مدولوبلاستوم و هر آنچه که باید در مورد آن بدانید!

فهرست مطالب
کودک مبتلا به سرطان

مدولوبلاستوم دومین تومور شایع مغزی در کودکان و شایع­‌ترین تومور مغزی بدخیم (درجه بالا) در آن‌ها است. مدولوبلاستوماها شایع‌ترین تومورهای بدخیم مغزی اولیه در کودکان هستند. آنها مسئول حدود 20 تا 40 درصد از کل تومورهای مغزی در کودکان هستند. به ندرت در بزرگسالی نیز رخ می‌دهد، اما در اینجا تنها کمتر از 1 درصد از کل تومورهای مغزی را تشکیل می‌دهند. درمان استاندارد شامل یک عمل جراحی همراه با پرتودرمانی و شیمی درمانی است که به صورت جداگانه برای بیمار تعیین می‌شود. تومورهای مدولوبلاستوم در خلف مغز در مخچه شروع می‌­شوند.

مغز (مخ و مخچه و ساقه مغز)

این تومور به احتمال زیاد به سرعت رشد می­‌کند و می‌­تواند به دیگر نواحی مغز و نخاع نیز پخش شوند. ۳۳ الی ۳۵ کودک از هر ۱۰۰ کودک (۳۳ تا ۳۵ درصد) مبتلا به مدولوبلاستومی هستند که در هنگام تشخیص اولیه نیز به دیگر نواحی پخش شده است. تا همین اواخر پزشکان مدولوبلاستوم را در گروه PNET قرار می‌­دادند. PNET مخفف عبارت تومور نوروراکتودرمال ابتدایی است.

امروزه تحقیقات ثابت کرده‌­اند که سلول­‌های مدولوبلاستوم با سلول­‌های تومورهای PNET تفاوت دارند. بنابراین، پزشکان امروزه این تومورها را به عنوان تومور رویانی تلقی می­‌کنند.  مدولوبلاستوما معمولا در کودکان ۳ تا ۴ ساله و ۸ تا ۱۰ ساله تشخیص داده می‌­شود. شیوع این تومور در پسران کمی بیشتر از دختران است.

عوامل خطر و علل ایجاد مدولوبلاستوما

نگرانی و پرسش اکثر مردم این است که چه چیزی باعث ابتلای فرزندشان به سرطان شده است. نمی­‌دانیم علت ایجاد سرطان­­‌هایی مانند مدولوبلاستوما در کودکان چیست و چگونه می­‌توان از بروز این سرطان­‌ها پیشگیری کرد. می­‌دانیم که برخی از سندرم­‌های سرطان خانوادگی ارثی می‌­توانند خطر ابتلا به مدولوبلاستوم را افزایش دهند. اما این نکته را به یاد داشته باشید که تمامی کودکان مبتلا به این سندرم‌­ها لزوما به مدولوبلاستوم مبتلا نمی­‌شود. حدود ۵ مورد از هر ۱۰۰ مورد مدولوبلاستوم (حدود ۵ درصد) به این موارد مرتبط هستند:

  • پولیپوز آدنوماتوز خانوادگی (FAP) – که گاهی به آن سندرم «تورکوت» یا «تورکو» نیز گفته می‌­شود
  • سندرم کارسینوم سلول بازال شبه خال (NBCCS) – که به آن «سندرم گورلین» نیز گفته می‌­شود

علائم و نشانه‌­ها

امکان دارد کودک از چند هفته یا چند ماه قبل از تشخیص مدولوبلاستوم علائمی را بروز دهد. بسیاری از علائم تومور عمومی و غیر­اختصاصی هستند. برخی از علائم نیز مشابه علائم بیماری­‌های خفیف‌تر کودکان هستند. این علائم عبارتند از:

  • سردرد صبحگاهی
  • تهوع یا استفراغ (استفراغ اغلب باعث بهبود سردرد می­‌شود)
  • دید دوتایی
  • نشستن یا ایستادن بدون کمک دیگران برای کودک دشوار می­‌شود. (امکان دارد کودک اغلب به پشت بی‌افتد)
  • افزایش بدخلقی یا زودرنجی کودک در این صورت آرام کردن کودک بیش از حد معمول طول می‌کشد
  • کاهش اشتها

یکی از علائمی که گاها در چکاپ­‌های معمول نوزادان مشاهده می­‌شود افزایش دور سر است. حتی امکان دارد ناحیه نرم بالای جمجمه (فونتانل) نوزاد متورم شود. اگر بابت اینکه کودک­تان علائم تومور مغزی دارد نگران هستید، او را برای بررسی علائم نزد پزشک عمومی ­ببرید.

آزمایش‌­های مدولوبلاستوم

اولین آزمایش‌­هایی که ممکن است روی کودک انجام شوند عبارتند از:

  • سی‌­تی اسکن
  • MRI

همچنین امکان دارد کشیدن آب نخاع (LP) روی کودک انجام شود. این آزمایش به منظور بررسی سلول­‌های سرطانی موجود در مایع احاطه‌­کننده مغز و نخاع انجام می­‌شود. به مایع اطراف مغز و نخاع، مایع مغزی نخاعی (CSF) گفته می‌شود. پزشک متخصص به منظور بررسی مایع مغزی نخاعی از آن نمونه‌­برداری می‌­کند. کودک برای انجام برخی از انواع آزمایش­‌ها مانند کشیدن آب نخاع به آرام­بخش یا بیهوشی عمومی نیاز خواهد داشت. این کار کمک می‌­کند که کودک آرام بگیرد.

مدولوبلاستوم

تشخیص قطعی ابتلا به مدولوبلاستوم

حتی اگر از قبل به شما گفته باشند احتمال ابتلا به تومور مغزی وجود دارد، باز هم تایید تومور از جانب پزشک همچنان می‌­تواند شوکه‌­کننده باشد.

انواع مدولوبلاستوما

محققان در حال انجام تحقیقات بیشتر روی مدولوبلاستوما هستند. در حال حاضر مدولوبلاستوما­‌ها را با توجه به شکل سلول­‌ها زیر میکروسکوپ گروه­‌بندی می‌­کنند. پزشکان برای بررسی نوع تومور به نمونه­‌ای از آن نیاز دارند. یعنی نمی‌‌توانند بلافاصله در مورد نوع تومور یا گروه آن اطلاعاتی ارائه دهند.

۴ گروه مدولوبلاستوم وجود دارد:

  • مدولوبلاستوم کلاسیک – حدود ۸ نفر از هر ۱۰ کودک (حدود ۸۰ درصد) مبتلا به «مدولوبلاستوم کلاسیک» هستند
  • مدولوبلاستوم آناپلاستیک یا سلول بزرگ
  • مدولوبلاستوما ندولار یا دِسموپِلاستیک – این نوع مدولوبلاستوم در در نوزادان شایع­تر است
  • مدولوبلاستوم با ندولاریتی گسترده (MBEN)

با پزشک کودکتان در مورد نوع مدولوبلاستوم و تاثیر آن روی برنامه درمانی صحبت کنید.

درون سلول­ها

دانشمندان با استفاده از تکنیک­‌های جدید می‌­توانند ژن­ها و پروتئین­های درون سلول­های مدولوبلاستوم را نیز بررسی کنند. یعنی اکنون می‌­توانیم مدولوبلاستوم­ها را به ۴ زیرگروه تقسیم کنیم که عبارتند از:

  • زیرگروه ۱ – مدولوبلاستوم وینْگْلِس (WNT)
  • زیرگروه ۲ – مدولوبلاستوم سونیک هِجْ­هاگ (SHH)
  • زیرگروه ۳ – مدولوبلاستوم گروه ۳
  • زیرگروه ۴ – مدولوبلاستوم گروه ۴

محققان به انجام تحقیقات بیشتر درباره تفاوت‌­های این مدولوبلاستوم­اها علاقه‌­مند هستند و امیدوارند که در آینده بتوانند درمان­‌هایی هدفمند روی این تغییرات ژنی انجام دهند.

درمان مدولوبلاستوم

درمان­‌های اصلی مدولوبلاستوم عبارتند از:

  • جراحي
  • پرتو درمانی
  • شیمی‌­درمانی

هر کودک برنامه درمانی خاص خودش را دارد. جراحی معمولا اولین درمانی است که روی کودک انجام می­‌شود. در موارد کمتری، ممکن است کودک شما ابتدا تحت شیمی­‌درمانی قرار گیرد تا قبل از جراحی تومور کوچک­‌تر شود. تیم مراقبت از کودک در مورد بهترین گزینه‌­های موجود برای درمان کودک تصمیم‌­گیری می­‌کند. هم شما و هم فرزندتان در تصمیم‌­گیری نهایی در مورد شیوه درمان و مراقبت نقش خواهید داشت.

جراحی

معمولا جراحی اولین درمانی است که کودک دریافت می­‌کند. با جراحی هر چقدر از تومور را که ممکن باشد برمی‌­دارند. جراح در حین جراحی کمی از تومور را برمی­‌دارد تا آن را زیر میکروسکوپ بررسی کند و بفهمد که این مدولوبلاستوم از چه نوعی است. شنیدن اینکه کودک­تان به جراحی مغز احتیاج دارد بسیار ترسناک است. جراح مغز و اعصاب اطفال این عمل را انجام می‌­دهد. این جراحان تخصص و مهارت بسیاری در مراقبت از کودکان مبتلا به تومور مغزی دارند.

سندرم حفره خلفی مغز

۲۵ الی ۳۰ نفر از هر ۱۰۰ کودکی که تحت جراحی در بخش خلفی مغز قرار می­‌گیرند (۲۵ تا ۳۰ درصد) علائم خاصی نشان می­‌دهند. به این علائم سندرم حفره خلفی مغز گفته می­‌شود. این علائم ممکن است بسیار خفیف یا شدید باشند. این علائم شامل ایجاد اختلال در تکلم، بلع یا راه رفتن فرد است. سندرم حفره خلفی می‌تواند در هر زمانی از یک روز تا یک هفته پس از جراحی بروز کند. این علائم معمولا طی چند هفته یا چند ماه به تدریج بهبود می­‌یابند. اما امکان دارد این علائم در بعضی از افراد کاملا از بین نروند. یک سری تحقیقات در حال تلاش برای یافتن علت ایجاد سندرم حفره خلفی هستند.

تصمیم­‌گیری در خصوص شیوه درمان (پس از جراحی)

درمانی که کودک بعد از جراحی دریافت می­‌کند به عوامل مختلفی بستگی دارد که عبارتند از:

  • ظاهر سلول­ها زیر میکروسکوپ – نوع مدولوبلاستوم
  • پخش شدن یا نشدن مدولوبلاستوم
  • سن کودک

کودک بر اساس این عوامل وارد یکی از دو گروه درمانی می­شود. این گروه‌­های درمانی نیز بر اساس احتمال عود (بازگشت مجدد) مدولوبلاستوم پس از درمان تنظیم شده‌­اند. این گروه‌­ها عبارتند از:

  • High risk (پر ریسک)
  • Standard risk (ریسک استاندارد)

High risk

اگر کودک دارای هر یک از مشخصات زیر باشد در گروه High risk قرار می‌­گیرد:

  • زیر ۳ سال باشد
  • مبتلا به مدولوبلاستومی باشد که پخش شده است
  • جراح قادر به برداشت کل تومور آنها نبوده و اندازه تومور باقیمانده بیش از ۱.۵ سانتی­متر باشد
  • مبتلا به مدولوبلاستوم سلول بزرگ یا آناپلاستیک باشد
  • تغییرات ژنی خاصی داشته باشد

Standard risk

تمامی کودکانی که در این گروه جای می­گیرند ۳ یا بالای ۳ سال سن دارند. جراح توانسته کل تومور آنها را بردارد، یا اینکه فقط مقدار بسیار اندکی از تومور باقی مانده است و مدولوبلاستوم آنها پخش نشده است.

درمان کودکان زیر ۳ سال

تمامی بیماران زیر ۳ سال در گروه High risk (پرخطر) قرار می­‌گیرند. اگر کودک کمتر از ۳ سال سن داشته باشد، متخصص معمولا از انجام پرتو درمانی روی کل مغز و نخاع اجتناب می­‌کند. این عمل به منظور کاهش خطر بروز عوارض جانبی طولانی مدتی است که در کودکان زیر ۳ سال شایع­تر هستند.

شیمی­‌درمانی

شیمی­‌درمانی به معنای استفاده از داروهای ضد سرطان برای نابود کردن سلول­های سرطانی است.

ممکن است متخصص، شیمی‌­درمانی را به جای پرتو درمانی کل مغز و نخاع برای کودک تجویز کند. هدف از این کار کنترل تومور تا وقتی است که پرتو درمانی آسیب کمتری به دنبال داشته باشد و بتوانیم کودک را تحت پرتو درمانی قرار دهیم.

مدولوبلاستوم در کودکان خردسال معمولا از نوع دسموپلاستیک است. این تومورها نسبت به درمان بسیار حساس هستند و اغلب فقط با شیمی‌­درمانی تنها هم علاج می‌­شوند (کاملا خوب می‌شوند). کودک با استفاده از تعدادی داروی مختلف تحت شیمی‌­درمانی با دوز بالا قرار می‌­گیرد. این داروها از طریق سرم وارد جریان خون کودک می‌­شوند. همچنین ممکن است داروهای شیمی‌­درمانی مستقیما وارد مایع اطراف نخاع کودک شوند (شیمی­‌درمانی داخل نخاعی). داروهایی که ممکن است کودک دریافت کند عبارتند از:

  • سیس ­پلاتین
  • سیکلوفسفامید
  • وینکریستین
  • اتوپوزاید
  • متوترکسات
  • پروکاربازین

پرتو درمانی

ممکن است فقط ناحیه حاوی تومور در کودک تحت پرتو درمانی قرار گیرد. و به این ترتیب می­‌توان پرتو درمانی کل مغز و نخاع را تا بزرگتر شدن کودک به تاخیر انداخت. یا ممکن است به طور کلی از این کار اجتناب شود.

درمان کودکان ۳ سال و بیشتر

اگر کودک بیش از ۳ سال سن داشته باشد، برنامه درمانی دقیق او به گروه خطری که در آن قرار می­‌گیرد بستگی دارد.

به طور کلی کودکان بالای ۳ سال تحت این درمان­ها قرار می­‌گیرند:

  • شیمی درمانی
  • پرتو درمانی به مغز و نخاع

برخی کودکان ۳ تا ۶ ساله فقط تحت شیمی­‌درمانی قرار می­‌گیرند و پرتو درمانی دریافت نمی­‌کنند. اگر این گزینه برای کودک شما مطرح باشد، پزشک متخصص خطرات و مزایای این روش درمانی را برای شما شرح خواهد داد.

شیمی­‌درمانی

شیمی‌­درمانی به معنی استفاده از داروهای ضد سرطان برای نابود کردن سلول­های سرطانی است. ممکن است کودک در حین پرتو درمانی یا بعد از آن تحت شیمی‌­درمانی قرار گیرد.

داروهای شیمی­‌درمانی که ممکن است کودک دریافت کند عبارتند از:

  • سیس ­پلاتین
  • لوموستین (lomustine)
  • وینکریستین
  • سیکلوفسفامید
  • کاربوپلاتین

پرتو درمانی

پرتو درمانی خارجی سلول­های سرطانی را از بین می­‌برد. این کار با استفاده از اشعه‌­­ای انجام می­‌شود که از دستگاهی خارج شده و سرطان را هدف می‌گیرد. دستگاه‌­های پرتو درمانی بسیار بزرگ هستند. این دستگاه طی درمان دور کودک می­‌چرخد. اما هیچ وقت به کودک تماس یا برخوردی نخواهند داشت. کودک باید هنگام انجام پرتودرمانی بی­‌حرکت بماند. این امر بدان معناست که برخی کودکان خردسال برای انجام پرتودرمانی به بیهوشی عمومی نیاز دارند تا بی­‌حرک و آرام بمانند. هر نوبت (جلسه) پرتو درمانی سریع و بدون درد است.

پرتو درمانی معمولا حدود ۴ تا ۶ هفته پس از جراحی شروع می‌­شود. و ممکن است کودک به مدت ۷ هفته تحت پرتو درمانی باشد. ممکن است پرتو درمانی برایتان اضطراب‌­آور باشد، بنابراین تیم متخصص مسیر پیش رو را برای شما توضیح می‌­دهد. سوالات خود را از آنها بپرسید.

مدولوبلاستوم

درمان مدولوبلاستومی که طی درمان از بین نرفته است یا عود کرده است

درمان مدولوبلاستومی که با درمان­‌های انجام شده از بین نرفته است یا مدولوبلاستومی که پس از درمان دوباره برگشته است به مراتب دشوارتر است. درمان این نوع مدولوبلاستوم­‌ها عبارتست از:

  • جراحي
  • پرتو درمانی
  • شیمی ­درمانی – معمولا قرص­‌ها یا مایعاتی که از راه دهان به بیمار داده می­‌شوند.
  • یک داروی ضد سرطان هدفمند

پزشک متخصص در مورد گزینه‌­های درمانی موجود با شما صحبت خواهد کرد. وی نظرات شما را نیز برای هرگونه تصمیم‌­گیری درباره درمان و مراقبت کودک در نظر خواهد گرفت. سوالات خود را از او بپرسید.

اثرات جانبی درمان مدولوبلاستوم

عوارض جانبی ناشی از درمان برای هر کودک متفاوت است. برخی از عوارض جانبی شیمی­‌درمانی و پرتو درمانی در طول درمان بروز می­‌کنند و پس از پایان درمان نیز از بین می­‌روند. سایر عوارض جانبی تحت عنوان «عوارض دیررس» یا «عوارض طولانی مدت» نیز ماه‌­ها یا سال­‌ها پس از درمان بروز می­‌کنند. این نوع عوارض ممکن است خفیف یا چالش‌انگیز باشند. همه کودکان دچار این عوارض طولانی مدت چالش‌­انگیز نمی­‌شوند. پس از پایان درمان تیمی از متخصصان مرتبا کودک را تحت مراقبت قرار می‌دهند تا در صورت بروز عوارض بلند مدت به او کمک کنند.

عوارض جانبی احتمالی ناشی از درمان ممکن است منجر به بروز مشکلاتی در مدرسه یا مراحل رشد کودک شود. محل قرارگیری تومور در بسیاری از کودکان باعث ایجاد مشکلات هورمونی می­‌شود. ممکن است کودک پس از درمان دچار یک سری ناتوانی­‌های جسمی یا تشنج شود.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *