شیمی درمانی تومور مغزی یکی از روش‌های درمان تومورهای مغزی است. در شیمی‌درمانی از داروهای ضد سرطان (سایتوتوکسیک) برای نابود کردن سلول‌های تومور مغزی استفاده می‌شود. این داروها از طریق جریان خون در سراسر بدن گردش می‌کنند.
ممکن است درمان تومورهای مغزی با برخی از داروهای شیمی درمانی دشوار باشد، زیرا مغز به وسیله سد خونی-مغزی تحت حفاظت است. این سد یک فیلتر طبیعی بین خون و مغز است و از مغز در برابر مواد مضر محافظت می‌کند. با ایران سرطان همراه باشید تا درباره شیمی درمانی تومور مغزی بیشتر بدانید.
چه زمانی تحت شیمی‌درمانی قرار می‌گیرید؟
ممکن است در شرایط زیر تحت شیمی‌درمانی قرار گیرید:
- بعد از جراحی برخی از انواع تومورهای مغزی مانند گلیوم.
- همراه با پرتودرمانی و چند ماه بعد از آن.
- برای تومور مغزی که پس از پایان درمان برگشته است (عود کرده است).
هر چند وقت یکبار باید شیمی درمانی انجام دهید؟
معمولا طی چند دوره درمانی تحت شیمی‌درمانی قرار می‌گیرید. یعنی باید هر چند هفته یکبار، به مدت چند روز، دارو مصرف کنید. برای بهبودی از عوارض جانبی، یک دوره بدون درمان خواهید داشت. اینکه هر چند وقت یکبار تحت درمان قرار گیرید به نوع دارو یا داروهای خاصی که مصرف می‌کنید بستگی دارد.
انواع شیمی درمانی تومور مغزی
داروهای شیمی درمانی رایج برای تومورهای مغزی عبارتند از:
- تموزولامید (تموزولوماید یا تمودال)
- پروکاربازین
- کارموستین (BCNU)
- لوموستین (CCNU)
- وین‌کریستین
- ترکیبی از داروها به نام PCV
شیمی درمانی تومور مغزی چگونه انجام می‌شود؟
روش‌های مختلفی برای شیمی‌درمانی تومور مغزی یا نخاعی وجود دارد. ممکن است داروهای شیمی درمانی را به روش‌های زیر دریافت کنید:
- به صورت داخل وریدی (از طریق سرم)
- درون نخاع (شیمی‌درمانی درون‌نخاعی یا IT)
- تزریق مستقیم به مغز
- به صورت قرص یا کپسول خوراکی (شیمی درمانی خوراکی)
شیمی‌درمانی به صورت داخل وریدی (از طریق سرم)
درمان از طریق یک لوله کوتاه و نازک (یک کاتتر) انجام می‌شود. هر بار که تحت درمان قرار می‌گیرید این لوله وارد ورید بازوی شما می‌شود.
یا ممکن است از طریق یک لاین بلند به نام کاتتر ورید مرکزی (CV line) درمان شوید. اینها لوله‌های پلاستیکی بلندی هستند که دارو را به یک ورید بزرگ در قفسه سینه می‌رسانند. این لوله در طول دوره درمان در محل خود باقی می‌ماند.
انجام شیمی درمانی در مغز
ایمپلنت‌های شیمی‌درمانی (ویفر wafer)
ممکن است جراح داروهای شیمی درمانی را به صورت ویفر در بافت مغز جایگذاری کند. داروی شیمی‌درمانی در ژل ویفر قرار دارد، این ژل طی ۲ تا ۳ هفته به آرامی حل می‌شود.
با حل شدن ژل ویفر، داروهای شیمی درمانی به آرامی در بافت مغز آزاد می‌شوند. یک نمونه، «ویفر گلیادل» است که حاوی کارموستین (BCNU) می‌باشد.
مخزن اومایا (Ommaya)
ممکن است تیم درمانی در حین جراحی یک وسیله پلاستیکی کوچک زیر پوست سر قرار دهد. به این وسیله «دستگاه دسترسی به بطن» یا «مخزن اومایا» می‌گویند. استفاده از این روش نسبت به ویفرهای شیمی‌درمانی رواج کمتری دارد.
پزشک یا پرستار به آرامی یک سوزن کوچک را از طریق پوست وارد مخزن می‌کند. آنها سپس داروهای شیمی درمانی را مستقیما وارد فضای پر از مایع مغز می‌کنند. بنابراین این داروها مستقیما وارد مایع مغزی-نخاعی می‌شوند. در واقع این روش سد خونی-مغزی را دور می‌زند، یعنی پزشکان می‌توانند شیمی‌درمانی را با دوزهای کمتری انجام دهند.
شیمی درمانی با قرص یا کپسول
باید قرص و کپسول شیمی‌درمانی را طبق دستورالعمل‌های پزشک یا داروساز مصرف کنید.
پر یا خالی بودن معده می‌تواند بر میزان ورود دارو به جریان خون اثر بگذارد.
باید دوز مناسب خود را مصرف کنید، نه بیشتر و نه کمتر.
قبل از قطع مصرف داروهای سرطان با متخصص یا تیم مشاوره خود صحبت کنید.
محل انجام شیمی‌درمانی
شیمی درمانی داخل وریدی معمولا در کلینیک سرپایی سرطان انجام می‌شود. احتمالا چند ساعتی را باید روی صندلی بنشینید، بنابراین بهتر است برای گذراندن وقت از روزنامه، کتاب یا تلفن همراه استفاده کنید. معمولا می‌توانید یک دوست یا یکی از اعضای خانواده را نیز همراه خود ببرید.
برای انجام برخی انواع شیمی‌درمانی، یا برای انجام شیمی درمانی در مغز یا نخاع، معمولا باید در بخش سرپایی بیمارستان بستری شوید. این بستری ممکن است یک شب یا چند روز طول بکشد.
قبل از شروع شیمی درمانی تومور مغزی
تست کووید (COVID)
به دلیل شیوع ویروس کرونا، قبل از شروع درمان باید از نظر ابتلا به ویروس کرونا آزمایش شوید. این آزمایش را «آزمایش سواب کووید» نیز می‌گویند.
پرستار برای انجام این آزمایش از داخل بینی و پشت گلو نمونه‌برداری می‌کند. آنها از یک سواب (Swab) پنبه‌ای بلند برای نمونه‌برداری استفاده می‌کنند. یا ممکن است از بزاق یا مایعات دیگر نمونه بردارند.
بسته به اینکه بیمارستان از چه آزمایشی استفاده می‌کند، ممکن است گرفتن نتیجه آزمایش از 90 دقیقه تا چند روز طول بکشد.
در بیشتر بیمارستان‌ها، 48 الی 72 ساعت قبل از مراجعه به بخش شیمی‌درمانی باید آزمایش کووید انجام دهید.
یعنی ممکن است آزمایش کووید را نیز همان روزی انجام دهید که برای انجام آزمایش خون و ملاقات با پزشک به بیمارستان مراجعه می‌کنید. اگر قرار باشد به صورت هفتگی یا هر چند روز یکبار تحت درمان قرار گیرید، در این صورت بعضی از بیمارستان‌ها از شما می‌خواهند آزمایش سواب را همان روز شروع درمان انجام دهید.
در مورد زمان انجام آزمایش با تیم خود مشورت کنید، زیرا هر بیمارستان روند متفاوتی دارد.
آزمایش خون
برای اطمینان از اینکه شروع درمان برای شما ایمن است باید آزمایش خون انجام دهید. این آزمایش‌ها را چند روز قبل از شروع درمان یا همان روز انجام خواهید داد. قبل از هر دوره درمان باید آزمایش خون انجام دهید.
عوارض جانبی شیمی درمانی تومور مغزی
عوارض جانبی شیمی درمانی در هر فرد متفاوت است. پیش‌بینی اینکه بیمار چه حسی خواهد داشت و اینکه چه عوارض جانبی بروز خواهد کرد دشوار است.
عوارض جانبی شایع شیمی درمانی شامل احساس تهوع و کاهش سطح گلبول سفید است که باعث عفونت می‌شود.
وقتی بعد از شیمی درمانی تومور مغزی به منزل می روید!
کنار آمدن با شیمی درمانی تومور مغزی می‌تواند دشوار باشد. به پزشک یا پرستارتان در مورد هر مشکل یا عارضه‌ای که تجربه می‌کنید بگویید.
