لوسمی (سرطان خون) گروهی از سرطان‌های سیستم خون‌ساز است که در آن سلول‌های پیش‌ساز بیش از حد لکوسیت‌ها (گلبول‌های سفید خون) تشکیل می‌شوند. به لطف پیشرفت‌های پزشکی، سرطان خون اکنون بسیار ساده‌تر و در برخی موارد قابل درمان است. لوسمی در ترجمه تحت اللفظی به معنای خون سفید است. افراد مبتلا معمولا تعداد زیادی گلبول سفید در خون خود دارند. در این مقاله به بررسی انواع سرطان خون پرداخته‌ایم. با ما همراه باشید.
اما در اصل لوسمی به بیماری‌های مختلفی اطلاق میشود که در آن خون‌سازی در مغز استخوان مختل میشود. هنگامی که برخی از ژن‌های کنترلی عملکرد نادرست دارند، گلبول‌های سفید ناقص توسعه یافته در خون آزاد می‌شوند. اینها کاربردی نیستند، اما معمولاً خیلی سریع و غیرقابل کنترل تکثیر می‌شوند. در نتیجه، خون‌سازی طبیعی در مغز استخوان را مختل می‌کنند و در نتیجه گلبول‌های قرمز خون، گلبول‌های سفید سالم و پلاکت‌های خون کم می‌شوند. گلبول‌های سفید نابالغ در سرتاسر بدن توزیع می‌شوند و می‌توانند در اندام‌هایی مانند طحال، کبد، لوزه‌ها، غدد لنفاوی و سایر بافت‌های بدن مستقر شوند.
عملکرد اجزای خون
- گلبول‌های قرمز: 99 درصد از سلول‌های خون را تشکیل می‌دهند و اکسیژن را از ریه‌ها به بافت‌های مختلف بدن حمل می‌کنند.
- گلبول‌های سفید (لکوسیت‌ها): این سلول‌ها با پاتوژن‌ها مبارزه می‌کنند و سلول‌های معیوب یا پیر شده بدن را از بین می‌برند. آنها بخش مهمی از سیستم ایمنی بدن هستند. لنفوسیت‌های B و T و همچنین گرانولوسیت‌ها متعلق به گلبول‌های سفید هستند.
- پلاکت‌ها (ترومبوسیت ها): آنها اطمینان می‌دهند که در صورت آسیب، خونریزی متوقف میشود. به محض اینکه رگ آسیب می‌بیند، پلاکت‌های خون در آنجا جمع می‌شوند و به بستن زخم عروق کمک می‌کنند. در عین حال، آنها موادی را آزاد می‌کنند که باعث لخته شدن خون میشود.
انواع سرطان خون
متخصصان اساساً بین چهار نوع مختلف لوسمی (سرطان خون) تفاوت قائل می‌شوند که هر کدام به درمان متفاوتی نیاز دارند. در ادامه به بررسی انواع سرطان خون پرداخته‌ایم.
- لوسمی لنفوسیتی حاد (ALL)
- لوسمی لنفوسیتی مزمن (CLL)
- لوسمی میلوئید حاد (AML)
- لوسمی میلوئیدی مزمن (CML)
لوسمی حاد
یک از انواع سرطان خون لوسمی حاد است. لوسمی‌ها از سلول‌های بنیادی و پیش ساز خون به وجود می‌آیند. در اشکال حاد، بیماری معمولاً به طور ناگهانی و با علائمی مانند ضعف، خونریزی و تمایل به عفونت بروز می‌کند. از سوی دیگر، اشکال مزمن، به آرامی در طی ماه‌ها یا حتی سال‌ها ایجاد می‌شوند و به صورت موذیانه شروع می‌شوند. به طور خاص در مورد لوسمی حاد، شکل‌های فرعی مختلفی وجود دارد که هر کدام به درمان‌های متفاوتی پاسخ می‌دهند و شانس بهبودی آنها می‌تواند بسیار متفاوت باشد.
در مقایسه با سرطان‌های دیگر مانند سرطان سینه، پروستات یا روده بزرگ، سرطان خون نسبتا نادر است. حدود سه درصد از بیماری‌های تومور را تشکیل می‌دهد. سالانه حدود 1100 نفر به سرطان خون مبتلا می‌شوند. سالانه 580 نفر بر اثر سرطان خون جان خود را از دست می‌دهند.
تقریبا نیمی از بیماران لوسمی بالای 70 سال سن دارند. کودکان به ندرت مبتلا می‌شوند. از هر 100 نفری که سرطان خون در آنها تشخیص داده میشود، تنها چهار نفر زیر 15 سال سن دارند. با این حال، لوسمی لنفوسیتی حاد (ALL) به ویژه در کودکان شایع است و همچنین شایع‌ترین نوع سرطان در آنها است. در هر سال به طور متوسط در 1 نفر از 100000 نفر تشخیص داده میشود. لوسمی حاد میلوئیدی که عمدتاً افراد مسن را تحت تأثیر قرار می‌دهد، هر ساله در سه تا چهار نفر از هر 100000 نفر تشخیص داده میشود.
لوسمی میلوئیدی
یکی دیگر از انواع سرطان خون لوسمی میلوئیدی است. لوسمی‌های میلوئیدی از سلول‌های به اصطلاح پیش ساز میلوئیدی در مغز استخوان منشاء می‌گیرند. به طور معمول، گلبول‌های قرمز سالم، پلاکت‌ها، گرانولوسیت‌ها و مونوسیت‌ها از این سلول‌های پیش ساز رشد می‌کنند.
میلوما
در میلوما، سلول‌های پلاسما (نوعی از گلبول‌های سفید خون) به طور انفجاری در مغز استخوان تکثیر می‌شوند. در نتیجه، آنتی بادی‌هایی به صورت کنترل نشده‌ای تشکیل می‌شوند که عملکردی ندارند. در نتیجه، افراد بیمار به سختی از عفونت محافظت می‌شوند. عمدتا افراد مسن بالای 70 سال از این بیماری رنج می‌برند. شایع‌ترین نشانه‌ها شامل درد استخوان (به عنوان مثال در ستون فقرات یا قفسه سینه)، شکستگی‌های غیر منتظره، عفونت‌های مکرر، خستگی شدید و مشکلات کلیوی است.
لوسمی لنفوسیتی
لوسمی‌های لنفاوی نوع دیگیری از انواع سرطان خون از پیش سازهای سلول‌های خونی متفاوت نسبت به سرطان خون میلوئید منشأ می‌گیرند. در اینجا به اصطلاح سلول‌های پیش ساز لنفاوی تخریب می‌شوند. این زیر گروه از گلبول‌های سفید برای دفاع هدفمند (ویژه) در برابر مواد خارجی و پاتوژن‌ها (دفاع ایمنی خاص) بسیار مهم است.
لنفوم
لنفوم‌ها تومورهای بدخیم سیستم لنفاوی هستند که در سراسر بدن پخش می‌شوند. لنفوسیت‌ها، یعنی سلول‌های سیستم لنفاوی، تحلیل رفته و به طور غیرقابل کنترلی تکثیر می‌شوند. سلول‌های لنفاوی در غدد لنفاوی، طحال، لوزه‌ها و مغز استخوان یافت می‌شوند. آنها برای سیستم ایمنی بدن انسان مهم هستند. از آنجایی که بیش از 100 نوع مختلف لنفوم وجود دارد، علائم نیز متنوع هستند. شایع‌ترین علائم تورم غدد لنفاوی در گردن، قفسه سینه، زیر بغل یا کشاله ران و همچنین تب یا کاهش وزن است.
درمان لوسمی مزمن
لوسمی میلوئید مزمن (CML) معمولاً توسط پزشکان در مرحله پایدار مزمن بیماری تشخیص داده میشود. سپس پزشک مهارکننده‌های تیروزین کیناز (مانند ایماتینیب) را تجویز می‌کند. این داروها تأثیر بسیار خاصی بر سلول‌های سرطانی خون دارند. سیگنال‌های رشد را در سلول‌ها مهار می‌کنند. مهارکننده‌های تیروزین کیناز به صورت قرص خوراکی در دسترس هستند و اکثر بیماران آنها را تا آخر عمر مصرف می‌کنند.
اگر وضعیت بیمار بدتر شود، این نشان می‌دهد که CML در حال پیشرفت به مرحله بعدی (مرحله شتاب) است. سپس پزشک درمان دارویی را تغییر می‌دهد. او سایر مهارکننده‌های تیروزین کیناز را تجویز می‌کند. در بسیاری از بیماران، بیماری را می‌توان به مرحله پایدار مزمن بازگرداند. اگر این کار موثر نبود، پیوند سلول‌های بنیادی آلوژنیک انجام میشود. این تنها شکل درمانی است که شانس درمان کامل لوسمی میلوئیدی مزمن را ارائه می‌دهد. بنابراین پزشکان از قبل مزایا و خطرات درمان را برای هر بیمار به دقت ارزیابی می‌کنند.
در هر مرحله از بیماری، امکان دارد در مدت زمان کوتاهی وضعیت بیمار به طور قابل توجهی بدتر شود. در این صورت پزشکان از یک بحران انفجار صحبت می‌کنند. مانند لوسمی حاد. افراد مبتلا عمدتاً شیمی درمانی فشرده دریافت می‌کنند. به این ترتیب پزشکان سعی می‌کنند به سرعت علائم بیماری را سرکوب کنند. اگر شرایط بهبود یافته و تثبیت شده باشد، پیوند سلول‌های بنیادی انجام میشود.
سایر درمان‌های انواع سرطان خون
برخی از بیماران مبتلا به انواع سرطان خون با اینترفرون درمان می‌شوند. اینها مواد پیام رسان هستند که سلول‌های سیستم ایمنی با آنها با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند. آنها می‌توانند از رشد سلول‌های سرطانی جلوگیری کنند. با این حال، مانند شیمی‌درمانی، اینترفرون‌ها معمولاً نسبت به مهارکننده‌های تیروزین کیناز که در بالا توضیح داده شد، در CML کمتر مؤثر هستند.
بسیاری از بیماران مبتلا به انواع سرطان خون از جمله لوسمی لنفوسیتی مزمن (CLL) برای مدت طولانی نیازی به درمان ندارند. فقط زمانی که مقادیر خون بدتر میشود یا علائم در مرحله پیشرفته رخ می‌دهد، پزشکان درمان را آغاز می‌کنند. برای مثال، بسیاری از بیماران شیمی درمانی به همراه آنتی بادی‌های به اصطلاح مونوکلونال (ایمونوشیمی درمانی یا شیمی ایمونوتراپی) دریافت می‌کنند. آنتی بادی‌های تولید شده مصنوعی به طور خاص به سلول‌های سرطانی متصل می‌شوند و در نتیجه آنها را برای سیستم ایمنی علامت گذاری می‌کنند. پزشکان گهگاه از هر دو شکل درمانی به صورت جداگانه استفاده می‌کنند.
اگر سلول‌های سرطانی تغییرات ژنتیکی خاصی را نشان دهند، درمان با مهارکننده‌های تیروزین کیناز منطقی است. این داروها آنزیم غیرطبیعی را که باعث رشد انواع سرطان خون میشود، مسدود می‌کنند. اگر درمان‌های دیگر جواب نداد یا بعداً عود کرد، پیوند سلول‌های بنیادی (آلوژنیک) انجام میشود. با این حال، این درمان خطرناک فقط برای جوانان یا افرادی که سلامت عمومی آنها خوب است مناسب است.
