شیمی درمانی سرطان ریه، نوعی درمان دارویی برای این بیماری به حساب می‌آید. در شیمی درمانی سرطان ریه از داروهای ضدسرطان یا سیتوتوکسیک برای از بین‌بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. اساس عملکرد شیمی درمانی در درمان سرطان‌ها، رساندن داروهای از بین‌برندۀ سلول‌های سرطانی به ناحیۀ سرطانی است.
در مورد روش‌های درمان سرطان ریه بیشتر بخوانید.
با ایران سرطان همراه باشید.
سرطان ریه سلول کوچک (SCLC)
شیمی‌درمانی، اصلی‌ترین روش درمان سرطان ریه سلول کوچک است.
سرطان ریه سلول کوچک معمولا زمانی تشخیص داده می‌شود که به خارج از ریه گسترش یافته است. داروهای شیمی درمانی سرطان ریه از طریق جریان خون، در سرتاسر بدن گردش می‌کنند. بنابراین، این داروها می‌توانند سلول‌هایی را که از تومور سرطانی واقع در ریه جدا شده و به سایر قسمت‌های بدن انتشار یافته‌اند، از بین ببرند.
انجام شیمی‌درمانی به تنهایی
ممکن است بیمار بنا بر تشخیص پزشک، صرفاً تحت شیمی‌درمانی قرار بگیرد و اقدام درمانی دیگری برای وی صورت نپذیرد.
انجام شیمی‌درمانی قبل یا بعد از پرتودرمانی
ممکن است بیمار بنا بر تشخیص پزشک، قبل یا بعد از پرتودرمانی یا همزمان با آن، تحت شیمی درمانی سرطان ریه قرار گیرد.
انجام شیمی‌درمانی قبل یا بعد از جراحی
در صورتی که بنا بر تشخیص پزشک، بیمار نیاز به جراحی سرطان ریه داشته باشد، ممکن است قبل یا بعد از عمل جراحی سرطان ریه، تحت شیمی‌درمانی قرار گیرد.
در مورد انواع سرطان ریه بیشتر بخوانید.
سرطان ریه سلول غیر کوچک (NSCLC)
شیمی‌درمانی، روشی رایج برای درمان سرطان ریه سلول غیرکوچک محسوب می‌شود.
انجام شیمی‌درمانی قبل یا بعد از جراحی
ممکن است برخی از بیماران قبل از عمل جراحی، تحت شیمی‌درمانی قرار گیرند که به آن، شیمی‌درمانی نِئواَدجوانت گفته می‌شود. این کار باعث کوچک‌ترشدن تومور شده و برداشتن تومور توسط جراح را آسان‌تر می‌کند.
در مراحل اولیه سرطان NSCLC، انجام شیمی‌درمانی پس از عمل جراحی می‌تواند به کاهش خطر بازگشت سرطان کمک کند. پزشک قبل از شروع شیمی‌درمانی در مورد مزایا و عوارض احتمالی شیمی‌درمانی با بیمار صحبت خواهد کرد. داروهای شیمی‌درمانی می توانند عوارض جانبی جدی ایجاد کنند. بهترین پاسخ به شیمی درمانی سرطان ریه در افرادی دیده می‌شود که از وضعیت بدنی مناسبی برخوردارند. در صورتی که بیمار از آمادگی بدنی کافی برای شیمی‌درمانی برخوردار باشد، معمولاً در حدود ۸ هفته پس از جراحی، شیمی‌درمانی شروع می‌شود.
انجام شیمی‌درمانی قبل، بعد یا همزمان با پرتودرمانی
برای افرادی که به هر دلیلی نمی‌توانند تحت عمل جراحی قرار گیرند، انجام شیمی‌درمانی قبل یا بعد از پرتودرمانی می‌تواند به درمان مراحل اولیه سرطان NSCLC کمک کند.
در صورتی که وضعیت بدنی بیمار اجازه بدهد، پزشک ممکن است کمورادیاسیون را پیشنهاد دهد که انجام همزمان پرتودرمانی و شیمی‌درمانی است.
سرطان پیشرفته
در صورت ابتلا به سرطان پیشرفته ریه و گسترش سرطان ریه سلول غیرکوچک، ممکن است بیمار تحت شیمی‌درمانی قرار گیرد. این کار می‌تواند به برخی از افراد کمک کند تا عمر بیشتری داشته باشند؛ حتی اگر سرطان آن‌ها درمان نشود.
رژیم‌های دارویی شیمی‌درمانی
رژیم‌های دارویی شیمی درمانی سرطان ریه سلول کوچک (SCLC) با سرطان ریه سلول غیرکوچک (NSCLC) متفاوت است.
داروهای سرطان ریه سلول کوچک
معمولاً ترکیبی از داروهای شیمی‌درمانی (رژیم شیمی‌درمانی) برای بیمار تجویز می‌شود که شامل سیس‌پِلاتین یا کاربوپِلاتین هستند. برخی از رژیم‌های شیمی‌درمانی سرطان SCLC عبارتند از:
- EP (سیس‌پِلاتین و اِتوپوزاید)
- کاربوپِلاتین و اِتوپوزاید
- جِمسیتابین و کاربوپِلاتین
سرطان SCLC معمولاً به خوبی به این رژیم‌های شیمی‌درمانی پاسخ می‌دهند. محققان در تلاشند تا با طراحی رژیم‌های شیمی‌درمانی جدید به بهبود نتایج بیماران و کاهش عوارض جانبی داروها کمک کنند.
سرطان ریه غیر سلولی کوچک
به احتمال زیاد، رژیم شیمی‌درمانی برای درمان سرطان NSCLC دارای سیس‌پِلاتین یا کربوپِلاتین به همراه حداقل یکی دیگر از داروهای شیمی‌درمانی زیر خواهد بود:
- وینورِلْبین
- جِمسیتابین
- پاکلیتاکسِل (تاکسول)
- دوسِتاکسِل (تاکسوتِر)
- اِتوپوزاید
- پِمِتِرِکسد
نحوۀ انجام شیمی درمانی سرطان ریه
بیشتر داروهایی که نام برده شدند، به درون جریان خون تزریق می‌شوند اما برخی از آن‌ها به صورت کپسول‌های خوراکی هستند.
تزریق داروی شیمی درمانی سرطان ریه
ممکن است بنابر تشخیص پزشک، تزریق داروی شیمی درمانی سرطان ریه به صورت تزریق طولانی‌مدت داخل‌وریدی انجام شود.
ممکن است برای تزریق دارو از کاتتر ورید مرکزی (CV line) استفاده شود. CV-لاین، لوله‌ای تو خالی و ساخته‌شده از پلیمرهای مناسب برای کاربرد پزشکی است که وظیفه انتقال دارو به داخل بدن را بر عهده دارد. در این روش، یک لوله وارد یک رگ بزرگ در قفسۀ سینه یا بازو شده و مستقر می‌شود تا یک دسترسی وریدی را فراهم کرده باشد. این لوله تا پایان درمان (به مدت چند ماه) در همان‌جا باقی می‌ماند.
مصرف داروی شیمی‌درمانی به صورت کپسول خوراکی
کپسول‌های خوراکی باید طبق دستورالعمل پزشک مصرف شوند. به عنوان مثال، پر یا خالی‌بودن معده در زمان مصرف داروی شیمی‌درمانی، بر میزان ورود دارو به جریان خون تاثیرگذار است. پیش از قطع مصرف داروهای سرطان باید حتماً با پزشک معالج مشورت کرد.
تعداد دفعات شیمی درمانی سرطان ریه
در صورت انجام شیمی‌درمانی به صورت تزریقی، معمولاً بیمار هر ۳ تا ۴ هفته یک‌بار تحت شیمی‌درمانی قرار می‌گیرد. هر دورۀ ۳ تا ۴ هفته‌ای را یک کورس، دوره یا سیکل می‌نامند. بنابر تشخیص پزشک، ممکن است بیمار بین ۴ تا ۶ چرخۀ شیمی درمانی نیاز داشته باشد.
در صورت انجام شیمی‌درمانی به صورت مصرف کپسول‌های خوراکی، ممکن است هفته‌ای یک‌بار نیاز باشد که بیمار کپسول را بخورد. ممکن است بنابر تشخیص پزشک، کپسول خوراکی یک‌بار در روز و به مدت ۵ روز در هفته و برای ۳ هفته مصرف شود.
محل انجام شیمی درمانی
تزریق داروهای شیمی‌درمانی به طور معمول در بخش آنکولوژی بیمارستان‌ها و یا در کلینیک‌های تخصصی آنکولوژی انجام می‌شود. بیمار به مدت چند ساعت روی صندلی می‌نشیند؛ بنابراین می‌توان در طی این مدت برای سرگرم‌شدن از روزنامه، کتاب و یا لوازم الکترونیکی مانند موبایل و تبلت استفاده کند.
قبل از شروع شیمی درمانی
قبل از شروع شیمی درمانی چه باید کرد:
آزمایش کووید ۱۹
با توجه به شیوع ویروس کرونا، قبل از شیمی‌درمانی باید آزمایش کووید ۱۹ برای بررسی وجود ویروس کرونا در بدن انجام شود.
برای انجام این آزمایش، پرستار از داخل بینی و پشت گلو نمونه‌برداری را انجام می‌دهد. نمونه‌برداری با استفاده از یک سوآب پنبه‌ای بلند انجام می‌شود. بسته به این که بیمارستان از چه نوع آزمایشی استفاده کند، دریافت نتیجه بین ۹۰ دقیقه تا چند روز به طول می‌انجامد.
در بیشتر بیمارستان‌ها، ۴۸ تا ۷۲ ساعت قبل از مراجعه، آزمایش کووید را باید انجام دهید.
آزمایش خون
برای اطمینان از ایمن‌بودن آغاز شیمی‌درمانی، باید آزمایش خون انجام شود. این آزمایشات چند روز قبل از شروع شیمی‌درمانی انجام می‌شوند. قبل از شروع هر کورس، بیمار باید آزمایش خون بدهد.
عوارض جانبی شیمی‌درمانی
عوارض جانبی شایع شیمی‌درمانی سرطان ریه عبارتند از:
- حالت تهوع
- از دست دادن اشتها
- کاهش وزن
- احساس خستگی شدید
- مقاومت کمتر در برابر عفونت‌ها
- خون‌ریزی و کبودی بدن
- اسهال و یبوست
- ریزش مو
در صورت مشاهده علائم عفونت، مانند افزایش دمای بدن به بالای ۳۷.۵ درجۀ سانتی‌گراد یا کاهش دمای بدن به زیر ۳۶ درجۀ سانتی‌گراد، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
داروهای شیمی درمانی سرطان ریه در افراد مختلف، عوارض جانبی متفاوتی ایجاد می‌کنند. برخی از افراد نسبت به سایرین، واکنش شدیدتری نشان می‌دهند. بروز عوارض جانبی بستگی به موارد زیر دارد:
- نوع داروی شیمی درمانی تجویزشده
- میزان تجویزشده توسط پزشک
- نحوه واکنش فردی شما به داروهای شیمی‌درمانی
بروز هرگونه عارضۀ جانبی را پزشک اطلاع دهید.
شیمی درمانی و مکمل‌ها
در صورت مصرف هر گونه مکمل غذایی و گیاهی، حتماً پزشک معالچ را در جریان قرار دهید. برخی از این مکمل‌ها با داروهای شیمی درمانی سرطان پوست تداخل داشته و ممکن است مضر باشند.
