سطح پایین هموگلوبین می‌تواند نشانه‌ای از بیماری‌های مختلف، به ویژه انواع مختلف کم‌خونی و سرطان باشد. در حالی که برخی از مشکلات خونی در بیماران سرطانی به طور مستقیم با بیماری اولیه مرتبط است، برخی از آنها به شیمی درمانی، رادیوتراپی و سایر داروها مربوط می‌شود.
در این بخش از ایران سرطان به طور تخصصی به ارتباط بین هموگلوبین پایین و سرطان می‌پردازیم. شاید بسیاری از افراد با دیدن سطح پایین هموگلوبین در آزمایش خون به داشتن سرطان شک کنند و یا با کم‌خونی شدید نتواند به خوبی درمان سرطان را طی کنند. به همین جهت توصیه می‌کنیم اطلاعات این بخش را مطالعه فرمایید تا ابهامات مرتبط با هموگلوبین خون برای شما بر طرف شود.
هموگلوبین (HGB) چیست؟
هموگلوبین یک پروتئین غنی از آهن است که در مغز استخوان تولید شده و در گلبول‌های قرمز خون ذخیره می‌شود. اکسیژن موجود در هوای ورودی به ریه‌ها با چسبیدن به هموگلوبین خون به بافت‌های بدن منتقل می‌شود.
دی‌اکسیدکربن تشکیل شده در بافت‌ها به هموگلوبین می‌چسبد که اکسیژن آزاد می‌کند، به ریه‌ها می‌رسد و از آنجا از بدن دفع می‌شود. یک‌چرخه حیاتی که در بدن اتفاق می‌افتد با حمایت لجستیکی از پروتئین هموگلوبین انجام می‌شود. از آنجایی که پارامتری که میزان آهن در بدن را نشان می‌دهد هموگلوبین است، اولین پارامتری است که در کم‌خونی یا مشکلات فقر آهن بررسی می‌شود. کم‌خونی اولین مشکلی است که وقتی سطح هموگلوبین کمتر از حد طبیعی است به ذهن متبادر می‌شود.
از آنجایی که کاهش شدید مقدار HGB ظرفیت حمل اکسیژن بدن را محدود می‌کند، پارامتر HGB باید قبل و بعد از عمل جراحی به‌دقت بررسی شود. تصمیم‌گیری در مورد اینکه آیا بیمار به خون نیاز دارد یا خیر را می‌توان با مشاهده این پارامتر اتخاذ کرد.
هموگلوبین پایین و سرطان
کاهش غلظت هموگلوبین یا کاهش هماتوکریت که ما آن را کم‌خونی تعریف می‌کنیم، عمدتاً نشان‌دهنده کاهش توده گلبول قرمز در گردش است. کم‌خونی شایع‌ترین اختلال خونی در بیماران سرطانی است و در 50 درصد بیماران در طول دوره سرطان تشخیص داده می‌شود. به دلایل مختلفی رخ می‌دهد؛ بنابراین، گرفتن شرح‌حال دقیق از بیمار و انجام معاینه فیزیکی ضروری است. دانستن شمارش خون قبلی، یادگیری داروها و عوامل شیمی درمانی مورد استفاده، سرنخ‌های مهمی را برای بررسی علت کم‌خونی به پزشک می‌دهد. در معاینه فیزیکی؛ یافته‌های مهمی مانند خونریزی، یرقان، طحال که برای رسیدن به تشخیص افتراقی مفید هستند، شناسایی می‌شوند.
شایع‌ترین انواع کم‌خونی در بیماران سرطانی؛ کم‌خونی بیماری مزمن، کم‌خونی ناشی از درگیری مغز استخوان و کم‌خونی ناشی از شیمی درمانی یا رادیوتراپی است.
همچنین بخوانید: آیا پایین بودن سطح پلاکت خون خطرناک است؟
هموگلوبین (HGB)در آزمایش خون
زمانی که از مشکلات سلامتی مختلفی رنج می‌برید، از شما تعدادی آزمایش معمول برای تعیین وضعیت خواسته می‌شود. یکی از آنها آزمایش خون است. هنگام انجام شمارش کامل خون که به آن همو گرام نیز می‌گویند، پارامترهایی که باید بررسی شوند، مشخص هستند. اینها؛ تعداد گلبول‌های قرمز و سفید خون در مایع خون، تعداد پلاکت‌ها و برخی محاسبات بیوشیمیایی. این پارامترها به صورت مخفف‌هایی مانند RDW، HCT، MCHC، HGB بیان می‌شوند. HBG نماد هموگلوبین است.
محدوده ایده‌آل هموگلوبین در بدن سالم با توجه به سن، جنس، ساختار ژنتیکی، وضعیت هورمونی و ساختار بدن متفاوت است. به همین دلیل، مقادیر محدوده طبیعی مشخص شده در شمارش خون ممکن است حقیقت را برای همه منعکس نکند. در این مرحله نظر پزشک مؤثر خواهد بود. مقدار HBG بر حسب گرم در دسی‌لیتر (g/dL) اندازه‌گیری می‌شود. محدوده مرجع هموگلوبین بر اساس سن و جنسیت:
- برای نوزادان: 13.5 – 24 گرم در دسی‌لیتر
- برای نوزادان 0-3 ساله: 11 تا 13 گرم در دسی‌لیتر
- برای کودکان 3 تا 11 ساله: 12 تا 14 گرم در دسی‌لیتر
- برای مردان بالغ: 13.5 – 17.5 گرم در دسی‌لیتر
- برای زنان بالغ: 12.5 – 15.5 گرم در دسی‌لیتر
اگر مقادیر هموگلوبین کمتر از این محدوده‌‌هایی مرجع یافت شود، می‌توان آن را به عنوان کم‌خونی تفسیر کرد. علت کم‌خونی مشخص می‌شود و درمان بر این اساس دنبال می‌شود. اگر مقادیر هموگلوبین بالاتر از این محدوده‌‌هایی مرجع یافت شود، حائز شرایط تولید خون اضافی در بدن است و در نتیجه ارزیابی برخی شاخص‌های اضافی، می‌توان به وجود برخی بیماری‌های هماتولوژیک اشاره کرد.
تأثیر هموگلوبین پایین بر سرطان
هموگلوبین پایین ممکن است نشانه برخی از بیماری‌ها باشد، اما نکته مهم در اینجا میزان پایین بودن آن است. زیرا طرح درمان بر اساس این سطح شکل می‌گیرد. در صورت کاهش خفیف HGB، هیچ علامت یا شکایتی در بیمار مشاهده نمی‌شود.
با این حال، علائمی مانند خستگی مداوم، رنگ‌پریدگی، بی‌قراری، تپش قلب، کاهش اشتها، ریزش مو و ضعف در ناخن‌ها ممکن است نشان‌دهنده هموگلوبین پایین باشد.
کم‌خونی ناشی از درمان سرطان
علت اصلی کم‌خونی ناشی از شیمی درمانی و رادیوتراپی، تغییرات در مغز استخوان است. اگرچه نوتروپنی و ترومبوسیتوپنی طی 7 تا 14 روز پس از درمان بهبود می‌یابند، اما کم‌خونی ممکن است در بیمارانی که شیمی درمانی می‌شوند یک دوره مزمن داشته باشد. دیسپلازی مگالوبلاستیک در مغز استخوان و ماکروسیتوز در خون محیطی شایع است. این بیماران از انتقال خون و تجویز اریتروپویتین سود می‌برند. اریتروپویتین نیاز به انتقال خون را کاهش می‌دهد.
هموگلوبین پایین و انواع سرطان
کم‌خونی همولیتیک خودایمنی بیشتر در لوسمی لنفوسیتی مزمن و لنفوم دیده می‌شود. تصور می‌شود که اختلال در سیستم تنظیم‌کننده ایمنی در این بیماری‌ها منجر به همولیز خودایمنی می‌شود. چنین حالت کم‌خونی به‌ندرت ممکن است با بدخیمی‌های تومور جامد همراه باشد؛ اما بازهم احتمال آن وجود دارد. اینها شامل سرطان‌های ریه، سرطان دهانه رحم، سرطان سینه، سرطان تخمدان، دستگاه گوارش و کارسینوم سلول کلیوی است.
بیماران سرطانی چه مقدار هموگلوبین باید داشته باشند؟
طبق معیارهای سازمان جهانی بهداشت (WHO)، کم‌خونی به سطح هموگلوبین زیر 13 گرم در دسی‌لیتر در مردان و کمتر از 12 گرم در دسی‌لیتر در زنان تعریف می‌شود. بر اساس شبکه ملی جامع سرطان (NCCN)، سطح هموگلوبین زیر 11 گرم در دسی‌لیتر در بیماران سرطانی تعریف می‌شود.
کلام آخر
هموگلوبین پایین و سرطان می‌توانند باهم مرتبط باشند؛ اما اگر آزمایش خون شما نشان‌دهنده کم‌خونی است، لزوماً به این معنا نیست که سرطان دارید یا درمان بیماری شما با تأخیر انجام می‌شود. مسئله مهم در برخی از روش‌های درمان سرطان، داشتن ذخیره آهن کافی و پیشگیری از هموگلوبین پایین است. در چنین مواردی ممکن است پزشک دستوری بررسی علت و تجویز درمان لازم را بدهد.
