پیوند کبد، عمل جراحی تعویض یک کبد آسیب دیده با یک کبد سالم از شخص دیگر و یکی از روش‌های درمان سرطان کبد و سایر بیماری‌های حاد کبدی است. در این عمل جراحی، به‌طور معمول سه جراح، دو متخصص بیهوشی با همراهی تعدادی پرستار حضور دارند. عمل جراحی پیوند کبد بسیار خسته‌کننده و طاقت فرساست و در حدود ۴ تا ۱۸ ساعت با توجه به نتیجه به طول می‌انجامد. بخیه‌ها و بسیاری از اتصال و انفصال‌های بافت کبد و شکم، باید انجام شوند که موفقیت آن‌ها بستگی به شرایط مناسب فرد گیرنده و یک دهندۀ خوب دارد.
برای انجام پیوند کبد، به کبد اهدایی نیاز دارید که ویژگی‌های مشابه با کبد و سیستم بدن شما داشته باشد. متأسفانه، امکان دارد مجبور باشید مدت زیادی منتظر بمانید تا اهداکننده پیدا شود؛ زیرا معمولا تعداد افراد اهداکننده بسیار کمتر از افراد نیازمند کبد است.
در طی دوران انتظار، ممکن است تومور رشد کند. انتظار برای انجام عمل پیوند کبد می‌تواند برای شما و خانواده‌تان استرس‌زا باشد. در طی این مدت، بنا به تشخیص پزشک از سایر روش‌های درمانی برای جلوگیری از رشد و گسترش تومور استفاده می‌شود. برخی از روش‌هایی که در این مدت استفاده می‌شوند، عبارتند از:
- از بین بردن سلول‌های سرطانی با امواج RF (آر اِف) و امواج مایکروویو
- کموآمبولیزاسیون (TACE)؛ داروی شیمی‌درمانی مستقیماً به رگ تغذیه‌کنندۀ تومور تزریق شده و جریان خون به تومور متوقف می‌شود.
- درمان هدفمند دارویی
در مورد سرطان کبد بیشتر بخوانید.
پیوند کبد برای چه افرادی مناسب است؟
در موارد زیر از پیوند کبد استفاده می‌شود:
- صرفاً یک تومور سرطانی به اندازۀ ۵ سانتی‌متر یا کوچک‌تر در کبد وجود داشته باشد.
- حداکثر ۳ تومور سرطانی که اندازۀ آن‌ها ۳ سانتی‌متر یا کوچک‌تر است، در کبد وجود داشته باشد.
- یک تومور سرطانی در کبد به اندازه ۵ تا ۷ سانتی‌متر که حداقل به مدت ۶ ماه رشد نکرده باشد. (با درمان یا بدون درمان)
در صورتی که تومور سرطانی به یکی از رگ‌های خونی کبد و یا به خارج از کبد گسترش یافته باشد، پیوند کبد انجام نمی‌شود؛ زیرا سلول‌های سرطانی پس از پیوند، هم‌چنان در بدن باقی مانده و کبد جدید را هم دچار مشکل می‌کنند.
باید توجه داشت که سیروز شدید کبدی می‌تواند مانع از انجام عمل جراحی پیوند کبد شود. پیش از این که پیوند کبد انجام شود، با انجام یک سری آزمایشات و ارزیابی‌های مختلف، بررسی می‌شود که آیا شرایط دریافت کبد پیوندی را دارید یا خیر.
قبل از پیوند کبد
پیش از پیوند کبد، یک سری آزمایش به منظور بررسی نحوۀ عملکرد کبد انجام می‌شود. این آزمایشات به طور معمول به صورت سرپایی انجام می‌شوند اما ممکن است لازم باشد برای انجام برخی از آن‌ها، برای مدت کوتاهی در بیمارستان بستری شوید.
آزمایشات دقیق زیادی مانند تست عملکرد کبد و هم‌چنین سونوگرافی نیز انجام خواهد شد.
پیوند کبد، فرآیندی است که باید تحت‌نظر متخصصان مختلفی انجام شود. در طی دوران قبل از پیوند کبد با این افراد ملاقات کرده و میتوانید سوالات و ابهامات‌تان را مطرح کنید؛ این کار به شما کمک می‌کند تا آرامش خیال داشته باشید.
در صورتی که پیوند کبد به عنوان مناسب‌ترین روش درمانی در نظر گرفته شود، نام شما در لیست انتظار قرار خواهد گرفت. بیماران براساس گروه خونی، اندازه و وزن بدن و شدت بیماری فهرست می‌شوند. هر بیمار بر مبنای سه آزمایش سادۀ خون (کراتینین، بیلی‌روبین و INR) امتیاز اولویت می‌گیرد. بیمارانی که بالاترین امتیاز را دارند، در اولویت پیوند قرار می‌گیرند.
با تشدید بیماری، امتیاز افراد بالاتر رفته و اولویت آنان برای پیوند کبد افزایش می‌یابد و این امکان فراهم می‌شود که پیوند کبد، ابتدا برای بدحال‌ترین بیماران انجام شود.
در انتظار پیداشدن اهداکننده
گروه خونی دهنده و گیرنده باید با یکدیگر تطابق داشته باشد و از نظر وزنی نیز در وضعیت نسبتاً مشابهی قرار داشته باشند (توجه داشته باشید که الزامی برای یکسان‌بودن گروه خونی دهنده و گیرنده وجود ندارد).
بیشتر کبدهایی که برای پیوند استفاده می‌شوند، متعلق به افرادی هستند که خانواده متوفی پس از مرگ مغزی وی با اهدای اعضای بدن او موافقت کرده‌اند. بنابر قانون ایران، برای اهدای عضو رضایت اولیای دم ضروری است و حتی علی‌رغم داشتن کارت اهدای عضو، در صورت عدم رضایت اولیای دم، اهدای عضو انجام نخواهد شد.
ممکن است احساسات متناقضی درباره این موضوع داشته باشید؛ بهتر است با پزشک معالج خود صحبت کنید تا خیال‌تان راحت شود.
اهداکنندگان فوت‌شده
در چنین شرایطی، فرد اهداکننده به دلیل تصادف یا خون‌ریزی مغزی دچار مرگ مغزی شده است. در این وضعیت، تمام فعالیت‌های مغزی متوقف می‌شوند اما با استفاده از دستگاه تنفس مصنوعی، قلب هم‌چنان می‌تپد. البته باید توجه داشت که این ضربان قلب حداکثر تا ۷۲ ساعت می‌تواند ادامه پیدا کند و در این مدت، در صورت رضایت خانواده متوفی، می‌توان از اعضای بدن وی استفاده کرد.
اهداکنندگان زنده
یک انسان با کبد سالم می‌تواند بخشی از کبد خود را به دیگران اهدا کند. در این صورت پس از مدتی کبد فرد اهداکننده و فرد گیرنده خود را ترمیم خواهند کرد و هر دو می‌توانند به زندگی طبیعی خود ادامه دهند. اهداکننده می‌تواند از بستگان نزدیک فرد بیمار باشد که به خاطر نزدیکی ژنتیکی، احتمال انطباق بیشتری با بیمار دارد.
فرد دهنده مورد ارزیابی دقیق قرار می‌گیرد تا سلامت کامل وی احراز شود. ایمنی و سلامت فرد دهنده در اولویت قرار دارد. این فرد باید از لحاظ روانی نیز تحت ارزیابی قرار بگیرد تا از آگاهی وی نسبت به خطرات احتمالی اهدای کبد و نبود هرگونه اجبار در اهدای عضو اطمینان حاصل شود.
در بیشتر موارد، بعد از اهدای بخشی از کبد، فرد کاملاً بهبود پیدا می‌کند و در مدت چند هفته به وضعیت قبل از اهدا بازمی‌گردد. اما باید توجه داشت که پیوند کبد، نوعی عمل جراحی بسیار بزرگ است و می‌تواند با خطراتی همراه باشد که به عنوان مثال می‌توان به خون‌ریزی، نشت صفرا، آسیب به کبد، خطر بیهوشی، عفونت و لخته‌شدن خون در پا اشاره کرد.
کنار آمدن با انتظار
انتظار برای پیدا شدن کبد و انجام عمل پیوند می‌تواند برای شما و اطرافیان‌تان بسیار سخت باشد. برخی از افراد تنها چند روز در صف انتظار هستند و برخی دیگر ممکن است ماه‌ها منتظر باشند.
گاهی اوقات احساس بدی به شما دست می‌دهد و ممکن است از خودتان بپرسید با وجود گذشت زمان، آیا اگر نهایتاً اهداکننده‌ای پیدا شود، باز هم شانسی برای موفقیت پیوند کبد دارم یا خیر. پزشکان و پرستاران شما از این موضوع آگاه هستند و سعی می‌کنند تا جایی که می‌توانند از شما حمایت کنند. اگر نگران هستید یا احساس ناراحتی می‌کنید، با آن‌ها صحبت کنید.
معاینات منظم و سایر درمان‌ها
ضمن این‌که منتظر پیدا شدن کبد هستید، در فواصل منظم در بیمارستان تحت معاینه قرار خواهید گرفت. میتوانید در جلسات ویزیت هر سوالی که دارید را مطرح کنید. ضمناً ممکن است در طول دورۀ انتظار، از کموآمبولیزاسیون و فرسایش گرمایی برای کمک به کاهش رشد تومور استفاده شود.
هنگامی که کبد پیدا می‌شود
بلافاصله پس از پیداشدن کبد، واحد فراهم‌آوری اعضای پیوندی با شما تماس خواهد گرفت. همیشه باید وسایلی که در بیمارستان به آن‌ها نیاز دارید را در یک کیف بسته‌بندی و آماده داشته باشید. پس از تماس باید خیلی سریع خودتان را به بیمارستان برسانید.
آماده‌شدن برای پیوند کبد
با پیداشدن کبد پیوندی، به بیمارستان مراجعه می‌کنید. بهتر است از قبل وسایل مورد نیاز خود را آماده کرده و هر توصیه‌‌ای که در مورد شغل یا امورات خانه دارید را به اعضای خانواده گفته باشید.
در بیمارستان
قبل از انجام عمل پیوند کبد، رادیوگرافی قفسۀ سینه، نوار قلب و آزمایش خون گرفته می‌شود. ضمناً دمای بدن، فشار خون، نبض و تعداد تنفس نیز توسط پرستار بررسی می‌شود. برخی از آزمایشات به منظور بررسی علائم عفونت انجام می‌شوند. نوار قلب نیز برای بررسی سلامت قلب گرفته می‌شود. برخی از آزمایشات خون هم عملکرد کلیه‌ها را بررسی می‌کنند.
متخصص بیهوشی نیز بررسی می‌کند که برای بیهوشی طولانی‌مدت مشکلی نداشته باشید.
تمرینات پا و تنفس
پرستار یا کارشناس فیزیوتراپی، یک سری تمرینات تنفسی و تمرینات ورزشی مربوط به پا را به شما آموزش می‌دهند. این تمرینات به جلوگیری از عفونت قفسه سینه و لخته‌شدن خون پس از عمل کمک می‌کنند. قبل از عمل نیز جوراب‌های الاستیک (فشاری) خواهید پوشید؛ این جوراب‌ها از لخته‌شدن خون جلوگیری می‌کنند.
بیهوشی
با تزریق داروی بیهوشی، هیچ چیزی در طی عمل پیوند کبد احساس نخواهید کرد. تمامی افراد حاضر در اتاق عمل، لباس مخصوص و استریل به تن دارند؛ این کار، احتمال بروز عفونت در بیمار را کاهش می‌دهد.
متخصص بیهوشی، یک آنژیوکت را در رگ بازو قرار می‌دهد. مایعات و داروهای مورد نیاز از جمله داروی بیهوشی از طریق آنژیوکت وارد جریان خون می‌شوند.
بعد از پیوند کبد
پس از عمل پیوند کبد، به بخش مراقبت‌های ویژه (ICU) منتقل خواهید شد. معمولاً چند روز بعد هم به بخش خواهید رفت. در بخش مراقبت‌های ویژه تحت مراقبت‌های تخصصی قرار می‌گیرید و وضعیت شما به دقت بررسی می‌شود.
لوله و دِرَن
هنگامی که به هوش بیایید، متوجه خواهید شد که چندین لوله به بدن‌تان متصل است و ممکن است کمی بترسید. در صورتی که با کاربرد این لولهها آشنا باشید، کمتر دچار اضطراب می‌شوید:
- سرنگ؛ تزریق آرام و قطره‌قطره خون و مایعات (معمولاً از طریق یک ورید در گردن)
دِرَن (Drain)
جراح در حین عمل جراحی، لوله‌های پلاستیکی را درون زحم قرار می‌دهد تا بدین‌وسیله خون‌ریزی مختصر داخل بدن که ممکن است تا چند ساعت بعد از جراحی هم ادامه داشته باشد، به بیرون از بدن هدایت شود. باقی‌ماندن خون در درون بافت‌ها خطر عفونت بعد از جراحی را بیشتر می‌کند. لولهها در بیرون از بدن به کیسه‌های پلاستیکی متصل می‌شوند تا خون در آن‌ها جمع‌آوری شود. به این لولهها که در محل جراحی گذاشته شده‌اند، درن گفته می‌شود. این لولهها بعد از چند روز از زخم خارج می‌شوند.
- یک لوله که از بینی وارد معده می‌شود (اِن جی NG)؛ برای تخلیه صفرای برگشتی از روده به معده و جلوگیری از بروز حالت تهوع
- یک لوله وارد مثانه می‌شود (سوند)؛ بررسی مقدار ادرار و دفع آن
محل زخم
عمل پیوند کبد از طریق ایجاد یک برش بزرگ در شکم انجام می‌شود. هنگامی که به هوش بیایید، متوجه خواهید شد که روی زخمتان پانسمان شده است. پانسمان برای چند روز در همان‌جا باقی می‌ماند. در فواصل کوتاه محل زخم تمیز شده و پانسمان جدید گذاشته می‌شود. جراح، زخم را با گیره‌های منگنه‌ای جراحی می‌بندد. بعد از حدود ۱۰ تا ۱۴ روز، این گیره‌ها برداشته می‌شوند.
داروهای مسکن
طبیعی است که در هفته اول بعد از عمل، درد بیشتری داشته باشید. برای کاهش درد از داروهای مسکن استفاده می‌شود. به محض احساس درد، پرستار را مطلع کنید. نوع و مقدار داروی موردنیاز توسط پزشک معالج تعیین خواهد شد. داروهای مسکن زمانی بیشترین اثربخشی را دارند که آن‌ها را به طور منظم مصرف کنید.
روش کنترل درد توسط بیمار یا PCA، روشــی اســت برای کنترل درد بیمــار از طریق استفاده از یک پمپ تزریق قابل‌حمل که این پمپ دارای یک دکمه اســت و این دکمه در اختیار بیمار قرار دارد. این پمپ، علاوه‌بر این که می‌تواند به طور پیوسته و تدریجی دارو را تزریق کند، ایــن قابلیت را دارد که موقعی که بیمار احســاس درد جدیدی پیدا کرد، آن دکمه را فشار دهد و پمپ، یک مقدار از پیش‌تعیین‌شده توسط پزشک را به بیمار تزریق کند.
داروهای مسکن برای کاهش درد در خانه نیز تجویز خواهند شد. حتما این داروها را طبق دستورالعمل پزشک مصرف کنید. در صورتی که بعد از مراجعه به خانه هم‌چنان درد داشتید و با مصرف مسکن هم بهبود پیدا نکرد، به پزشک اطلاع دهید.
خوردن و آشامیدن
معمولاً به محض این‌که به هوش بیایید، میتوانید نوشیدن مایعات را شروع کنید. بسته به وضعیت شما، از روز بعد میتوانید به آرامی غذا هم بخورید. تا زمانی که بتوانید به طور معمول غذا بخورید، به شما توصیه می‌شود که از نوشیدنی‌های مقوی استفاده کنید.
بلند شدن و حرکت کردن
پس از بازگشت به بخش، پرستاران و کارشناسان فیزیوتراپی به شما کمک می‌کنند تا در اسرع وقت حرکت کنید. تمرینات تنفسی و تمرینات مربوط به پا نیز به شما آموزش داده خواهد شد. این تمرینات به بهبود شما کمک می‌کنند. در طی چند روز بعد پس از عمل پیوند، احساس بهتری خواهید داشت. سرنگ و لولهها از بدن خارج شده و میتوانید به آرامی حرکت کنید.
آزمایشات خون
هر روز از شما آزمایش خون گرفته می‌شود تا عملکرد کبد پیوندی بررسی شود. هم‌چنین ممکن است با انجام تصویربرداری و نمونه‌برداری، عملکرد کبد پیوندی به دقت بررسی شود.
بازگشت به خانه بعد از جراحی
معمولاً به مدت ۸ تا ۱۰ روز پس از عمل پیوند کبد (بسته به بهبود وضعیت عمومی) در بیمارستان بستری می‌شوید. هنگامی که به شما گفته می‌شود، زمان ترخیص فرا رسیده است، خوشحال می‌شوید؛ اما ممکن است فکر کردن به این‌که پرستاران و پزشکان در خانه در کنار شما نخواهند بود، کمی بترسید. چنین حالتی طبیعی است اما به خاطر داشته باشید که تیم پزشکی، زمانی شما را ترخیص خواهند کرد که اطمینان داشته باشند هیچ مشکلی برای ادامه دوران بهبودی در منزل نخواهید داشت.
قبل از این‌که بیمارستان را ترک کنید، در مورد نحوه مصرف داروها، عوارض جانبی احتمالی، تعداد جلسات ویزیت پیگیرانه و آنچه در سال اول باید انتظار داشته باشید، با شما صحبت خواهد شد.
توجه به موارد زیر پس از عمل پیوند کبد بسیار ضروری است:
- از افراد بیمار و مبتلایان به بیماری‌های واگیردار مانند سرماخوردگی دوری کنید.
- از حضور در مکان‌های شلوغ به خصوص مکان‌های دارای سیستم تهویه ضعیف بپرهیزید.
- دستان خود را به صورت مرتب بشویید.
- اطمینان حاصل کنید که هر نوع گوشتی که مصرف می‌کنید، کاملاً پخته باشد.
- به علائم عفونت از جمله تب، گلودرد و به طور کلی، احساس ناخوشی توجه داشته باشید.
- در صورت ایجاد لکه‌های سفیدرنگ روی زبان یا در گلو، پزشک را در جریان قرار دهید؛ ممکن است این لکه‌ها ناشی از نوعی عفونت به نام برفک باشند.
- خانم‌ها علاوه بر برفک دهان، ممکن است به برفک واژن نیز مبتلا شوند. بنابراین در صورت بروز خارش یا ناراحتی در ناحیه واژن، به پزشک خود اطلاع دهید.
- داروهای خود را همواره طبق دستورالعمل پزشک مصرف کنید.
- در مورد نحوه نگهداری داروها از داروساز سوال بپرسید.
- قبل از شروع مصرف هرگونه دارو و مکمل جدید با پزشک خود مشورت کنید.
مشکلات بعد از پیوند کبد
باید توجه داشت که پیوند کبد، نوعی جراحی بزرگ و حساس است و مانند هر جراحی دیگری، می‌تواند خطرات و مشکلاتی را به همراه داشته باشد. بسیاری از مشکلات جزئی هستند، اما برخی از آن‌ها می‌توانند حیات بیمار را تهدید کنند. خوشبختانه بسیاری از این مشکلات قابل درمان هستند.
قبل از امضای برگه رضایت‌نامه برای انجام عمل، جراح در مورد عوارض احتمالی عمل و بیهوشی عمومی با شما صحبت خواهد کرد. برخی از عوارض احتمالی بعد از هرگونه عمل جراحی عبارتند از:
- بروز عفونت مانند عفونت قفسه سینه و عفونت زخم
- لخته‌شدن خون
خون‌ریزی
معمولاً تا ۴۸ ساعت بعد از عمل پیوند کبد، مقدار کمی خون‌ریزی خواهید داشت؛ این امر به این دلیل است که کبد نقش مهمی در لخته‌شدن خون بر عهده دارد. کبد اهدایی تا زمانی که در بدن گیرنده قرار بگیرد، تحت شرایط بسیار خاص و دقیقی نگهداری می‌شود. بنابراین، مدتی زمان می‌برد تا کبد مجددا فعالیت عادی خود را شروع کند. در صورت از دست دادن مقدار زیادی خون، به شما خون تزریق خواهد شد و ممکن است نیاز به انجام عمل جراحی دیگری داشته باشید؛ اما چنین وضعیتی به ندرت پیش می‌آید.
مشکلات کلیوی
ممکن است کلیه‌های شما بعد از عمل پیوند کبد به خوبی کار نکنند. وضعیت کلیه‌ها با گذشت زمان بهبود می‌یابد، اما ممکن است تا چند هفته بعد از عمل پیوند نیاز به دیالیز داشته باشید.
نشت صفرا
صفرا، مایعی است که با تجزیۀ چربی به هضم غذا کمک می‌کند. کبد، مایع صفرا را می‌سازد و این مایع در کیسه صفرا ذخیره می‌شود. لوله‌های کوچکی به نام مجاری صفراوی، مایع صفرا را حمل کرده و کبد و کیسه صفرا را به روده کوچک متصل می‌کنند. کیسه صفرا در طول عمل پیوند برداشته می‌شود.
خطر نشت صفرا از محل اتصال بین مجاری صفراوی وجود دارد. ممکن است برای تشخیص و حل مشکل نیاز به انجام عمل جراحی یا کلانژیوپانکراتوگرافی آندوسکوپیک معکوس (ERCP) باشد؛ ERCP، یک روش تشخیصی و درمانی پیشرفته با تکنیک بالا و تهاجمی است که با ترکیب دو روش «آندوسکوپی» و «فلوروسکوپی» انجام شده و برای تشخیص و درمان بیماری‌های مجاری صفراوی و پانکراس به کار می‌رود.
انسداد خونرسانی به کبد جدید
ممکن است ایجاد یک لختۀ خونی، بخشی از خونرسانی به کبد جدید را مسدود کرده و مانع از عملکرد صحیح آن شود. در صورت بروز این اتفاق، با مصرف داروهای رقیق‌کننده خون و یا انجام عمل جراحی، مشکل برطرف می‌شود. در صورتی که این اتفاق به کبد جدید آسیب وارد کند، ممکن است نیاز به پیوند مجدد یک کبد دیگر داشته باشید.
رد پیوند
سیستم ایمنی بدن تلاش می‌کند با عوامل خارجی که وارد بدن می‌شوند، مبارزه کند؛ اما این سیستم نمی‌تواند بین کبد پیوندی و مهاجمان خارجی مانند ویروس‌ها و باکتری‌ها تمایز قائل شود. بنابراین به کبد جدید حمله کرده و آن را از بین می‌برد که به این واقعه، رد پیوند یا پس‌زدن گفته می‌شود. برخی از بیماران دچار رد پیوند می‌شوند؛ البته با تجویز داروهای سرکوبگر سیستم ایمنی، احتمال رد پیوند به حداقل می‌رسد.
امروزه دیگر رد پیوند به ندرت باعث عدم موفقیت پیوند می‌شود و بسیاری از موارد رد پیوند، قابل درمان و برگشت‌پذیر هستند. رد پیوند از لحاظ زمانی به سه حالت فوق حاد، حاد و مزمن تقسیم می‌شود.
- رد پیوند فوق‌حاد معمولاً به‌طور فوری یا چند دقیقه بعد از عمل پیوند اتفاق می‌افتد. امروزه با توجه به انجام آزمایش‌های تطابق‌سنجی بین دهنده و گیرنده که قبل از عمل پیوند انجام می‌شود، این حالت رد پیوند بسیار نادر است.
- رد پیوند حاد معمولاً چند روز تا چند ماه بعد از پیوند رخ می‌دهد. کشف داروهای جدید باعث کاهش میزان رد پیوند و درمان موفقیت‌آمیز آن شده است.
- رد پیوند مزمن معمولاً چند سال بعد از پیوند رخ می‌دهد. متأسفانه داروهای جدید رد پیوند روی این نوع رد پیوند چندان اثری ندارند. رد پیوند مزمن معمولاً به نارسایی عضو و نیاز به پیوند مجدد می‌انجامد.
رد پیوند ازلحاظ فرایند دخیل در آن به دو نوع رد پیوند سلولی و رد پیوند بر اثر پادتن‌ها (آنتی‌بادی‌ها) تقسیم می‌شود.
- در رد پیوند سلولی، سلول‌های دفاعی بدن نظیر لنفوسیت‌ها به داخل عضو وارد می‌شوند و اقدام به تخریب بافتی می‌کنند. داروهای جدید ضد رد پیوند در درمان این نوع بسیار مؤثر هستند، به طوری که این نوع رد پیوند به‌خوبی قابل درمان است و به ندرت منجر به نارسایی کبدی می‌شود. ولی باید توجه داشت که هر بار که عضو دچار رد پیوند سلولی می‌شود، مقداری تخریب بافتی به‌جای می‌ماند، بنابراین با هر بار رد پیوند، در مقایسه با عضوی که رد پیوند ندارد، کارکرد عضو اندکی کاهش می‌یابد.
- در رد پیوند به علت پادتن‌ها، تخریب بافت به علت اثر پادتن‌ها است. پادتن نوعی پروتئین است که بر ضد بافت جدید یعنی عضو پیوندی ترشح شده است. این پادتن‌ها به عضو متصل شده و منجر به فعال شدن دستگاه ایمنی بر ضد عضو پیوندی می‌شوند. باید توجه داشت که درمان این نوع رد پیوند مشکل است و در صورت بروز آن امکان برگشت کارکرد عضو به حالت قبل از رد پیوند کاهش می‌یابد.
ازآن‌جایی که رد پیوند، کبد را تهدید می‌کند، لازم است که تیم پزشکی به‌طور مرتب و دقیق فرد را ازلحاظ این عارضه مورد ارزیابی قرار دهند. رد پیوند در سال اول پس از پیوند شایع‌تر است؛ بنابراین در سال اول بیمار باید میزان بیشتر داروهای ضد رد پیوند را مصرف کند. بعد از سال اول نیاز به این داروها کمتر می‌شود، اما از بین نمی‌رود؛ بنابراین بیماران باید تا آخر عمر این داروها را مصرف کند و تحت نظر پزشک باشند.
رایج‌ترین داروهای ضد رد عضو عبارتند از:
- تاکرولیموس
- پردنیزولون یا سایر استروئیدها
- سیکلوسپورین
- مایکوفنولات موفتیل (سِل‌سِپت)
- آزاتیوپرین
- اورولیموس
- سیرولیموس
بیشتر افراد، ترکیبی از این داروها (به عنوان مثال، تاکرولیموس، آزاتیوپرین و پردنیزولون) را مصرف می‌کنند.
یکی از عوارض جانبی بسیار مهم داروهای بالا، افزایش خطر بروز عفونت است. احتمال بروز عفونت در چندماه اول بعد از پیوند، بیشتر است؛ زیرا در این مدت، دوز بالایی از این داروها را مصرف می‌کنید. در طول دوران مصرف داروهای ضد رد عضو، در فواصل مرتب باید آزمایش خون بدهید.
در صورت بروز علائم رد عضو، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید:
- بالا رفتن دمای بدن
- علائم آنفولانزا مانند لرز، درد و خستگی
- درد و تورم شکم
- زردی پوست و چشم (یرقان)
عفونت
داروهایی که از پس‌زده‌شدن کبد جلوگیری می‌کنند، فعالیت سیستم ایمنی را در مبارزه با عفونت‌ها متوقف می‌کنند. این امر، خطر ابتلا به عفونت‌های شدید را به خصوص در ۳ ماه اول پس از پیوند افزایش می‌دهد.
حتماً باید در این مدت از افرادی که به بیماری‌های واگیردار مبتلا هستند، دوری کنید. ضمناً برای کاهش خطر ابتلا به عفونت، در هنگام خرید مواد غذایی به تاریخ تولید و انقضای محصول توجه داشته باشید. در این مدت باید از مصرف یک سری مواد غذایی خاص نیز اجتناب کنید:
- ماهی خام
- تخم‌مرغ نپخته
- ماست و شیر غیر پاستوریزه
توجه داشته باشید که با گذشت زمان و کاهش دوز مصرفی داروهای ضد رد پیوند، هم‌چنان مستعد ابتلا به عفونت خواهید بود.
اختلالات خواب
بسیاری از افرادی که پیوند کبد انجام می‌دهند، در ابتدا مشکل خواب دارند. این وضعیت ممکن است تا حدودی به دلیل استرس ناشی از بیماری باشد. هم‌چنین ممکن است به این دلیل باشد که مدت زیادی را در محیط شلوغ بیمارستان گذرانده‌اند. درد نیز بر کیفیت خواب تاثیرگذار است.
در صورتی که درد دارید و یا نمی‌توانید به راحتی بخوابید، به پزشک خود اطلاع دهید.
افسردگی و اضطراب
ممکن است برای مدتی احساس اضطراب و افسردگی کنید. در افرادی که پیوند عضو انجام داده‌اند، بروز این وضعیت بلافاصله بعد از عمل و چندین ماه بعد از آن، بسیار شایع است. با پزشک خود صحبت کنید و در صورت نیاز میتوانید به روان‌شناس مراجعه کنید.
