و اعصاب تجزیه و تحلیل می‌شود.
