لنفوم هوچکین سرطانی است که در سلول‌های سیستم ایمنی شروع می‌شود و با لنفوم غیر هوچکین متفاوت است. سیستم ایمنی بدن با عفونت‌ها و سایر بیماری‌ها مبارزه می‌کند. سیستم لنفاوی بخشی از سیستم ایمنی است.
سیستم لنفاوی شامل:
عروق لنفاوی: شبکه‌ای از عروق لنفاوی در سیستم لنفاوی وجود دارد. رگ‌های لنفاوی به تمام بافت‌های بدن شاخه می‌دهند.
لنف: عروق لنفاوی،مایع شفافی به نام لنف را حمل می‌کنند. لنف شامل گلبول‌های سفید، به ویژه لنفوسیت‌هایی مانند سلول‌های B و سلول‌های T است.
گره‌های لنفاوی: عروق لنفاوی به توده‌های کوچک و گرد بافتی به نام غدد لنفاوی متصل می‌شوند. گروه‌های غدد لنفاوی ، در گردن ، زیر بغل ، قفسه سینه، شکم و کشاله ران وجود دارند. غدد لنفاوی گلبول‌های سفید خون را ذخیره می‌کنند. این غدد ، باکتری‌ها یا سایر مواد مضری را که ممکن است در لنف وجود داشته باشند را جذب می‌کنند و از بین می‌برند.
سایر قسمت‌های سیستم لنفاوی: سایر قسمت‌های سیستم لنفاوی شامل لوزه‌ها، تیموس و طحال است. سیستم لنفاوی در سایر قسمت‌های بدن مانند معده، پوست و روده کوچک نیز وجود دارد.
این تصویر ، گره‌های لنفاوی بالا ،زیر دیافراگم و همچنین عروق لنفاوی، لوزه‌ها، تیموس و طحال را نشان می‌دهد.
لنفوم هوچکین می‌تواند تقریباً در هر جایی رخ دهد زیرا بافت لنفاوی در بسیاری از قسمت‌های بدن یافت می‌شود. معمولاً ابتدا در یک غدد لنفاوی بالای دیافراگم، ماهیچه نازکی که قفسه سینه و شکم را جدا می‌کند، یافت می‌شود. با این حال، لنفوم هوچکین را می‌توان در گروهی از غدد لنفاوی نیز یافت. گاهی اوقات در سایر قسمت‌های سیستم لنفاوی شروع می‌شود.
سلول‌های لنفوم هوچکین
لنفوم هوچکین زمانی شروع می‌شود که یک لنفوسیت (معمولاً یک سلول B) غیر طبیعی شود. این سلول غیرطبیعی سلول رید-استرنبرگ نامیده می‌شود.
سلول رید-استرنبرگ برای ساختن کپی از خود تقسیم می‌شود. سلول‌های جدید بار‌ها و بار‌ها تقسیم می‌شوند و سلول‌های غیرطبیعی بیشتری ایجاد می‌کنند. سلول‌های غیرطبیعی زمانی که باید ، می‌میرند. آن‌ها از بدن در برابر عفونت یا سایر بیماری‌ها محافظت نخواهند کرد. تکثیر بیش از حد سلول اغلب توده‌ای به نام تومور ایجاد می‌کند.
عوامل خطر لنفوم هوچکین
پزشکان اغلب نمی‌دانند که چرا یک بیمار به لنفوم هوچکین مبتلا می‌شود.تحقیقات نشان می‌دهد که برخی عوامل خطر احتمال ابتلای فرد به این بیماری را افزایش می‌دهد.
عوامل خطر لنفوم هوچکین عبارتند از:
برخی از ویروس‌ها؛ ابتلا به ویروس اپشتین بار (EBV) یا ویروس نقص ایمنی انسانی (HIV) ممکن است خطر ابتلا به لنفوم هوچکین را افزایش دهد. با این حال، لنفوم مسری نیست. شما نمی‌توانید توسط شخص دیگری مبتلا به لنفوم شوید .
سیستم ایمنی ضعیف؛ داشتن سیستم ایمنی ضعیف ( به دلیل یک بیماری ارثی یا دارو‌های خاصی که پس از پیوند عضو استفاده می‌شود) می‌تواند خطر ابتلا به لنفوم را افزایش دهد.
سن؛ لنفوم هوچکین در سنین ۱۵ تا ۳۵ سال و بزرگسالان ۵۵ سال و بالاتر شایع‌تر است.
سابقه خانوادگی؛ فردی که خود و یا اعضای خانواده وی سابقه ابتلا به هوچکین یا لنفوم دیگری را داشته‌اند، ممکن است بیشتر در خطر ابتلای این بیماری قرار گیرند.
داشتن یک یا چند عامل خطر به این معنی نیست که فرد به لنفوم هوچکین مبتلا می‌شود. بسیاری از افراد با عوامل خطر نام برده ، هرگز به سرطان مبتلا نمی‌شوند.
علائم لنفوم هوچکین
لنفوم هوچکین می‌تواند علائم زیادی ایجاد کند:
- غدد لنفاوی متورم در گردن، زیر بغل یا کشاله ران (بدون درد).
- حساس شدن به اثرات الکل یا درد در غدد لنفاوی پس از نوشیدن الکل.
- کاهش وزن بی‌دلیل.
- گرگرفتگی که از بین نمی‌رود.
- تعریق شدید شبانه.
- خارش بدن.
- سرفه، مشکل در تنفس یا درد قفسه سینه.
- ضعف و خستگی مداوم.
اغلب این علائم به دلیل سرطان نیستند. عفونت‌ها یا سایر مشکلات سلامتی نیز می‌توانند این علائم را ایجاد کنند. هنگامی که علائم فرد به مدت دو هفته تداوم داشت ، باید جهت تشخیص به پزشک مراجعه کند و درمان گردد.
تشخیص لنفوم هوچکین
اگر غدد لنفاوی متورم یا علائم دیگری (که حاکی از لنفوم هوچکین است) دارید ، پزشک سعی می‌کند علت این مشکل را پیدا کند. پزشک معالج ممکن است در مورد سابقه پزشکی و خانواده سؤالاتی بپرسد.
ممکن است معاینات و آزمایشات زیر برای شما تجویز شود:
معاینه فیزیکی؛ پزشک، گردن، زیر بغل ، کشاله ران و همچنین بزرگ شدن طحال یا کبد را از نظر غدد لنفاوی متورم بررسی می‌کند.
آزمایش خون؛ آزمایشگاه یک شمارش کامل خون برای بررسی تعداد گلبول‌های سفید، سایر سلول‌ها و مواد انجام می‌دهد.
اشعه ایکس قفسه سینه؛ اشعه ایکس ممکن است غدد لنفاوی متورم داخل قفسه سینه یا سایر علائم بیماری را نشان دهد.
بیوپسی؛ تنها راه قطعی برای تشخیص لنفوم، بیوپسی است. پزشک ممکن است یک غدد لنفاوی کامل ( بیوپسی اکسیزیونال ) یا بخشی از یک غدد لنفاوی ( بیوپسی برشی ) را بردارد. یک سوزن ظریف ( آسپیراسیون با سوزن ظریف )اغلب نمی‌تواند نمونه‌های کافی بابت آسیب‌شناسی برای تشخیص لنفوم هوچکین به دست آورد.
آسیب‌شناس از میکروسکوپ برای بررسی بافت سلول‌های لنفوم هوچکین استفاده می‌کند. فرد مبتلا به لنفوم هوچکین اغلب دارای سلول‌های بزرگ و غیر طبیعی است که به سلول‌های رید-استرنبرگ معروف هستند. این سلول‌ها در بیماران مبتلا به لنفوم غیر هوچکین یافت نمی‌شوند.
ممکن است بخواهید قبل از انجام بیوپسی این سؤالات را از پزشک خود بپرسید:
- بیوپسی چگونه انجام خواهد شد؟
- آیا باید در بیمارستان بمانم؟
- آیا باید در آماده‌سازی کاری انجام دهم؟
- چقدر طول خواهد کشید؟
- مناسب من است یا خیر ؟
- آیا خطراتی وجود دارد؟ احتمال تورم، عفونت یا خونریزی بعد از عمل چقدر است؟
- مدت زمان بهبودی چقدر است ؟
- چه زمانی نتایج را دریافت خواهم کرد؟ چه کسی آن‌ها را برای من توضیح می‌دهد؟
- اگر واقعاً سرطان داشته باشم، چه کسی در مورد مراحل بعدی با من صحبت خواهد کرد؟ چه زمانی؟
انواع لنفوم هوچکین
هنگامی که لنفوم هوچکین یافت می‌شود، آسیب‌شناس نوع آن را گزارش می‌کند. دو نوع اصلی لنفوم هوچکین وجود دارد:
- لنفوم کلاسیک هوچکین؛ بسیاری از افراد مبتلا به لنفوم هوچکین دارای نوع کلاسیک هستند. سلول Reed-Sternberg شبیه تصویر است.
- لنفوم هوچکین غالب با لنفوسیت ندولار؛ این نوع نادر لنفوم هوچکین است. سلول غیرطبیعی ، سلول پاپ کورن نامیده می‌شود که می‌توان آن را متفاوت از نوع کلاسیک درمان کرد.
پزشک شما باید مرحله لنفوم هوچکین را بداند تا بهترین برنامه درمانی را انجام دهد. مرحله‌بندی، تلاشی دقیق برای یافتن این است که کدام قسمت‌های بدن تحت تأثیر این بیماری قرار گرفته‌اند.
لنفوم هوچکین تمایل دارد از یک گروه لنفاوی به گروه لنفاوی مجاور گسترش یابد. به عنوان مثال، لنفوم هوچکین که از غدد لنفاوی گردن شروع می‌شود، می‌تواند ابتدا به غدد لنفاوی بالای استخوان ترقوه و سپس به غدد لنفاوی زیر بغل و داخل قفسه سینه گسترش یابد.
با گذشت زمان، سلول‌های لنفوم هوچکین می‌توانند به رگ‌های خونی حمله کرده و به هر قسمتی از بدن پخش شوند. به عنوان مثال : می‌تواند به کبد، استخوان و مغز استخوان گسترش یابد.
مرحله‌بندی ممکن است شامل یک یا چند آزمایش زیر باشد:
سی تی اسکن؛ یک دستگاه اشعه ایکس متصل به کامپیوتر یک سری عکس دقیق از قفسه سینه، شکم یا لگن می‌گیرد. ممکن است به شما تزریق ماده حاجب داده شود. همچنین ممکن است از شما خواسته شود که نوع دیگری از ماده حاجب بنوشید. ماده حاجب باعث می‌شود که پزشک شما غدد لنفاوی بزرگ شده و سایر نواحی غیرطبیعی روی فیلم را ببیند.
MRI: این تصویربرداری برای ایجاد تصاویر دقیق از استخوان‌ها، مغز یا سایر بافت‌ها استفاده می‌شود. پزشک شما می‌تواند این تصاویر را بر روی صفحه نمایش بررسی کرده و آن‌ها را چاپ کند.
اسکن PET: مقدار کمی قند رادیواکتیو به شما تزریق می‌شود. یک ماشین تصاویر کامپیوتری از قند استفاده شده توسط سلول‌های بدن ایجاد می‌کند. سلول‌های لنفوم سریع‌تر از سلول‌های طبیعی از قند استفاده می‌کنند و نواحی لنفوم در تصاویر روشن‌تر به نظر می‌رسند.
بیوپسی مغز استخوان: پزشک از یک سوزن ضخیم برای برداشتن نمونه کوچکی از استخوان و مغز استخوان از استخوان لگن یا استخوان بزرگ دیگر استفاده می‌کند. بی‌حسی موضعی می‌تواند به کنترل درد شما کمک کند. آسیب‌شناس به دنبال سلول‌های لنفوم هوچکین در نمونه می‌گردد.
سایر روش‌های مرحله‌بندی ممکن است شامل بیوپسی از سایر غدد لنفاوی، کبد یا بافت‌های دیگر باشد.
پزشک برای تعیین مرحله لنفوم هوچکین موارد زیر را در نظر می‌گیرد:
- تعداد گره‌های لنفاوی دارای سلول‌های لنفوم هوچکین.
- وجود این غدد لنفاوی در یک یا دو طرف دیافراگم.
- این که آیا این بیماری به مغز استخوان، طحال، کبد یا ریه‌ها گسترش یافته است یا خیر .
مراحل لنفوم هوچکین
مراحل لنفوم هوچکین به شرح زیر است:
مرحله اول :
سلول‌های لنفوم در یک گروه غدد لنفاوی منفرد (مانند گردن یا زیر بغل) قرار دارند. یا اگر سلول‌های غیرطبیعی در غدد لنفاوی نباشند، فقط در بخشی از بافت یا عضوی (مانند ریه) هستند.
مرحله دوم :
سلول‌های لنفوم حداقل در دو گروه غدد لنفاوی در یک سمت (بالا یا پایین) دیافراگم قرار دارند. یا سلول‌های لنفوم در یک قسمت از بافت یا اندام و در غدد لنفاوی نزدیک آن اندام (در همان سمت دیافراگم) قرار دارند. سلول‌های لنفوم ممکن است در سایر گروه‌های غدد لنفاوی در همان سمت دیافراگم نیز یافت شوند.
مرحله سوم :
این سلول ها در غدد لنفاوی بالا و زیر دیافراگم قرار دارند. لنفوم همچنین می‌تواند در بافت یا بخشی از اندام (مانند کبد، ریه یا استخوان) در نزدیکی این گروه‌های غدد لنفاوی یافت شود و همچنین در طحال نیز یافت می‌شود.
مرحله چهارم:
سلول‌های لنفوم در چندین ناحیه از یک یا چند اندام یا بافت ، یافت می‌شوند. یا لنفوم در یک عضو (مانند کبد، ریه یا استخوان) و غدد لنفاوی دور است.
عود‌کننده:
بیماری که پس از درمان عود می‌کند. علاوه بر این اعداد مرحله، پزشک ممکن است مرحله A یا B را شرح دهد:
- A: کاهش وزن، تعریق شدید شبانه یا تب نداشته‌اید.
- B: وزن کم کرده‌اید، تعریق شبانه شدید یا تب داشته‌اید.
درمان لنفوم هوچکین
هماتولوژیست‌هایی که لنفوم هوچکین را درمان می‌کنند ممکن است توصیه کنند که یک هماتولوژیست متخصص در درمان لنفوم هوچکین را انتخاب کنید. چنین پزشکانی اغلب با مراکز دانشگاهی بزرگ مرتبط هستند. درمان انتخابی عمدتاً به موارد زیر بستگی دارد:
- نوع لنفوم هوچکین (بیشتر افراد نوع کلاسیک لنفوم هوچکین را دارند)
- مرحله (درجه انتشار لنفوم)
- این که آیا تومور بزرگتر از ۱۰ سانتی‌متر دارید یا خیر.
- سن.
- کاهش وزن، تعریق شدید شبانه یا اینکه آیا تب دارید.
افراد مبتلا به لنفوم هوچکین ممکن است با شیمی درمانی، پرتودرمانی یا هر دو درمان شوند.
اگر لنفوم هوچکین پس از درمان عود کند، پزشکان از آن به عنوان سرطان عود شده یاد می‌کنند. بیماران مبتلا به لنفوم هوچکین که پس از درمان عود می‌کند ممکن است دوز‌های بالایی از شیمی درمانی، پرتودرمانی یا هر دو را دریافت کنند و به دنبال آن پیوند سلول‌های بنیادی انجام شود.
اثرات جانبی و اینکه چگونه درمان می‌تواند فعالیت‌های عادی را تغییر دهد. عوارض جانبی شایع هستند، زیرا شیمی درمانی و پرتودرمانی اغلب به سلول‌ها و بافت‌های سالم نیز آسیب می‌رسانند. عوارض جانبی ممکن است برای هر فردی یکسان نباشد و ممکن است بین یک دوره درمانی و دوره بعدی متفاوت باشد. قبل از شروع درمان، پزشک عوارض جانبی احتمالی را به شما توضیح می‌دهد و راه‌های مقابله با آن‌ها را توصیه می‌کند. هر چه جوان‌تر باشد، مقابله با درمان و عوارض جانبی آن آسان‌تر است.
درمان حمایتی
درمان حمایتی برای شما در هر مرحله از بیماری می‌تواند تجویز شود. مراقبت‌های حمایتی درمانی با هدف پیشگیری و مبارزه با عفونت‌ها، کنترل درد و سایر علائم، تسکین عوارض جانبی درمان و مقابله با احساساتی است که تشخیص سرطان ممکن است در شما ایجاد کند.
ممکن است بخواهید قبل از شروع درمان این سؤالات را از پزشک خود بپرسید:
- چه نوع لنفوم هوچکین دارم؟ آیا می‌توانم یک کپی از گزارش آسیب‌شناسی دریافت کنم؟
- بیماری من در چه مرحله‌ای است؟ تومور‌ها کجا هستند؟
- گزینه‌های درمان من چه هستند؟ کدام را به من پیشنهاد می‌کنید؟
- آیا بیش از یک نوع درمان دریافت خواهم کرد؟
- مزایای مورد انتظار هر نوع درمان چیست؟
- خطرات و عوارض جانبی احتمالی هر درمان چیست؟ برای کنترل عوارض چه کنیم؟
- درمان چقدر طول خواهد کشید؟
- برای آمادگی برای درمان چه کاری می‌توانم انجام دهم؟
- آیا لازم است در بیمارستان بمانم؟ در صورت لزوم تا چه زمانی؟
- هزینه تخمینی درمان چقدر است؟ آیا بیمه من تمام هزینه‌ها را پوشش می‌دهد؟
- درمان چگونه بر فعالیت‌های عادی من تأثیر می‌گذارد؟
- هر چند وقت یک بار باید پس از درمان معاینه شوم؟
شیمی درمانی لنفوم هوچکین
شیمی درمانی برای لنفوم هوچکین از دارو‌هایی استفاده می‌کند تا سلول‌های لنفوم را از بین ببرد. این درمان سیستمیک نامیده می‌شود زیرا دارو‌ها در سراسر خون شما گردش می‌کنند. این دارو‌ها تقریباً در هر قسمت از بدن شما می‌توانند به سلول‌های لنفوم برسند.
اغلب بیش از یک دارو تجویز می‌شود. بسیاری از دارو‌های مورد استفاده در لنفوم هوچکین به صورت داخل وریدی تجویز می‌شوند، اما برخی از آن‌ها به صورت خوراکی مصرف می‌شوند.
شیمی درمانی به صورت دوره‌ای (درمان، چرخه) انجام می‌شود. پس از اتمام دوره درمان، یک دوره استراحت خواهید داشت. طول دوره استراحت و تعداد چرخه‌های درمان به مرحله بیماری و دارو‌های سرطان مورد استفاده بستگی دارد.
شما می‌توانید درمان خود را در یک کلینیک دریافت کنید. برخی از افراد ممکن است برای درمان نیاز به بستری در بیمارستان داشته باشند.
پرتو درمانی لنفوم هوچکین
پرتودرمانی (که رادیوتراپی نیز نامیده می‌شود) برای لنفوم هوچکین از پرتو‌های پر انرژی برای از بین بردن سلول‌های لنفوم استفاده می‌کند. این می‌تواند تومور‌ها را کوچک کرده و به کنترل درد کمک کند.
یک دستگاه بزرگ پرتو‌ها را به نواحی غدد لنفاوی تحت تأثیر لنفوم هدایت می‌کند. این درمان موضعی است زیرا فقط سلول‌های ناحیه تحت درمان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. اکثر مردم ۵ روز در هفته برای چند مدت به بیمارستان می‌روند.
عوارض جانبی پرتودرمانی عمدتاً به دوز پرتو و ناحیه بدن تحت درمان بستگی دارد. به عنوان مثال، پرتو‌های اعمال شده به شکم شما می‌تواند باعث تهوع، استفراغ و اسهال شود. وقتی قفسه سینه یا گردن درمان می‌شود، ممکن است گلوی خشک، درد و مشکل در بلع داشته باشید.
همچنین ممکن است پوست ناحیه تحت درمان ، قرمز، خشک و حساس شود. مو‌های ناحیه تحت درمان ممکن است ریزش کنند.
بسیاری از افراد در طول پرتودرمانی، به خصوص در هفته‌های آخر درمان، بسیار خسته می‌شوند. استراحت مهم است، اما پزشکان اغلب به افراد توصیه می‌کنند تا حد امکان فعال بمانند.
پیوند سلول‌های بنیادی
اگر لنفوم شما پس از درمان عود کند، ممکن است پیوند سلول‌های بنیادی برای شما تجویز شود. پیوند سلول‌های بنیادی که خون را می‌سازند ( پیوند سلول‌های بنیادی اتولوگ ) به شما این امکان را می‌دهد تا دوز‌های بالاتری از شیمی‌درمانی، پرتودرمانی یا هر دو را دریافت کنید. دوز‌های بالا ، هم سلول‌های لنفوم هوچکین در مغز استخوان و هم سلول‌های خون سالم را از بین می‌برند.
پیوند سلول‌های بنیادی در بیمارستان انجام می‌شود. قبل از دریافت درمان با دوز بالا،سلول های بنیادی از شما گرفته می شوند و ممکن است برای از بین بردن سلول‌های لنفومی که ممکن است وجود داشته باشد، درمان شوند. سلول‌های بنیادی شما منجمد و ذخیره شده‌اند. پس از دریافت درمان با دوز بالا برای از بین بردن سلول‌های لنفوم هوچکین، سلول‌های بنیادی ذخیره شده شما ذوب می‌شوند و از طریق یک لوله انعطاف‌پذیر که در یک ورید بزرگ در ناحیه گردن یا قفسه سینه قرار گرفته اند به شما بازگردانده می‌شود. سلول‌های خونی جدید از سلول‌های بنیادی پیوند شده ایجاد می‌شوند.
تغذیه و فعالیت بدنی بعد از لنفوم هوچکین
مهم است که با تغذیه خوب و فعال ماندن تا حد امکان از خود مراقبت کنید. برای حفظ وزن مناسب، به مقدار مناسب کالری نیاز دارید. همچنین باید پروتئین کافی دریافت کنید تا قدرت خود را در سطح بالا نگه دارید. خوب غذا خوردن می‌تواند به شما کمک کند احساس بهتر و انرژی بیشتری داشته باشید.
گاهی اوقات ممکن است در طول درمان یا بلافاصله پس از آن نتوانید غذا بخورید. همچنین ممکن است احساس بی‌قراری یا خستگی کنید. شاید فکر کنید که غذا مثل قبل خوشمزه نیست. همچنین، عوارض جانبی درمان (مانند از دست دادن اشتها، حالت تهوع، استفراغ یا زخم‌های دهان) می‌تواند خوب غذا خوردن را برای شما دشوار کند. پزشک، متخصص تغذیه یا سایر پزشکان متخصص می‌توانند راه‌هایی را برای غلبه بر این مشکلات پیشنهاد کنند.
بسیاری از مردم فکر می‌کنند تا زمانی که فعال باشند، احساس بهتری دارند. پیاده روی، یوگا، شنا و سایر فعالیت‌ها می‌تواند شما را قوی نگه دارد و انرژی شما را افزایش دهد. ورزش می‌تواند حالت تهوع و درد را کاهش دهد و درمان را تسهیل کند و همچنین می‌تواند استرس را کاهش دهد. هر فعالیت بدنی که انتخاب می‌کنید، همیشه قبل از شروع با پزشک خود صحبت کنید. همچنین، اگر این فعالیت باعث درد یا مشکلات دیگر می‌شود، حتماً به پزشک خود اطلاع دهید.
پیگیری بعد از درمان
پس از درمان لنفوم هوچکین به معاینات منظم نیاز خواهید داشت. حتی اگر هیچ نشانه‌ای از سرطان وجود نداشته باشد، بیماری گاهی عود می‌کند زیرا پس از درمان، سلول‌های لنفوم شناسایی نشده،ممکن است در جای دیگری از بدن باقی بمانند.
علاوه بر این، معاینات می‌توانند به تشخیص مشکلات سلامتی که ممکن است در نتیجه درمان سرطان ایجاد شود، کمک کند. بیماری قلبی در افراد تحت درمان برای لنفوم هوچکین،سرطان خون، ملانوما، خطر ابتلا به لنفوم غیر هوچکین، سرطان استخوان، سرطان سینه، سرطان ریه، سرطان معده و سرطان تیروئید افزایش می‌یابد. معاینات به ثبت هرگونه تغییر در سلامتی شما و درمان آن‌ها در صورت لزوم کمک می‌کند.
معاینات ممکن است شامل معاینه فیزیکی، آزمایش خون، عکسبرداری با اشعه ایکس قفسه سینه، سی تی اسکن و سایر آزمایشات باشد. پس از درمان، به افراد مبتلا به لنفوم هوچکین می‌توان واکسن آنفولانزا و سایر واکسن‌ها تزریق کرد. ممکن است بخواهید با پزشک خود در مورد زمان دریافت واکسن‌های خاص صحبت کنید. اگر در بین معاینات هر گونه مشکل سلامتی داشتید، باید با پزشک خود تماس بگیرید.
پس از اتمام درمان، ممکن است بخواهید این سؤالات را از پزشک خود بپرسید:
- هر چند وقت یک بار باید معاینه شوم؟
- بعد از اتمام طول درمان ، انجام چه آزمایش‌هایی را به من توصیه می‌کنید؟
- چه مشکلات یا علائم سلامتی را باید بین معاینات به شما بگویم؟
