پیوند مغز استخوان یک درمان پزشکی است که مغز استخوان شما را با سلولهای سالم جایگزین می‌کند. سلولهای جایگزین می‌توانند از بدن شما یا از یک اهداکننده باشند. پیوند مغز استخوان را پیوند سلولهای بنیادی یا به طور خاص‌تر پیوند سلولهای بنیادی خونساز نیز می‌نامند. پیوند را می‌توان برای درمان انواع خاصی از سرطان، مانند لوسمی، میلوما، و لنفوم، و سایر بیماری‌های خونی و سیستم ایمنی که بر مغز استخوان تأثیر می‌گذارد، استفاده کرد.
سلول های بنیادی چیست؟ مغز استخوان چیست؟
سلولهای بنیادی سلولهای خاصی هستند که می‌توانند از خود کپی کنند و به انواع مختلفی از سلولهای مورد نیاز بدن تبدیل شوند. انواع مختلفی از سلولهای بنیادی وجود دارد و در زمان‌های مختلف در قسمت‌های مختلف بدن یافت می‌شوند. سرطان و درمان سرطان می‌تواند به سلولهای بنیادی خونساز شما آسیب برساند. سلولهای بنیادی خون ساز سلولهای بنیادی هستند که به سلولهای خونی تبدیل می‌شوند.
مغز استخوان یک بافت نرم و اسفنجی در بدن است که حاوی سلولهای بنیادی خونساز است. در مرکز اکثر استخوان‌ها یافت می‌شود. سلولهای بنیادی خونساز نیز در خونی که در سراسر بدن شما در حال حرکت است یافت می‌شود. هنگامی که سلولهای بنیادی خون ساز آسیب می‌بینند، ممکن است به گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت تبدیل نشوند. این سلولهای خونی بسیار مهم هستند و هر کدام وظایف متفاوتی دارند:
- گلبول‌های قرمز خون: اکسیژن را در سراسر بدن شما حمل می‌کنند. آنها همچنین دی اکسید کربن را به ریه‌های شما می‌برند تا بتوانید آن را بازدم کنید.
- گلبول‌های سفید: گلبول‌های سفید بخشی از سیستم ایمنی بدن شما هستند. آنها با پاتوژن‌ها که ویروس‌ها و باکتری‌هایی هستند که می‌توانند شما را بیمار کنند، مبارزه می‌کنند.
- پلاکت‌ها برای توقف خونریزی لخته تشکیل می‌دهند.
انواع پیوند مغز استخوان
پیوند مغز استخوان یا سلول بنیادی یک روش پزشکی است که در آن سلولهای بنیادی سالم به مغز استخوان یا خون شما پیوند می‌شوند. این پیوند توانایی بدن شما را برای ایجاد گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت‌های مورد نیاز بازیابی می‌کند. انواع مختلفی از پیوند مغز استخوان و سلولهای بنیادی وجود دارد. 2 نوع اصلی پیوند مغز و استخوان عبارتند از:
پیوند مغز استخوان اتولوگ
سلولهای بنیادی برای پیوند اتولوگ از بدن شما می‌آیند. گاهی اوقات، سرطان با دوز بالا، شیمی‌درمانی شدید یا پرتودرمانی درمان می‌شود. این نوع درمان می‌تواند به سلولهای بنیادی و سیستم ایمنی بدن شما آسیب برساند. به همین دلیل است که پزشکان قبل از شروع درمان سرطان، سلولهای بنیادی شما را از خون یا مغز استخوان شما برمی‌دارند. پس از شیمی درمانی، سلولهای بنیادی به بدن شما بازگردانده می‌شوند و سیستم ایمنی و توانایی بدن برای تولید سلولهای خونی و مبارزه با عفونت را بازیابی می‌کنند. این فرآیند پیوند خودکار یا نجات سلولهای بنیادی نیز نامیده می‌شود.
پیوند مغز استخوان آلوژنیک
سلولهای بنیادی برای پیوند آلوژنیک از شخص دیگری (اهدا کننده) می‌آیند. سلولهای بنیادی اهداکننده پس از انجام شیمی درمانی و یا پرتودرمانی به بیمار داده می‌شود. این پیوند ALLO نیز نامیده می‌شود. زمانی از این پیوند استفاده می‌شود که سلولهای بنیادی جدید سلولهای سرطانی را که هنوز در بدن هستند، شناسایی کرده و از بین می‌برند. این روش اصلی پیوند ALLO برای درمان سرطان است.
یافتن یک فردی که پروتئن دهنده یکسانی با فرد گیرنده دارد یک گام ضروری برای پیوند ALLO است. خواهر و برادرهایی که از والدین یکسان هستند، اغلب بهترین همتا هستند، اما یکی دیگر از اعضای خانواده یا یک فرد دیگر نیز می‌تواند همسان باشد. اگر پروتئین‌های اهداکننده شما با پروتئین شما مطابقت داشته باشد، احتمال کمتری دارد که به یک عارضه جانبی جدی به نام بیماری پیوند در مقابل میزبان (GVHD) دچار شوید. در این شرایط، سلولهای پیوند سالم به سلولهای شما حمله می‌کنند. اگر پزشک متخصص نتواند یک اهداکننده مشابه پیدا کند، گزینه‌های دیگری نیز وجود دارد. از جمله:
پیوند خون بند ناف
در این نوع پیوند از سلولهای بنیادی خون بندناف استفاده می‌شود. بندناف جنین را قبل از تولد به مادرش متصل می‌کند. پس از تولد، کودک به آن نیاز ندارد. مراکز سرطان در سراسر جهان از خون بند ناف استفاده می‌کنند.
پیوند والد-کودک و پیوند ناهماهنگ هاپلوتیپ
سلولهای والدین، فرزند، برادر یا خواهر همیشه با نوع HLA بیمار مطابقت کاملی ندارند، اما 50 درصد با هم مطابقت دارند. پزشکان بیشتر از این نوع پیوندها استفاده می‌کنند تا استفاده از پیوند را به عنوان یک درمان موثر سرطان گسترش دهند.
پیوند مغز استخوان یا سلولهای بنیادی چگونه کار می‌کند؟
به طور کلی، هر فرآیند شامل جمع آوری سلولهای بنیادی جایگزین، دریافت درمان‌هایی برای آماده‌سازی بدن خود برای پیوند، روز پیوند و سپس دوره بهبودی است. اغلب ممکن است یک لوله کوچک در پوست قرار داده شود که در طی فرآیند پیوند باقی می‌ماند. به این لوله کاتتر می‌گویند. کاتتر مقدار سوزن‌های استفاده شده در پوست را بسیار کاهش می‌دهد، زیرا بیماران به آزمایش خون منظم و سایر درمان‌ها در طول پیوند نیاز دارند.
پیوند مغز و استخوان خودکار چگونه انجام می‌شود؟
مرحله 1 جمع آوری سلولهای بنیادی
این مرحله چندین روز طول می‌کشد. ابتدا، تزریق دارویی برای افزایش سلولهای بنیادی خود دریافت خواهید کرد. سپس پزشک متخصص سلولهای بنیادی را از طریق ورید بازو یا قفسه سینه شما جمع آوری می‌کند. سلول‌ها تا زمانی که مورد نیاز باشند ذخیره می‌شوند.
مرحله 2 درمان قبل از پیوند
این مرحله 5 تا 10 روز طول می‌کشد. دوز بالایی از شیمی درمانی دریافت خواهید کرد. گاهی اوقات بیماران پرتودرمانی نیز انجام می‌دهند.
مرحله 3 بازیابی سلولهای بنیادی
این مرحله روز پیوند شما است. برای هر دوز سلول های بنیادی حدود 30 دقیقه زمان لازم است. این مرحله انفوزیون نامیده می‌شود. پزشک متخصص سلولهای بنیادی را از طریق کاتتر به جریان خون شما برمی‌گرداند. ممکن است بیش از یک انفوزیون داشته باشید.
مرحله 4 بازیابی
پزشک شما به دقت بهبود و رشد سلولهای شما را زیر نظر خواهد داشت و برای کاهش عفونت شما آنتی بیوتیک تجویز می‌کند. پزشک متخصص نیز هرگونه عوارض جانبی را درمان می‌کند.
بهبودی پس از پیوند مغز استخوان چگونه است؟
بهبودی پس از پیوند مغز استخوان یا سلولهای بنیادی زمان زیادی می‌برد. بهبودی اغلب دارای مراحلی است که با نظارت پزشکی شدید پس از روز پیوند شروع می‌شود. در طول دوره نقاهت اولیه، مهم است که مراقب علائم عفونت باشید. شیمی‌درمانی‌های فشرده‌ای که قبل از پیوند انجام می‌دهید نیز به سیستم ایمنی بدن شما آسیب می‌زند. زمان لازم است تا سیستم ایمنی بدن شما بعد از پیوند دوباره به حالت طبیعی کار کند. این بدان معناست که احتمال ابتلای شما به عفونت بلافاصله پس از پیوند بیشتر است.
برای کاهش خطر عفونت، آنتی بیوتیک و سایر داروها دریافت خواهید کرد. اگر پیوند ALLO داشته‌اید، داروهای شما شامل داروهایی برای پیشگیری و یا مدیریت GVHD خواهد بود. توصیه‌های پزشک متخصص خود را برای جلوگیری از عفونت بلافاصله پس از پیوند رعایت کنید. ایجاد عفونت پس از پیوند مغز استخوان شایع است، حتی اگر بسیار مراقب باشید. پزشک شما را از نظر علائم عفونت به دقت زیر نظر خواهد گرفت.
