تومور مغزی گلیوبلاستوما بدخیم‌ترین و تهاجمی‌ترین تومور مغزی شناخته شده است. گلیوبلاستوما،گلیوم‌هایی از دسته آستروسیتوم‌ها هستند. آستروسیتوم یک نئوپلاسم در سیستم عصبی مرکزی است که از گروهی از سلول‌های گلیال به نام آستروسیت‌ها ایجاد می‌شود.
تومور مغزی چیست؟
وقتی در مورد تومورهای مغزی یا نئوپلاسم‌های مغزی صحبت می‌کنیم به توده‌های خوش‌خیم یا بدخیم سلول‌های تومور اشاره می‌کنیم که بر مغز یا نخاع تأثیر می‌گذارند. مغز و نخاع با هم سیستم عصبی مرکزی (CNS) را تشکیل می‌دهند. تومورهای مغزی می‌توانند مستقیماً از یک سلول سیستم عصبی مرکزی منشأ گیرند و یا از یک تومور بدخیم موجود در سایر قسمت‌های بدن، مانند ریه‌ها ناشی شوند.
با توجه به پیچیدگی شدید سیستم عصبی مرکزی و تعداد بالای سلول‌های مختلف تشکیل دهنده آن، انواع مختلفی از تومورهای مغزی وجود دارد. صرف نظر از بدخیم بودن یا نبودن آنها، تومورهای مغزی تقریباً همیشه نیاز به برداشتن و یا درمان با رادیوتراپی و یا شیمی درمانی دارند، زیرا اغلب باعث ایجاد مشکلات عصبی می‌شوند که با زندگی عادی ناسازگار است.
تومور مغزی گلیوبلاستوما چیست؟
تومور مغزی گلیوبلاستوما مولتی فرم (GBM)، یک تومور مغزی بسیار بدخیم متعلق به نوع آستروسیتوم‌ها است. آستروسیتوما از یک آستروسیت نابجا ناشی می‌شود که به طور غیرطبیعی رشد کرده و تقسیم می‌شود. آستروسیت‌ها سلول‌های گلیال هستند. بنابراین آستروسیتوم‌ها به طور کلی و گلیوبلاستوم‌ها به طور خاص گلیوم هستند، یعنی نئوپلاسم‌های مغزی با منشاء سلول‌های گلیال.
تومور مغزی گلیوبلاستوما کجا وجود دارد؟
تومور مغزی گلیوبلاستوما می‌تواند در هر ناحیه‌ای از مغز یا نخاع ایجاد شود. با این حال، مشاهده شده است که در بزرگسالان آنها تمایل بیشتری به رشد در یکی از دو نیمکره مغزی دارند. در حالی که در افراد جوان تمایل یکسانی برای تشکیل در ساقه مغز، مخچه و مغز دارند. اکثر گلیوبلاستوماها بر ماده سفید اثر می‌گذارند که توسط ماده خاکستری در مغز و ماده خاکستری در نخاع احاطه شده است.
درجه تومور مغزی گلیوبلاستوما
تومورهای مغزی با توجه به پتانسیل رشدشان به 4 درجه تقسیم می‌شوند، که با چهار عدد اول رومی مشخص می‌شوند. تومورهای مغزی درجه I و II بسیار آهسته رشد می‌کنند و ناحیه کوچکی از مغز را تحت تأثیر قرار می‌دهند. آنها معمولاً خوش خیم هستند. در مقابل، تومورهای مغزی درجه III و IV به سرعت گسترش می‌یابند و به مناطق بافت اطراف حمله می‌کنند. آنها به طور کلی بدخیم هستند. تومور مغزی درجه I یا II می‌تواند به مرور زمان به تومور درجه III یا IV تبدیل شود.
علت تومور مغزی گلیوبلاستوما چیست؟
گلیوبلاستوم‌ها و همچنین تقریباً تمام آستروسیتوم‌ها و تومورهای مغزی به طور کلی، به دلایلی به وجود می‌آیند که هنوز مشخص نیست. پس از سال‌ها مطالعه و تجزیه و تحلیل موارد بالینی متعدد، پزشکان و محققان به این نتیجه رسیده‌اند که شرایطی وجود دارد که می‌تواند زمینه ساز گلیوبلاستوما باشد. به طور جزئی، این شرایط مطلوب عبارتند از:
افرادی که بالای 50 سال سن داشته باشند. چرا که گلیوبلاستوما یک تومور مغزی معمولی در سنین بالا در نظر گرفته می‌شود. همچنین در افرادی که دارای ویروس هرپس انسانی و سیتومگالوویروس هستند. برخی از محققان بر این باورند که این عوامل عفونی پس از رسیدن به سلول‌های مغزی، در چرخه همانندسازی سلول‌های مغزی تداخل ایجاد می‌کنند و فرآیند نئوپلاستیک معمول گلیوبلاستوما را آغاز می‌کنند.
علائم و عوارض تومور مغزی گلیوبلاستوما
علائم و نشانه‌های تومور مغزی گلیوبلاستوما به اندازه و محل توده تومور بستگی دارد. به طور کلی آنها خیلی سریع و به محض ظاهر شدن تومور ایجاد می‌شوند. در برخی موارد، زمانی که بیماری به مرحله بسیار پیشرفته رسیده است این اتفاق رخ می‌دهد. علائم احتمالی عبارتند از:
- سردرد.
- حالت تهوع و استفراغ به خصوص در صبح.
- تشنج.
- مشکلات حافظه (فراموشی و غیره). آنها معمولاً زمانی رخ می‌دهند که گلیوبلاستوما در لوب تمپورال قرار دارد.
- همی پارزی یا فلج جزئی تنها یک قسمت از بدن. هنگامی که تومورهای مغزی در لوب فرونتال ایجاد می‌شوند، یک علامت معمولی است.
- تغییر رفتار. زمانی رخ می‌دهد که توده تومور روی لوب فرونتال قرار گیرد.
- تغییرات در قوای تفکر.
- احساس سرگیجه.
- خستگی و ضعف در یک قسمت از بدن آنها ،ممکن است به دلیل درگیری لوب‌های پیشانی و تمپورال باشند.
- ناهنجاری‌های سیستم عصبی غدد درون ریز. زمانی که گلیوبلاستوما در نزدیکی غدد درون ریز هیپوتالاموس، هیپوفیز یا اپی فیز تشکیل شده است، در کودکان رخ می‌دهد.
- سردرد، تهوع و استفراغ.
عوارض تومور مغزی گلیوبلاستوما
گلیوبلاستوما قدرت نفوذ بالایی دارد. در واقع، به راحتی به مناطق اطراف حمله می‌کند، به مننژها می‌رسد و یا سلول‌های خود را در مایع مغزی نخاعی پخش می‌کند. رشد بسیار سریعی دارد و اثرات آن ویرانگر است. بدون درمان، به طور متوسط در عرض 4 ماه و نیم، به دلیل ادم مغزی و یا افزایش فراتر از تمام محدودیت‌های فشار داخل جمجمه، مرگ اتفاق می‌افتد. با وجود بدخیمی بسیار بالا، گلیوبلاستوما به ندرت به سایر قسمت‌های بدن گسترش می‌یابد. به طور کلی، آنها منحصراً روی سیستم عصبی مرکزی عمل می‌کنند.
تشخیص تومور مغزی گلیوبلاستوما چگونه است؟
هنگامی که پزشکان با یک مورد مشکوک به گلیوبلاستوما مواجه می‌شوند، تحقیقات تشخیصی خود را با معاینه فیزیکی کامل و تجزیه و تحلیل رفلکس‌های تاندون آغاز می‌کنند. پس از آن، آزمایش چشمی انجام می‌دهند و سؤالاتی را با هدف ارزیابی وضعیت ذهنی و توانایی‌های شناختی (استدلال، حافظه و غیره) از بیمار می‌پرسند. در نهایت برای رفع هرگونه شک و آگاهی از محل و اندازه دقیق تومور،آزمایشات خاصی از جمله موارد زیر را تجویز می‌کنند:
- تشدید مغناطیسی هسته‌ای MRI.
- سی‌تی‌اسکن (یا توموگرافی کامپیوتری).
- بیوپسی تومور.
- معاینه رفلکس فیزیکی و تاندون، تست چشم و ارزیابی ذهنی-شناختی.
معاینه فیزیکی
معاینه فیزیکی شامل تجزیه و تحلیل علائم و نشانه‌هایی است که توسط بیمار گزارش یا آشکار شده است. اگرچه داده خاصی ارائه نمی دهد، اما می تواند برای درک نوع آسیب‌شناسی در حال پیشرفت بسیار مفید باشد. بررسی رفلکس‌های تاندون آزمایشی است که برای ارزیابی وجود یا عدم وجود اختلالات عصبی عضلانی و هماهنگی انجام می‌شود. با استفاده از آزمایش چشم، پزشکان به عصب بینایی نگاه می‌کنند و بررسی می‌کنند که آیا تحت تأثیر قرار گرفته است یا خیر. ارزیابی وضعیت ذهنی و شناخت با این هدف انجام می‌شود که در کدام ناحیه از سیستم عصبی مرکزی ممکن است نئوپلاسم ایجاد شده باشد.
تشدید مغناطیسی هسته‌ای MRI و سی تی اسکن
MRI یک آزمایش تشخیصی بدون درد است که به شما امکان می‌دهد ساختارهای داخلی بدن انسان را بدون استفاده از اشعه یونیزان (اشعه ایکس) تجسم کنید.اصل عملکرد آن کاملاً پیچیده است و مبتنی بر ایجاد میدان‌های مغناطیسی است که سیگنال‌هایی را منتشر می‌کنند که می‌توانند به تصاویر تبدیل شوند. همچنین سی‌تی یک روش تشخیصی است که از پرتوهای یونیزان برای ایجاد تصویری با جزئیات و سه بعدی از اندام‌های داخلی بدن استفاده می‌کند. اگرچه بدون درد است، اما به دلیل قرار گرفتن در معرض اشعه ایکس، تهاجمی در نظر گرفته می‌شود.
بیوپسی
بیوپسی تومور شامل برداشتن و تجزیه و تحلیل بافت شناسی تومور، در آزمایشگاه است. اگر بخواهید نوع تومور، ماهیت دقیق آن (خوش خیم یا بدخیم) و درجه دقیق آن را ردیابی کنید، مناسب‌ترین آزمایش، بیوپسی است.
تومور مغزی گلیوبلاستوما چگونه درمان می‌شود؟
متداول‌ترین درمان مورد استفاده شامل جراحی برای برداشتن توده تومور، پس از آن رادیوتراپی و گاهی اوقات نیز شیمی درمانی است. پزشکان علاوه بر این درمان‌ها، درمان علامتی را نیز با هدف کاهش علائم خاص (مانند صرع و سردرد) تنظیم می‌کنند.
عمل جراحی
برداشتن گلیوبلاستوما با جراحی یک عمل بسیار پیچیده و خطرناک است. اما از آنجایی که برداشتن تمام سلول‌های سرطانی غیرممکن است، جراح چاره‌ای جز برداشتن بیشتر تومور و سپس روی آوردن به درمان‌های دیگر ندارد. عدم حذف کامل تومور دلیلی است که در مدت کوتاهی دوباره گلیوبلاستوما ظاهر می‌شود. گلیوبلاستوماها با سلول‌هایشان خود را در بافت سالم اطراف فرو می‌برند که حذف کامل آنها را غیرممکن می‌کند.
در واقع، برای از بین بردن گروهی از سلول‌های تومور پراکنده در یک منطقه سالم، همان ناحیه سالم باید برداشته شود. با این حال، این غیرممکن است، زیرا هر ناحیه از سیستم عصبی مرکزی عملکرد خاص خود را دارد که نمی‌توان نادیده گرفت. برای مثال، برداشتن بافت سالم مغز می‌تواند منجر به از دست دادن برخی از عملکردهای شناختی کلیدی بیمار شود.
رادیوتراپی
رادیوتراپی تومور،روش درمانی مبتنی بر استفاده از پرتوهای یونیزان پرانرژی با هدف از بین بردن سلول‌های نئوپلاستیک است. رادیوتراپی در مواقع زیر انجام می‌شود:
- پس از اتمام جراحی، هدف رادیوتراپی از بین بردن سلول‌های سرطانی است که جراح قادر به برداشتن آنها نبوده است.
- زمانی که تومور با جراحی قابل برداشتن نباشد. در این شرایط رادیوتراپی اولین و مهمترین درمان است.
شیمی درمانی
شیمی درمانی، تجویز داروهایی است که تمام سلول‌های در حال رشد سریع از جمله سلول‌های سرطانی را از بین می‌برد. اثربخشی شیمی درمانی در مورد گلیوبلاستوما موضوع بحث‌های علمی متعددی بوده است و هنوز هم امروزه شک و تردیدهای متعددی را ایجاد می‌کند. در واقع، اکثر پزشکان و محققان بر این باورند که استفاده از شیمی درمانی، همراه با رادیوتراپی، بقای بیمار را به هیچ وجه بهبود نمی‌بخشد.
