منظور از مرحله سرطان پستان، بزرگی توده سرطانی است و اینکه آیا در بدن پخش شده است یا نه. و درجه سرطان پستان به این معنی است که سلول‌های سرطانی زیر میکروسکوپ تا چه حد غیرطبیعی به نظر می‌رسند. پزشکان از مرحله و درجه سرطان برای تصمیم‌گیری در مورد روش درمانیِ مورد نیاز استفاده می‌کنند. سیستم‌های گوناگونی برای مرحله‌بندی سرطان پستان به کار می‌رود که متداول‌ترین آنها سیستم TNM است. یک روش دیگر هم سیستم مرحله‌بندیِ عددی است. همچنین امکان دارد پزشکتان از اصطلاحاتی مانند سرطان پستان ابتدایی (زودرس)، پیشرفتۀ موضعی، یا ثانویه (متاستاتیک) نیز استفاده کند.
مرحله‌بندی TNM
سیستم مرحله‌بندی TNM مخفف کلمات تومور (T)، غده (N)، و متاستاز (M) است.
- T اندازۀ تومور را بیان میکند؛
- N توضیح می‌دهد که آیا تومور به غده‌های لنفاوی منتشر شده است یا نه؛
- M مشخص میکند که آیا تومور در سطحی فراتر از غده‌های لتفاوی، و به اعضای مختلف بدن گسترش یافته است یا نه.
مرحله و درجه سرطان پستان
در روش مرحله‌بندیِ عددی سرطان‌های پستان به چهار مرحله، از ۱ تا ۴، تقسیم می‌شوند. اینها سرطان‌های تهاجمی هستند، به این معنی که سلول‌های سرطانی رشد کرده و از پوشش داخلی مجاری به بافت پیرامونیِ پستان نفوذ می‌کنند.
- مرحلۀ 0 (صفر): برای کارسینوم مجرایی درجا (DCIS) به کار می‌رود. این وضعیت، سرطان پستان پیش‌تهاجمی است، یعنی سلول‌های سرطانی در مجاری پستان هستند و هنوز شروع به گسترش در بافت‌های پیرامونیِ پستان نکرده‌اند.
- مرحلۀ ۱: سرطان پستان به این معنی است که تودۀ سرطانی کوچک و تنها محدود به بافت پستان است، یا ممکن است در گره‌های لنفاوی نزدیک به پستان یافت شود. این حالت یک مرحلۀ اولیه (زودرس) در سرطان پستان است.
- مرحلۀ ۲: وضعیتی است که سرطان در پستان، در غدد لنفاوی نزدیک آن، و یا در هر دو وجود دارد. این حالت هم یک مرحلۀ اولیه سرطان پستان شمرده می‌شود.
- مرحلۀ ۳: به این معنا است که سرطان از پستان تا غدد لنفاوی نزدیک آن، پوست پستان، و یا دیوارۀ قفسۀ سینه گسترش یافته است. این مرحله را سرطان پستان پیشرفتۀ موضعی نیز می‌نامند.
- مرحلۀ ۴ حالتی است که سرطان به سایر بخش‌های بدن گسترش پیدا کرده است. برای این مرحله ممکن است اصطلاحات سرطان پیشرفته، سرطان پستان ثانویه، یا سرطان پستان متاستاتیک را هم بشنوید.
مرحله غیر عددی و درجه سرطان پستان
در مرحله بندی غیر عددی، سرطان پستان را به سه دسته ابتدایی (زودرس)، پیشرفتۀ موضعی، و ثانویه (متاستاتیک) تقسیم می‌کنیم.
- سرطان پستان ابتدایی: به این معنی است که سلول‌های سرطانی از بافت پستان یا غدد لنفاوی زیربغل در همان سمت بدن فراتر نرفته‌اند. بنابراین، سرطان به هیچ بخش دیگری از بدن گسترش پیدا نکرده است.
- سرطان پستان پیشرفتۀ موضعی: وضعیتی است که در آن، سرطان به ناحیۀ اطراف، مانند غدد لنفاوی، پوست، یا ماهیچۀ قفسۀ سینه گسترش پیدا کرده، اما هنوز در سایر قسمت‌های بدن پخش نشده است.
- سرطان پستان ثانویه: به نام سرطان پستان متاستاتیک، سرطان پستان پیشرفته، یا سرطان پستان مرحلۀ ۴ نیز خوانده می‌شود و به این معنی است که سرطان در سایر قسمت‌های بدن، مانند کبد یا استخوان‌ها، پخش شده است.
بیماری عود کرده نیز می‌تواند ابتدایی، پیشرفته موضعی یا متاستاتیک باشد.
درجه سرطان پستان
درجه سرطان پستان شکل سلول‌های سرطانی در زیر میکروسکوپ و میزان شباهت آنها به سلول‌های طبیعی را توصیف میکند.
امکان دارد پزشک از اصطلاحات «کاملاً متمایز»، «نسبتاً متمایز»، یا «غیرمتمایز» استفاده کند. متخصصِ آسیب‌شناسی سلول‌های سرطانی را از نظر ویژگی‌هایی که به پیش‌بینیِ روند احتمالیِ رشد و انتشار سرطان کمک می‌کنند، بررسی میکند. این ویژگی‌ها عبارتند از:
- آرایش سلول‌ها در ارتباط با یکدیگر؛
- آیا توبول ایجاد می‌کنند یا نه (تشکیل غده)؛
- تا چه حد به سلول‌های طبیعی پستان شباهت دارند (درجه‌بندی هسته)؛
- چه تعداد از سلول‌ها در حال تقسیم هستند (شمارش میتوزی)
این ویژگی‌ها، روی هم رفته، بیانگر میزان تمایز سلول‌های سرطانی و درجۀ سرطان هستند.
- درجۀ پایین (درجۀ ۱): سلول‌ها شبیه به سلول‌های طبیعی پستان هستند و رشد آهسته‌ای دارند. اینها سرطان‌های کاملاً تمایزیافته‌اند؛ در سرطانِ مجاری آرایش آنها به شکل توبول‌های کوچک، و در سرطان لوبولار به شکل طناب است؛ این قبیل سرطان‌ها معمولاً به آرامی رشد می‌کنند و پخش می‌شوند و چشم‌انداز (یا پیش‌آگهی) خوبی دارند.
- درجۀ متوسط (درجۀ ۲): سلول‌ها کمابیش متفاوت با سلول‌های طبیعی پستان به نظر می‌رسند و نسبتاً تمایزیافته‌اند. این بدان معنا است که ویژگی‌ها و چشم‌انداز (پیش‌آگهی) بیماری چیزی بین دو حالت کاملاً تمایزیافته و کاملاً غیرمتمایز است.
- درجۀ بالا (درجۀ ۳): سلول‌ها کاملاً با سلول‌های طبیعی پستان متفاوتند و رشد سریع‌تری دارند. سلول‌های سرطانی غیرمتمایزند و ویژگی‌های غیرعادی دارند. معمولاً با سرعت بیشتری رشد می‌کنند و پخش می‌شوند، و پیش‌آگهی بدتری دارند.
سرعت رشد سرطان‌های درجۀ پایین معمولاً کمتر از سرطان‌های درجۀ بالا است؛ به علاوه، در سرطان‌های درجۀ بالا، بعد از اینکه یک بار درمان شده‌اند، احتمال بازگشت بیشتر است. اما درجه‌بندی فقط می‌تواند راهنمایی در مورد نحوۀ رفتار هر مورد مجزای سرطان در اختیار ما قرار دهد. هر مورد سرطان ممکن است به نحو متفاوتی عمل کند.
