یکی از شایع‌ترین سرطان‌ها در زنان، سرطان رحم است که با بیش از یک نام شناخته می‌شود. این سرطان با نام‌های مختلفی همچون سرطان آندومتر یا سرطان آندومتریال نیز معروف است.
سرطان رحم از سلول‌های پوشش داخلی رحم منشأ می‌گیرد. سلول‌های سالم به ترتیب خاصی رشد می‌کنند، تقسیم می‌شوند و می‌میرند تا بدن به طور طبیعی عمل کند. اما گاهی اوقات سلول‌ها دستخوش تغییراتی می‌شوند و رشد آنها از کنترل خارج می‌شود.
دقیقاً مشخص نیست که چرا این سلول‌های سرطانی ایجاد می‌شوند. با این حال تصور می‌شود که هورمون استروژن در ایجاد سرطان رحم نقش دارد. تحقیقات در مورد تغییرات ژنی که باعث ایجاد سرطان در سلول‌های رحم می‌شود، انجام شده است و برخی از عوامل خطر در این مورد شناسایی شده‌اند. در این بخش از ایران سرطان به طور اختصاصی به مسئله اینکه چه کسانی در معرض سرطان رحم هستند، می‌پردازیم. با ما همراه باشید.
چه کسانی در معرض سرطان رحم هستند؟
علل سرطان آندومتر هنوز به طور کامل شناخته نشده است. سطح استروژن در خون (هورمون های زنانه تولید شده توسط تخمدان‌ها) می‌تواند نقش تعیین کننده‌ای داشته باشد. سرطان آندومتر در واقع در زنان با شرایطی که تمایل به ایجاد غلبه استروژن دارند (سطوح بالای استروژن بدون یا با سطوح پایین پروژسترون)، شایع‌تر است، مانند:
- درمان جایگزینی استروژن نامتعادل
- چاقی
- دیابت
- سندرم تخمدان پلی کیستیک
- پوچ بودن بارداری (یعنی بچه دار نشدن)
- یائسگی دیررس
- شروع زودهنگام چرخه قاعدگی
- وجود تومورهایی که استروژن تولید می‌کنند.
- عدم وجود تخمک گذاری
- داشتن سابقه سرطان سینه یا تخمدان
- سن
- سندرم لینچ؛ بیماری که مستعد ابتلا به سرطان رحم، تخمدان، روده بزرگ و معده است.
مدت طولانی قاعدگی
اگر قاعدگی در سنین پایین (قبل از ۱۲ سالگی) شروع شود یا یائسگی در سنین دیررس رخ دهد، خطر ابتلا به سرطان آندومتر افزایش می‌یابد. با افزایش قاعدگی، تولید استروژن نیز افزایش می‌یابد و در نتیجه، اندومتر (دیوار داخلی رحم) نیز در معرض استروژن بیشتری قرار می‌گیرد. استروژن می‌تواند روند رشد و تکثیر سلول‌های درون اندومتر را تحریک کند، که این مورد منجر به سرطان رحم می‌شود.
هرگز باردار نشده‌اید
به نظر می‌سد بارداری می‌تواند خطر ابتلا به سرطان آندومتر را کاهش دهد، اگرچه هنوز این موضوع به طور قطعی تأیید نشده است. در دوران بارداری، سطح هورمون پروژسترون در بدن بالا می‌رود. افزایش تولید پروژسترون می‌تواند تأثیرات استروژن را کاهش داده و به این ترتیب ممکن است اثر محافظتی در برابر سرطان آندومتر داشته باشد.
مطالعات نشان داده‌اند که برخی وضعیت‌هایی که با افزایش سطح پروژسترون در بدن زنان همراه هستند، مانند بارداری، استفاده از داروهای ضد بارداری مبتنی بر هورمون و درمان با پروژسترون، می‌توانند به حفاظت در برابر سرطان آندومتر کمک کنند. با این حال، برای تأیید این موضوع و تعیین رابطه دقیق بین بارداری و ریسک سرطان آندومتر نیاز به اطلاعات و تحقیقات علمی بیشتر است.
مهم است بدانید که بارداری یک عامل محافظتی عمومی نیست و بر اساس شرایط فردی و سابقه پزشکی شما، ریسک‌های دیگری نیز ممکن است وجود داشته باشد. بنابراین، مشاوره با پزشک خود و بررسی وضعیت خاص شما در این زمینه بسیار مهم است.
بی نظمی تخمک‌گذاری
تخمک‌گذاری به معنای خروج ماهانه تخمک از تخمدان است. این چرخه توسط استروژن تنظیم می‌شود. تخمک‌گذاری نامنظم یا عدم تخمک‌گذاری باعث افزایش قرار گرفتن در معرض استروژن می‌شود. از جمله علل بی‌نظمی تخمک‌گذاری، چاقی و سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) میباشد. در درمان چاقی و سندرم تخمدان پلی کیستیک، تخمک‌گذاری و قاعدگی ماهانه تنظیم می‌شود. بنابراین، تلاش‌هایی برای کاهش خطر ابتلا به سرطان آندومتر انجام می‌شود.
چاقی
منبع استروژن فقط تخمدان‌ها نیستند. بافت چربی نیز استروژن ترشح می‌کند. سطح استروژن در بدن در چاقی افزایش می‌یابد، بنابراین زنان در گروه خطر ابتلا به سرطان آندومتر قرار می‌گیرند. خطر ابتلا به سرطان آندومتر در زنان چاق، 3 برابر افزایش می‌یابد. با این حال، سرطان ممکن است در زنان لاغر نیز رخ دهد.
دیابت
سرطان آندومتر در زنان مبتلا به دیابت شایع‌تر است؛ زیرا چاقی و دیابت اغلب با هم وجود دارند. اما زنان لاغر مبتلا به دیابت نیز در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان هستند.
رژیم غذایی چرب
این نوع رژیم می‌تواند خطر ابتلا به سرطان آندومتر را افزایش دهد؛ زیرا منجر به چاقی می‌شود. همچنین غذا‌های چرب می‌توانند مستقیماً بر متابولیسم استروژن تأثیر بگذارند و همین نتیجه را به دنبال داشته باشد.
درمان جایگزینی استروژن
استروژن رشد آندومتر را تحریک می‌کند و تنها درمان با استروژن پس از یائسگی خطر ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهد. تجویز ترکیبی استروژن با هورمون پروژسترون منجر به نازک شدن و ریزش آندومتر و کاهش خطر سرطان آندومتر می‌شود.
سن بالا
افزایش سن یکی از عوامل خطر برای افزایش احتمال ابتلا به سرطان رحم است. طبق تحقیقات، بیشتر سرطان‌های آندومتر بعد از 55 سالگی دیده می‌شوند.
استفاده از تاموکسیفن
سرطان آندومتر در یکی از هر ۵۰۰ زن مبتلا به سرطان سینه و درمان با تاموکسیفن دیده می‌شود. تاموکسیفن اثری شبیه استروژن بر روی آندومتر دارد و باعث ضخیم شدن آندومتر می‌شود. به همین دلیل، معاینه دوره‌ای لگنی باید برای همه افرادی که از تاموکسیفن استفاده می‌کنند، انجام شود؛ زیرا خطر ابتلا به سرطان آندومتر را افزایش می‌دهد.
سرطان کولورکتال غیر پولیپوز ارثی (HNPCC)
در این بیماری ارثی، نقصی در ژن مهم ترمیم DNA وجود دارد. افراد مبتلا به این بیماری ارثی بیشتر در معرض خطر سرطان روده بزرگ و سرطان اندومتر هستند. وجود این عوامل خطر به معنای بروز سرطان آندومتر نیست. با این حال، نباید فراموش کرد که شما به دلیل این عوامل در معرض خطر هستید و باید به علائم و نشانه‌های احتمالی حساس باشید.
تشخیص سرطان رحم
تشخیص سرطان رحم یکی از مهم‌ترین مسائل در حوزه بهداشت زنان است. سرطان رحم، نوعی سرطان است که در بافت‌های رحم یا زنبورک رحم (سرویکس) شکل می‌گیرد. برای تشخیص سرطان رحم، روش‌های مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرد. ارزیابی دقیق سوابق پزشکی بیمار بسیار مهم است و موارد تشخیص سرطان رحم شامل موارد زیر است:
سونوگرافی ترانس واژینال
روشی غیر تهاجمی است که به خوبی توسط بیماران تحمل می‌شود. پزشک یک پروب کوچک را وارد واژن می‌کند تا رحم را با استفاده از امواج صوتی ارزیابی کند. این معاینه، ارزیابی اپیتلیوم پوشاننده حفره داخلی رحم را امکان پذیر می‌کند که اگر فراتر از پارامترهای خاص افزایش یابد، مستحق بررسی های تشخیصی بیشتر است.
هیستروسکوپی
یک معاینه آندوسکوپی است که در Humanitas Mater Domini به صورت سرپایی با ابزار کوچک و بدون نیاز به بیهوشی عمومی انجام می‌شود. این روش، امکان تجسم مستقیم از داخل حفره رحم و امکان نمونه برداری از بافت آندومتر (بیوپسی) را فراهم می‌کند.
ام آر آی لگن
روشی غیر تهاجمی است که از اشعه یونیزان استفاده نمی کند. این دقیق‌ترین ابزار تشخیصی تشریحی برای مطالعه لگن است که می‌تواند گسترش موضعی بیماری (تومور اولیه و هر گونه لنفادنوپاتی) و همچنین ساختار ضایعه اولیه را ارزیابی کند.
CT قفسه سینه و سی تی شکم
روشی است که از پرتوهای یونیزان استفاده می‌کند و برای دفع رسوبات دوردست بیماری، ضروری است.
PET اسکن
سلول‌های تومور فعال را شناسایی می‌کند و می تواند در موارد مشکوک محل متاستاتیک تومور استفاده شود.
روش‌های درمانی برای سرطان رحم
جراحی، درمان اصلی سرطان رحم است. می‌توان این عمل را با یک تکنیک کم تهاجمی، یعنی بدون برش شکم انجام داد. این روش همچنین به بیماران مبتلا به چاقی (متوسط و شدید) پیشنهاد می‌شود، زیرا امکان کاهش خطرات جراحی را در این دسته از زنان بیشتر می‌کند. سایر درمان‌های سرطان رحم شامل شیمی درمانی، پرتودرمانی و هورمون درمانی است.
جراحی برای سرطان رحم
- جراحی کم تهاجمی: درمان جراحی استاندارد شامل برداشتن رحم، لوله‌های فالوپ، تخمدان‌ها و احتمالاً برداشت غدد لنفاوی مجاور با رویکرد کم تهاجمی (لاپاراسکوپی) است. فقط در موارد معدودی به مداخله سنتی (لاپاراتومی) متوسل می‌شود.
- معاینه خارج از عمل حین عمل: امکان انجام یک تجزیه و تحلیل ماکروسکوپی و یا میکروسکوپی از بافت‌ها (که توسط آناتومو-پاتولوژیست) در چند دقیقه انجام می‌شود، به جراح این امکان را می‌دهد که در حین عمل تشخیص دهد که آیا تومور بدخیم است یا خیر و گسترش دقیق آن افزایش می‌یابد.
شیمی درمانی برای سرطان رحم
شیمی درمانی پس از عمل می‌تواند پیش آگهی را در بیماران مبتلا به سرطان آندومتر در مراحل پیشرفته یا بیماری با خطر عود سیستمیک بهبود بخشد.
رایج ترین داروهای مورد استفاده مشتقات پلاتین (سیس پلاتین/کربوپلاتین)، تاکسول و آنتراسایکلین (اپی روبیسین و آدریامایسین) هستند. این داروها در درمان بیماری متاستاتیک استفاده می‌شوند.
رادیوتراپی برای سرطان رحم
اگر بیمار دارای یک نوع تهاجمی سرطان رحم باشد یا در معرض خطر بالای عود باشد، ممکن است رادیوتراپی بعد از عمل لازم باشد. در موارد منتخب، زمانی که جراحی منع مصرف دارد، ممکن است پزشک به جای جراحی، پرتودرمانی را توصیه کند.
پرتودرمانی ممکن است شامل پرتودرمانی خارجی یا براکی تراپی باشد. اگر پرتودرمانی خارجی اندیکاسیون داشته باشد، پرتودرمانی تعدیل شده با شدت (IMRT) می‌تواند برای کاهش آسیب به بافت سالم مجاور انجام شود.
هورمون درمانی
در موارد پیشرفته بیماری و یا زمانی که درمان شیمی درمانی منع مصرف دارد، ممکن است درمان با پروژسترون اندیکاسیون انجام شود.
سخن پایانی
سرطان رحم از سلول‌های پوشش داخلی رحم منشأ می‌گیرد. سلول‌های سالم به ترتیب خاصی رشد می‌کنند، تقسیم می‌شوند و می‌میرند تا بدن به طور طبیعی عمل کند. اما گاهی اوقات سلول‌ها دستخوش تغییراتی می‌شوند و رشد آنها از کنترل خارج می‌شود. عوامل گوناگونی از جمله: عدم بارداری، عدم تعادل هورمون‌ها، چاقی، قاعدگی نامنظم و… می‌توانند بر احتمال ابتلا به سرطان رحم موثر باشند. با کم کردن عوامل خطر و اتخاذ سبک زندگی سالم و فعال، می‌توانیم تا درصد قابل توجهی از ابتلا به این بیماری پیشگیری کنیم.
