ایران سرطان در این مقاله به یکی دیگر از روش‌های درمان سرطان کبد می‌پردازد. کموآمبولیزاسیون به معنای تزریق مستقیم داروی شیمی‌درمانی به رگ‌های خونی تغذیه‌کنندۀ تومور در کبد و انسداد مسیر خون و مواد مغذی به سمت تومور است؛ با این روش، تومور سرطانی از بین خواهد رفت. کموآمبولیزاسیون را شیمی‌درمانی داخل کبدی و آمبولیزاسیون همراه با شیمی‌درمانی از طریق شریان نیز می‌نامند که به اختصار TACE نامیده می‌شود. به عبارت دیگر، کموآمبولیزاسیون نوعی شیمی‌درمانی است که از طریق آنژیوگرافی انجام می‌شود.
در فرآیند شیمی‌درمانی، از داروهای ضدسرطان یا همان داروهای سیتوتوکسیک، برای نابود کردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. این در حالی است که کموآمبولیزاسیون به دو روش عمل می‌کند:
- از حجم بالایی از داروهای شیمی‌درمانی استفاده می‌کند.
- جریان خونی که به سمت تومور سرطانی می‌رود را کاهش داده و سلول‌های سرطانی در اثر عدم دریافت اکسیژن و مواد مغذی از بین می‌روند.
چه زمانی از کموآمبولیزاسیون استفاده می‌شود؟
معمولاً زمانی از این روش استفاده می‌شود که نتوان بیمار را تحت عمل جراحی قرار داد. این روش درمانی، علائم بیمار را بهبود بخشیده و به افزایش طول عمر و کیفیت زندگی وی منجر می‌شود.
برای این‌که TACE موثر واقع شود، تومور سرطانی نباید به عروق خونی، غدد لنفاوی و سایر قسمت‌های بدن گسترش یافته باشد و مقداری از کبد هم باید سالم مانده باشد. ممکن است بیمار بنا به تشخیص پزشک، بیش از یک بار تحت TACE قرار بگیرد.
در برخی موارد، ممکن است با استفاده از این روش بتوان یک تومور سرطانی را کوچک‌تر کرده و سپس با جراحی، آن را خارج کرد. هم‌چنین ممکن است در زمان انتظار بیمار برای پیوند کبد، از این روش درمانی برای کنترل رشد تومور استفاده شود.
انواع داروهای شیمی‌درمانی مورد استفاده در TACE
داروهای شیمی‌درمانی که به طور معمول در TACE استفاده می‌شوند، عبارتند از:
- دوکسوروبیسین (آدریامایسین)
- سیس‌پلاتین
در این روش، حجم زیادی از داروی شیمی‌درمانی به داخل تومورهای کبدی با کمک آنژیوگرافی تزریق شده و توسط مواد مخصوص، عروق خون‌رسان بسته می‌شوند که همزمانی این دو عمل، باعث باقی‌ماندن داروی شیمی‌درمانی در محل تومور به مدت طولانی و اثربخشی بسیار بهتر با عوارض کمتر می‌گردد. این روش به عنوان یکی از روش‌های نوین درمان متاستازهای کبدی شناخته شده است.
قبل از کموآمبولیزاسیون
از حدود ۶ ساعت قبل از عمل باید ناشتا باشید اما می‌توانید تا ۲ ساعت قبل از TACE، آب بنوشید. موهای زائد کشالۀ ران را اصلاح کنید و در هنگام مراجعه به مرکز درمانی، مدارک پزشکی خود را به همراه داشته باشید. حضور یک نفر همراه جهت انجام امور اداری الزامی است.
توجه داشته باشید که باید موارد زیر را به اطلاع اعضای تیم درمانی برسانید:
- سابقۀ حساسیت به مادۀ حاجب دارید.
- مبتلا به دیابت هستند.
- در حال مصرف داروهایی از قبیل وارفارین، پلاویکس و آسپیرین هستید.
روش انجام کموآمبولیزاسیون
این عمل در بخش تصویربرداری (رادیولوژی) مرکز درمانی انجام شده و تقریباً ۹۰ دقیقه به طول می‌انجامد. اعضای تیم درمان شامل پزشک فوق تخصص رادیولوژی مداخله‌ای و تکنسین‌های رادیولوژی و پرستاران هستند.
در ابتدا باید لباس مخصوص بیمارستان را بپوشید. در حین عمل، پرستار به طور منظم، ضربان قلب و فشار خون شما را تحت نظر دارد.
این كار تحت هدایت دستگاه تصویربرداری همراه با بی‌حسی موضعی انجام می‌شود. ابتدا از طریق شریان کشاله ران راست، كاتتر مخصوص وارد شریان كبد می‌شود. سپس با تزریق ماده حاجب و آنژیوگرافی شریان كبد و مشخص شدن عروق تغذیه‌كننده تومور، كاتتر به داخل عروق خون‌رسان تومور هدایت می‌شود و داروی شیمی‌درمانی همراه با مواد مسدودكننده به داخل عروق خون‌رسان تومور تزریق می‌شود.
پس از کموآمبولیزاسیون
پزشک، کاتتر را خارج می‌کند و یک پانسمان روی ناحیۀ ناحیه کشاله ران قرار می‌دهد. پس از آن، باید حدود ۴ تا ۶ ساعت دراز بکشید. پرستار قبل از این‌که بلند بشوید، محل تحت عمل را از نظر خون‌ریزی بررسی می‌کند. با تشخیص پزشک، به مدت ۱ تا ۲ شب در بیمارستان بستری می‌شوید.
به طور معمول می‌توانید بعد از کموآمبولیزاسیون بدون هیچ‌گونه منع خاصی بخورید و بیاشامید. سعی کنید با نوشیدن مقادیر زیادی مایعات، به خروج ماده حاجب از بدن کمک کنید. در حدود یک هفته بعد از انجام عمل می‌توانید فعالیت‌های روزمره خود را از سر بگیرید. به منظور ارزیابی موفقیت درمان، یک ماه پس از انجام کموآمبولیزاسیون به مرکز درمانی مراجعه و سی‌تی‌اسکن یا MRI انجام خواهد شد.
برحسب میزان پاسخ به درمان، تعداد جلسات بعدی كموآمبولیزاسیون تعیین خواهد شد.
مزایای كموآمبولیزاسیون
- امكان رسیدن غلظت و حجم بیشتری از دارو به درون تومور ( حدود ۱۰ الی ۲۵ برابر بیشتر از شیمی‌درمانی معمولی)
- افزایش مدت زمان اثر درمان (میزان قابل توجهی از دارو تا یك ماه بعد در كبد باقی می‌ماند)
- متوقف‌شدن رشد تومور به علت انسداد شریان تغذیه كننده تومور
- بروز عوارض کمتر
نکته بسیار مهم: روش كموآمبولیزاسیون معمولاْ به عنوان روش مكمل شیمی‌درمانی جهت كنترل تومورهای كبدی مورد‌استفاده قرار می‌گیرد و جایگزین شیمی‌درمانی سراسری مرسوم نخواهد شد.
عوارض جانبی
این روش درمانی به مانند هر روش درمانی دیگری دارای یک سری عوارض جانبی احتمالی است. در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:
- حالت تهوع و استفراغ
- شکم‌درد
- تب
عوارض اشاره‌شده، سندروم پس از آمبولیزاسیون نامیده می‌شوند و شایع هستند. ممکن است به مدت چند روز ادامه داشته باشند. پزشک برای بهبود علائم اقدام به تجویز داروهای مسکن و ضدتهوع می‌کند.
خستگی نیز یکی از عوارض جانبی رایج کموآمبولیزاسیون است و می‌تواند تا چند هفته ادامه پیدا کند.
سایر عوارض احتمالی عبارتند از:
- کبودشدگی در محل قرار دادن کاتتر.
- عفونت در ناحیه تحت‌درمان؛ از آنتی‌بیوتیک‌های قطره‌ای برای بهبود ناحیۀ عفونی استفاده می‌شود.
- آسیب‌رسیدن به رگ خونی توسط کاتتر؛ این مورد بسیار نادر است.
- نشت ماده حاجب از رگ‌های خونی.
- واکنش آلرژیک به ماده حاجب.
ممکن است برخی از داروهای شیمی‌درمانی از کبد خارج شده و از طریق جریان خون، به سایر نقاط بدن بروند. این وضعیت منجر به بروز یک سری عوارض موقتی می‌شود که در ادامه به آن‌ها اشاره شده است:
- افزایش خطر عفونت به دلیل افت سطح گلبول‌های سفید.
- خستگی و تنگی نفس به دلیل افت سطح گلبول‌های قرمز (کم‌خونی).
- خون‌ریزی و کبودی به دلیل افت سلول‌های خونی به نام پلاکت‌ها.
- ریزش مو.
به ندرت، پیش می‌آید که کموآمبولیزاسیون باعث نارسایی کبد شود. به همین خاطر، در صورتی که سیروز کبدی متوسط یا شدید داشته باشید، از این روش استفاده نخواهد شد. در صورت تشدید علائم بعد از کموآمبولیزاسیون به پزشک مراجعه کنید.
در صورت تغییرات ناگهانی و تب شدید، لرز و درد غیر قابل كنترل، حتما پزشك معالج را مطلع نمایید.
