سرطان پروستات بیماری است که به طور معمول در بیماران مسن رخ می‌دهد. کارسینوم پروستات یکی از شایع‌ترین تومورهای بدخیم در مردان است و سومین علت مرگ ناشی از سرطان است. اگر سرطان پروستات زود تشخیص داده شود، شانس خوبی برای درمان دارد. در این مقاله ار ایران سرطان به بررسی تشخیص سرطان پروستات پرداخته‌ایم. با ما همراه باشید.
سرطان پروستات (کارسینوم پروستات) چیست؟
کارسینوم پروستات معمولاً از غده خارجی پروستات شروع می‌شود، به آرامی رشد می‌کند و تمایل به متاستاز (تومورهای ثانویه در سایر قسمت‌های بدن) در غدد لنفاوی و استخوان‌ها دارد. هرسال بیش از 60000 مورد جدید سرطان پروستات تشخیص داده خواهد شد. این تعداد در دو دهه اخیر به طور قابل توجهی افزایش یافته است.
سرطان پروستات چگونه ایجاد می‌شود؟
در دهه‌های اخیر، تحقیقات فشرده‌ای در زمینه ایجاد سرطان و علل سرطان پروستات و تشخیص سرطان پروستات انجام شده است. سن به عنوان بزرگترین عامل خطر شناخته شد. برای یک مرد 70 ساله خطر ابتلا به سرطان پروستات در 10 سال آینده بیش از 6٪ است، در حالی که برای یک مرد 40 ساله تنها 0.1٪ است. علاوه بر این عوامل هورمونی به ویژه هورمون‌های جنسی مردانه و تاثیر عوامل ارثی نیز در این امر نقش دارند.
تشخیص زود هنگام سرطان پروستات
مانند تقریباً همه انواع سرطان، برای سرطان پروستات نیز صادق است که هر چه زودتر تشخیص داده شود، شانس بهبودی بیشتر است. سرطان پروستاتی که در مراحل اولیه تشخیص داده می‌شود کاملا قابل درمان است. اگر سرطان پروستات در هنگام تشخیص از قبل گسترش یافته باشد و تومورهای ثانویه در استخوان‌ها وجود داشته باشد (متاستازهای استخوانی)، شانس بهبودی و در نتیجه امید به زندگی به میزان قابل توجهی کمتر می‌شود.
معاینه تشخیص زودهنگام شامل معاینه لمس غده پروستات است. پزشک همچنین اندام‌های تناسلی خارجی را معاینه می‌کند، غدد لنفاوی را در کشاله ران معاینه می‌کند و در مورد سابقه پزشکی بیمار و هرگونه علائمی می‌پرسد. سپس پروستات را با انگشت روی رکتوم معاینه می‌کند (معاینه رکتوم دیجیتال). زیرا سرطان پروستات اغلب در قسمتی از غده که رو به راست روده است ایجاد می‌شود. پزشک به دنبال بی‌نظمی‌ها و سختی‌هایی است که نشان‌دهنده سرطان هستند. با این حال، همه سرطان‌های پروستات را نمی‌توان با این روش تشخیص داد. به ویژه تومورهای کوچک گاهی اوقات در معاینه لمس تشخیص داده نمی‌شوند.
تشخیص سرطان پروستات چگونه است؟
چگونه می‌توانم سرطان پروستات را تشخیص دهم؟ بسیاری از مردان این سوال را می‌پرسند زیرا هیچ علامت معمولی سرطان پروستات، به خصوص در مراحل اولیه این بیماری وجود ندارد. سرطان پروستات معمولاً به کندی رشد می‌کند و در مراحل اولیه درد پروستات یا سایر علائم معمولی ایجاد نمی‌کند. به طور معمول، تومور در ابتدا در داخل پروستات رشد می‌کند (کارسینوم موضعی پروستات). حتی اگر قبلاً به بافت مجاور پروستات رشد کرده باشد (کارسینوم پروستات پیشرفته محلی)، علائمی رخ می‌دهد که لزوماً نباید با سرطان مرتبط باشند و در لیست زیر خلاصه می‌شوند.
علائم احتمالی سرطان پروستات
- تکرر ادرار
- سوزش هنگام ادرار
- وجود خون در ادرار (هماچوری، مانند سنگ کلیه یا حالب)
- خون در مایع منی (همچنین با پروستاتیت رخ می‌دهد)
- اختلال نعوظ (گاهی اوقات به اشتباه ناتوانی جنسی نامیده می‌شود)
تنها زمانی که سرطان پروستات متاستاز (تومورهای ثانویه) ایجاد کرده باشد، می‌توان علائم بیشتری را انتظار داشت. متاستازها اغلب در استخوان‌ها به ویژه در ستون فقرات یافت می‌شوند و می‌توانند باعث ایجاد درد (شدید) در آنجا شوند. با وجود این علائم می‌توان تشخیص سرطان پروستات را تایید کرد.
روش‌های تشخیص سرطان پروستات
اگر پزشک شما تشخیص دهد که شما به سرطان پروستات مبتلا شده‌اید، ممکن است از شما درباره مشکلات و نشانه‌هایی که تجربه می‌کنید، سوالاتی مطرح کند. علائم کانسر پروستات در هر فرد ممکن است متفاوت باشد، از جمله دیده شدن خون در ادرار، مشکلات جنسی، و درد در نواحی لگن و کمر و …. همچنین، ممکن است اطلاعاتی در مورد سابقه خانوادگی شما جهت ارتباط آن با عوامل مختلف مبتلا شدن به این نوع سرطان پرسیده شود. برای انجام معاینه فیزیکی، دکتر از یک روش به نام آزمایش دیجیتال رکتوم یا DRE استفاده می‌کند.
در این روش، پزشک با استفاده از دستکش و روغن مخصوص، انگشت خود را به مقعد بیمار وارد می‌کند و غده پروستات را بررسی می‌نماید. هر گونه برآمدگی یا تغییر غیرطبیعی روی غده پروستات ممکن است نشان‌دهنده وجود تومورهای سرطانی باشد. در صورتی که این معاینه نشان دهنده وجود تومورهای سرطانی باشد، پزشک ممکن است آزمایشات دیگری را نیز تجویز کند تا به تشخیص نهایی برسد و برنامه درمانی مناسب را برای شما تدوین کند.
بیوپسی در تشخیص سرطان پروستات
بیوپسی یک مرحله اساسی در تشخیص سرطان پروستات است که به منظور ارزیابی نمونه‌های بافت پروستات انجام می‌شود. در این فرآیند، پزشک با استفاده از سوزنی نازک وارد پروستات می‌شود تا نمونه‌های کوچکی از بافت را بردارد. این نمونه‌ها سپس به آزمایشگاه ارسال می‌شوند تا تحت میکروسکوپ مورد بررسی قرار گیرند و نوع سلول‌ها و ویژگی‌های آن‌ها برای تشخیص سرطان تعیین شود. بیوپسی معمولاً پس از انجام معاینات اولیه نظیر DRE و آزمایش PSA انجام می‌شود و نتایج آن به پزشک کمک می‌کند تا تصمیمات درمانی مناسب‌تری را برای بیمار تدوین کند. این فرآیند، با دقت بالا و اطلاعات مهمی در خصوص ماهیت و گسترش سرطان پروستات ارائه می‌دهد و به پزشک امکان می‌دهد تا یک برنامه درمانی سفارشی برای هر بیمار تدوین نماید.
تشخیص سرطان پروستات بر اساس نمره گلیسون
نمره گلیسون یکی از ابزارهای مهم در تشخیص سرطان پروستات است که نشان‌دهنده درجه تخریب و شدت سلول‌های سرطانی در نمونه‌های بیوپسی پروستات است. این نمره براساس تجزیه و تحلیل بافت‌های بیوپسی تعیین می‌شود و از گلیسون 1 تا 5 می‌رسد. در این مقیاس، گلیسون 1 نمایانگر سلول‌های نرمال است که به شکل منظم و کم تخریب هستند، در حالی که گلیسون 5 نشان‌دهنده سلول‌های سرطانی با تخریب بالا و نامنظم است. نمرات بین این دو مرز، نشان دهنده ویژگی‌های ترکیبی از سلول‌های نرمال و سرطانی است. این نمره گلیسون به پزشک کمک می‌کند تا تشخیص دقیق‌تری در مورد خطر و گسترش سرطان پروستات بدهد و در تصمیم‌گیری در مورد راهبردهای درمانی مطلوب به کار گیرد. تفهیم این نمره از اهمیت بسزایی برخوردار است و به پزشک کمک می‌کند تا برنامه درمانی مناسب‌تری را برای هر بیمار تدوین کند.
آیا با آزمایش ژنتیک می‌توان سرطان پروستات را تشخیص داد؟
آزمایش ژنتیک در تشخیص سرطان پروستات به عنوان یک ابزار پیشرفته و موثر برای تفهیم عمیق‌تر از نحوه تغییرات ژنتیکی در سلول‌های پروستات و شناخت دقیق‌تر از ماهیت بیماری ایفای نقش می‌کند. این آزمایش اغلب شامل تحلیل ژنوم بیمار با استفاده از تکنولوژی‌های مولکولی مانند سیکوئنسینگ DNA می‌شود. با تحلیل این اطلاعات ژنتیکی، محققان و پزشکان قادرند تا به دنبال متغیرهای ژنتیکی مرتبط با خطر ابتلا به سرطان پروستات بگردند. این آزمایش به تعیین احتمال ارثی بودن بیماری، پیش‌بینی توسعه سرطان و تدوین برنامه درمانی شخصی‌سازی کمک می‌کند.
همچنین، اطلاعات به دست آمده از آزمایش ژنتیک می‌تواند در تصمیم‌گیری برای راهبردهای درمانی مانند کمک به انتخاب مناسب‌ترین درمان یا پیش‌بینی واکنش به درمان‌های مختلف نیز اهمیت داشته باشد. این روش نوین تشخیصی، بهبود در تشخیص زودهنگام و ارتقاء دقت در درمان سرطان پروستات را تسهیل می‌کند.
آزمایشات تصویربرداری در تشخیص سرطان پروستات ابزارهای حیاتی هستند که به پزشکان اطلاعات دقیقی درباره نوع و گسترش سرطان فراهم می‌کنند. در اینجا، به تعدادی از مهم‌ترین آزمایشات تصویربرداری در تشخیص سرطان پروستات اشاره خواهیم کرد:
سونوگرافی پروستات (Prostate Ultrasound)
در این آزمایش، امواج صوتی برای تولید تصاویر پروستات استفاده می‌شود. این تصاویر به پزشک اطلاعاتی در مورد اندازه، شکل و ساختار داخلی پروستات فراهم می‌کنند.
سیستم تصویربرداری ترکیبی (Multiparametric MRI)
MRI ترکیبی شامل چندین فناوری تصویربرداری است که از جمله آن‌ها می‌توان به MRI توسعه‌یافته، سنجش سرعت خون (DCE-MRI)، و تصویرسازی دینامیک اسپکتروسکوپی (MRSI) اشاره کرد. این تکنیک‌ها در تشخیص و تجزیه و تحلیل بافت‌های پروستات و شناسایی مناطق مشکوک به سرطان کمک می‌کنند.
تصویربرداری سطح پروستات با PET/CT یا PET/MRI
از تکنولوژی PET برای تصویربرداری بافت‌های پروستات و افزودن اطلاعات مولکولی به تصاویر استفاده می‌شود. این روش می‌تواند در شناسایی لکه‌های مشکوک به سرطان در مراحل زودرس کمک کند.
تصویربرداری سلولی مولکولی (Molecular Imaging)
روش‌های تصویربرداری مولکولی، مانند PSMA-PET، از مولکول‌های خاصی که به سلول‌های سرطانی متصل می‌شوند، برای تصویربرداری استفاده می‌کنند. این روش‌ها می‌توانند نقاط فعالیت سرطانی را با دقت بیشتر نشان دهند.
ترکیب این آزمایشات تصویربرداری می‌تواند به پزشکان کمک کند تا نقاط مشکوک به سرطان را شناسایی کنند، اندازه و مرحله گسترش سرطان را ارزیابی کنند، و در نهایت یک برنامه درمانی دقیق‌تر و شخصی‌سازی شده را تدوین کنند.
در مورد انواع سرطان دستگاه تناسلی مردان بیشتر بدانید!
کلام آخر
همانطور که گفته شد: تشخیص سرطان پروستات کمی دشوار است. چرا که سرطان پروستات اغلب کندتر از سایر انواع سرطان رشد می‌کند. گاهی اوقات به هیچ وجه نیازی به درمان نیست، اما تحت نظارت دقیق پزشکی می‌توان ابتدا منتظر ماند و دید که تومور چگونه رشد می‌کند. گزینه‌های درمانی شامل جراحی، پرتودرمانی و دارو درمانی است. درمان‌های کانونی در حال آزمایش هستند. گاهی اوقات روش‌های درمانی با هم ترکیب می‌شوند. در مورد تومورهای ثانویه، شیمی درمانی نیز می‌تواند مفید باشد. سن و وضعیت سلامتی بیمار و همچنین گسترش و بدخیمی تومور نقش مهمی در انتخاب درمان مناسب دارد.
