پونکسیون کمری هدایت شده با فلوروسکوپی (Lumbar puncture) یک روش تشخیصی و درمانی است که هدف تشخیصی آن نمونه برداری از مایع مغزی نخاعی و هدف درمانی آن تخلیه هر گونه مایع اضافی در نخاع است. LP یک روش رایج و کم تهاجم نمونه بردای است که در ناحیه تحتانی کمر انجام می‌شود.
دراین بخش از ایران سرطان همراه ما باشید تا علت و نحوه انجام پونکسیون کمری، موارد مهم قبل از انجام و مراقبت بعد از نمونه برداری را برای شما توضیح دهیم.
LP چیست؟
LP مخفف عبارت Lumbar Puncture است که به معنای سوراخ کردن کمر است! علت این نام‌گذاری این است که برای انجام LP، سوزنی در ناحیه کمری وارد می‌شود تا از مایع مغزی نخاعی نمونه برداری کند. پونکسیون کمری ( LP) با حداقل تهاجم انجام می‌شود و آزمایشی است که به منظور بررسی مایعی صورت می‌گیرد که در اطراف مغز و نخاع در گردش هستند. به این مایع، مایع مغزی نخاعی یا CSF گفته می‌شود و در اصطلاح عامیانه از واژه آب مغز یا آب نخاع نیز یاد می‌شود. البته علاوه بر برداشتن حجم کمی از مایع مغزی نخاعی (CSF) از این روش برای تزریق دارو یا مواد دیگر (مانند رادیو ردیاب، عوامل شیمی درمانی) نیز استفاده می‌شود.
کاربرد پونکسیون کمری
LP به دلایل زیر انجام می‌شود:
- تلاش‌های ناموفق بدون تصویربرداری.
- برای بیمارانی که آناتومی سختی به دلیل چاقی، جراحی قبلی ستون فقرات یا دلایل دیگر دارند.
- نمونه برداری CSF (برای مننژیت یا آنسفالیت مشکوک، یا در خونریزی زیر عنکبوتیه مشکوک با CT طبیعی).
- تجویز شیمی درمانی داخل نخاعی.
- تجویز ماده حاجب (مانند سی تی میلوگرافی، مطالعات نشت CSF پزشکی هسته‌ای).)
LP برای تشخیص چه بیماری‌هایی استفاده می‌شود؟
انواع خاصی از تومورهای مغزی می‌توانند از مغز به مایع مغزی-نخاعی پخش شوند. بنابراین امکان دارد پزشکان مقداری از CSF را برای بررسی وجود سلولهای توموری مورد آزمایش قرار دهند. آن‌ها از سوزن برای برداشتن نمونه CSF از ناحیه تحتانی کمر استفاده می‌کنند. گاهی فشار درون مغز و کانال نخاعی (فشار درون جمجمه) خیلی بالا است. در این صورت امکان دارد کشیدن مایع مغزی نخاعی ایمن نباشد. این آزمایش معمولا در بخش سرپایی با بی‌حسی موضعی انجام می‌شود. یعنی شما بیدار هستید اما منطقه مورد نظر بی‌حس است.
آمادگی قبل از کشیدن مایع مغزی نخاعی
نحوه آماده شدن برای LP معمولا در برگه‌ای به شما توضیح داده می‌شود. معمولا قبل از آزمایش می‌توانید غذا بخورید و نوشیدنی مصرف کنید. داروهای خود را همانند گذشته مصرف کنید. کودکان و برخی از بزرگسالان این آزمایش را تحت بیهوشی عمومی (GA) یا به کمک آرام بخش انجام می‌دهند. اگر قرار است تحت بیهوشی عمومی قرار بگیرید، باید از مدتی قبل از آزمایش مصرف غذا و نوشیدنی را متوقف کنید.
در هنگام انجام آزمایش مایع نخاعی ( LP) به موارد زیر توجه کنید؛
پزشک اطلاعاتی در مورد روش کار را برای شما توضیح خواهد داد و از شما میخواهد فرم رضایتنامه را امضا کنید. این زمان بسیار مناسبی برای پرسیدن سوالات احتمالی‌تان است. با ورود به کلینیک، کارکنان مربوطه از شما می‌خواهند لباسهای بالاتنه را در بیاورید و گان بیمارستان بپوشید. معمولا باید به پهلو دراز بکشید و زانوهای خود را روی سینه قرار دهید. باید در طول نمونه‌برداری تا جایی که امکان دارد بی‌حرکت بمانید، بنابراین قبل از شروع عملیات اطمینان حاصل کنید که کاملا در شرایط راحتی هستید.
پزشک یا پرستار با پوشش‌های استریل شما را می‌پوشانند. سپس ناحیه انجام عملیات را با مایع ضدعفونی‌کننده، که کمی هم احساس سرما به شما می‌دهد، تمیز می‌کنند. در محل تزریق ماده بی‌حسی تزریق می‌شود. پس از بی‌حس شدن ناحیه تزریق، پزشک یا پرستار سوزن LP را وارد پوست می‌کند. این سوزن به قسمت کوچکی از پشت و به فضای اطراف نخاع وارد می‌شود. هنگام ورود سوزن امکان دارد کمی احساس فشار کنید. وقتی سوزن در جای مناسبی قرار بگیرد، مایعات خارج شده و به ظرف مخصوص می‌ریزند. این کار فقط چند ثانیه طول می‌کشد.
پزشک یا پرستار سوزن را بیرون کشیده و پانسمان روی ناحیه تزریق قرار می‌دهد. کل این فرایند ۲۰ الی ۳۰ دقیقه طول می‌کشد. این پروسه تا حدودی ناخوشایند است اما معمولا دردناک نیست.
مراحل LP:
- دراز کشیدن به پهلو با زانوهای خم شده به سینه یا نشستن روی یک سطح سخت (مانند میز جراحی) و خم شدن به جلو
- ضد عفونی محل ورود سوزن
- تزریق بی‌حس‌کننده موضعی به قسمت پایین کمر
- یک سوزن نازک و توخالی بین دو مهره کمر وارد می‌شود.
- هنگامی که سوزن در جای خود قرار گرفت، از شما خواسته می‌شود که موقعیت را کمی تغییر دهید.
- سپس فشار مایع مغزی نخاعی اندازه‌گیری می‌شود.
- مقدار کمی مایع خارج می‌شود .
- در نهایت فشار دوباره اندازه‌گیری می‌شود.
- سوزن برداشته می‌شود .
- محل سوراخ با یک پانسمان چسب پوشانده می‌شود.
در برخی از بیماران، به ویژه در دوران کودکی، استفاده از راهنمای سونوگرافی برای کمک به پزشک برای توقف در محل صحیح می‌تواند مفید باشد.
پونکسیون کمری (LP) چقدر طول می‌کشد؟
پونکسیون کمری به طور کلی ۳۰ تا ۴۵ دقیقه طول می‌کشد، اما شما باید کمی بیشتر را مشاهده کنید (معمولاً حدود یک ساعت بیشتر). مگر اینکه مداخلاتی انجام شود می‌توان همان روز به خانه رفت اما همراه داشتن همراه ضروری است زیرا به دلایل ایمنی امکان رانندگی وجود نخواهد داشت
مراقبت بعد از کشیدن مایع مغزی نخاعی
پس از کشیدن مایع مغزی نخاعی باید حدود یک ساعت صاف دراز بکشید. اگر درد داشتید می‌توانید به پزشک یا پرستار اطلاع دهید تا به شما داروی ضد درد بدهند. روی محل انجام آزمایش باید پانسمان شود. معمولا همان روز می‌توانید به خانه برگردید. مراقبت های بعد از LP شامل موارد زیر است:
- مایعات بنوشید.
- در صورت تجویز هر گونه مسکن مصرف کنید.
- تا یه هفته بیشتر دراز کش باشید تا ایستاده
- برخی از مبتلایان به سردرد به مصرف کافئین ( قهوه، چای یا کولا) پاسخ می‌دهند.
- به پانسمان اعمال شده را تازمانی که لازم است دست نزنید.
- حداقل ۲۴ ساعت رانندگی نکنید.
- حداقل یک هفته ورزش نکنید یا فعالیت جسمانی شدید نداشته‌باشید.
عوارض احتمالی LP
عوارض پونکسیون کمری یا LP بسیار کم است و عوارض خاصی ندارد. برخی از عوارض LP عبارت‌اند از:
- سردرد
- تورم و کمردرد در جایی که سوزن وارد شده است
- عفونت
در صورت مشاهده موارد زیر با بیمارستان تماس بگیرید:
- تب
- استفراغ
- حساس شدن نسبت به نور زیاد
- حس گز گز یا بی‌حسی در پاها
- سردرد شدید
موارد منع مصرف LP
هیچ منع مصرف مطلقی برای انجام این روش وجود ندارد. با این حال، در بیماران مبتلا به موارد زیر باید احتیاط کرد:
- افراد مشکوک به آبسه اپیدورال نخاعی
- افزایش احتمالی فشار داخل جمجمه‌ای
- ترومبوسیتوپنی یا دیاتز خونریزی‌دهنده دیگر (از جمله درمان مداوم ضد انعقاد
یک پاسخ
ممنون از مقاله خوبتون