سرطان که با توسعه بافت تومور در نتیجه تکثیر کنترل نشده سلول‌های تشکیل دهنده بدن پیشرفت می‌کند، یکی از مهم‌ترین مشکلات سلامتی امروز است. سلول‌های سرطانی که به قسمت‌های دیگر بدن سفر می‌کنند و بافت‌های دیگر را اشغال می‌کنند، به غیر از مناطقی که در آن رشد می‌کنند، می‌توانند نتایج بالینی تهدیدکننده‌ای برای زندگی ایجاد کنند. یکی از بافت‌هایی که در آن سرطان در بدن ایجاد می‌شود، بافت استخوانی است.
سرطان استخوان چیست؟
بافت استخوانی مانند سایر بافت‌های تشکیل دهنده بدن دارای ساختاری زنده، پویا و دائما در حال تغییر است. بافت‌های تومور ممکن است در نتیجه تکثیر کنترل نشده سلول‌هایی با منشاء مختلف و خواص بیولوژیکی در بافت استخوان به دلایل مختلف ایجاد شوند. از آنجایی که بافت استخوان به خوبی در تماس نزدیک با بافت‌های اطراف است، انتشار و متاستاز قابل مشاهده است. بنابراین تشخیص و درمان به موقع بسیار مهم است.
انواع سرطان استخوان
در ادامه به انواع سرطان استخوان با توجه به منشاء آنها از سلول‌های موجود در بافت می‌پردازیم.
مولتیپل میلوما
در نوع مولتیپل میلوما که عمدتاً از سلول‌های پیش ساز خون در مغز استخوان که در بافت استخوانی قرار دارند، منشأ می‌گیرد، ممکن است از بافت‌های توموری که می‌توانند در داخل استخوان سازماندهی شوند، ایجاد شوند. مولتیپل میلوما که بیشتر در بافت استخوانی دیده می‌شود، به دلیل ویژگی‌های مختلف باعث تخریب بافت استخوانی می‌شود و همچنین ممکن است در فیزیولوژی بدن به ویژه عملکرد کلیه‌ها مشکلاتی ایجاد کند. به خصوص در سنین بالا شایع است.
استئوسارکوم
شایع‌ترین نوع استئوسارکوم در میان سرطان‌هایی است که از سلول‌های سازنده بافت استخوان منشاء می‌گیرند. منشأ آن از ناحیه‌ای به نام متافیز است که در انتهای استخوان‌های بلند مانند استخوان بازو و پا به ویژه در بیماران جوان قرار دارد.
کندروسارکوم
کندروسارکوم که می‌تواند ویژگی‌های بافت استخوانی و بافت غضروفی را نشان دهد و از نواحی غضروفی استخوان‌های بلند منشا می‌گیرد، نوعی سرطان تهاجمی است که معمولا در سنین بالا مشاهده می‌شود و از استخوان‌های نزدیک به بدن منشاء می‌گیرد.
سارکوم یوینگ
سارکوم یوینگ، یک زیرگروه خاص است که از سلول‌های پیش ساز در بافت استخوانی منشا می‌گیرد، نوعی سرطان استخوان می‌باشد که در بدنه بلند استخوان‌ها به نام دیافیز دیده می‌شود و در بیماران جوان بیشتر دیده می‌شود.
چه چیزی باعث سرطان استخوان می‌شود؟
مانند سایر انواع سرطان، اگرچه روند توسعه سرطان استخوان به طور کامل مشخص نشده است، اما مشخص شده است که سرطان استخوان در افرادی که در معرض شرایط خاصی قرار دارند بیشتر ایجاد می‌شود. از این نظر، پارامترهای زیر به عنوان عوامل خطر سرطان استخوان در نظر گرفته می‌شوند:
سابقه خانوادگی
خطر ابتلا به سرطان استخوان در افرادی که تومور استخوانی در بستگان نزدیک خود دارند یا دارای سندرم‌های مرتبط با انواع مختلف سرطان مانند رتینابلاستوما، سرطان سینه و … هستند، بیشتر است.
سابقه پرتو
خطر ابتلا به سرطان استخوان در درازمدت افزایش می‌یابد، به ویژه در استخوان‌هایی که در معرض پرتوهایی با دوز بالا مانند پرتو درمانی قرار دارند.
نرخ رشد استخوان
افراد جوان و کودکانی که سرعت رشد استخوان‌هایشان بیشتر از بقیه افراد است و سریع‌تر رشد می‌کنند، خطر ابتلا به سرطان استخوان را افزایش می‌دهند، زیرا سلول‌های استخوانی ظرفیت بیشتری برای تولید مثل دارند.
سن و جنسیت
برخی از سرطان‌های استخوان در دوره‌های سنی خاص شایع‌تر هستند و خطر ابتلا به سرطان استخوان به‌ویژه در مردان بیشتر از زنان است. کندروسارکوم و مولتیپل میلوما در سنین بالا شایع‌تر است، در حالی که استئوسارکوم و سارکوم یوینگ در جوانان شایع‌تر است.
برخی از بیماری‌های استخوان مانند بیماری پاژه
خطر ابتلا به سرطان استخوان در برخی بیماری‌های استخوانی مانند بیماری پاژه افزایش می‌یابد که باعث می‌شود بافت استخوان از نظر متابولیکی بسیار فعال باشد.
وجود ضایعات تومور استخوان
سرطان استخوان ممکن است در جریان تومورهای استخوانی مانند استئوکندروما و انکوندروما ایجاد شود که می‌تواند خوش خیم در نظر گرفته شود.
علائم سرطان استخوان چیست؟
علائم بالینی سرطان استخوان بسته به اندازه بافت تومور، محل آناتومیکی آن، گسترش به بافت‌های اطراف و وجود متاستازهای دوردست ممکن است متفاوت باشد. سرطان استخوان در مراحل اولیه ممکن است هیچ علامت بالینی نداشته باشد. با این حال، علائم زیر ممکن است در طول دوره سرطان استخوان در بیماران مشاهده شود:
- درد استخوان
- تورم یا سفتی در استخوان ها و مفاصل
- ضعف، خستگی
- شکستگی‌های استخوانی که به‌طور غیرطبیعی ایجاد می‌شوند یا به شدت ناسازگار هستند.
- کاهش وزن شدید غیر ارادی
سرطان استخوان چگونه تشخیص داده می‌شود؟
برای تشخیص قطعی سرطان، نمونه برداری پاتولوژیک از بافت تومور لازم است. یک قطعه کوچک را می‌توان به عنوان بیوپسی گرفت یا تشخیص پاتولوژیک را می‌توان با برداشتن مستقیم توده تایید کرد. جدای از این، روش‌های تصویربرداری برای اندازه‌گیری سرطان در سایر بافت‌ها با روش‌های مختلف می‌تواند به کار رود. روش‌های رایج در تشخیص و پیگیری سرطان استخوان به شرح زیر است:
رادیوگرافی
رادیوگرافی اغلب اولین روش مورد استفاده است. به این ترتیب، می‌توان توده تومور در استخوان را تشخیص داد و تحقیقات بیشتری را برنامه‌ریزی کرد.
توموگرافی کامپیوتری (CT) و تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
تصویربرداری CT یا MRI برای ارزیابی ویژگی‌هایی مانند ارتباط تومور استخوان با بافت‌های اطراف، وسعت آن و وجود متاستازهای دور استفاده می‌شود.
روش‌های اسکن استخوان
در روش‌های مبتنی بر اسکن کل توده استخوانی بدن، می‌توان میزان شیوع هر دو ضایعات متاستاتیک در استخوان‌ها و سرطان استخوان را ارزیابی کرد.
PET-CT
این یک آزمایش ارزشمند است که در ارزیابی شیوع سرطان‌هایی که متاستاتیک در نظر گرفته می‌شوند در بدن استفاده می‌شود.
آیا سرطان استخوان درمان می‌شود؟
در درمان سرطان استخوان، پارامترهای مختلفی مانند نوع سرطان، محل آناتومیکی، وسعت، اندازه و وجود متاستازهای دور باید بررسی شود. سپس طرح درمان تعیین می‌شود و روش‌های زیر را می‌توان به صورت همزمان یا به تنهایی اعمال کرد:
جراحی
برداشتن توده با جراحی، روش اساسی در مواردی است که برای برداشتن آن باید عمل جراحی انجام شود و لازمه این کار این است که تومور دارای اندازه مناسبی باشد و در محل درستی هم قرار گرفته باشد.
شیمی‌درمانی
شیمی‌درمانی‌های مختلفی را می‌توان در برنامه هایی که واحد انکولوژی پزشکی با توجه به نوع و ویژگی‌های پاتولوژیک سرطان استخوان تعیین می‌کند، به بیماران داد.
رادیوتراپی
از آنجایی که بافت استخوانی به پرتو حساس است و خاصیت حفظ اشعه دارد، می‌توان از رادیوتراپی در درمان استفاده کرد. رادیوتراپی را می‌توان همراه با شیمی درمانی قبل یا بعد از جراحی یا به تنهایی انجام داد.
کاربردهای دارویی هوشمند
داروهای ویژه حساس به نشانگرهای بیوشیمیایی خاصی که در بررسی پاتولوژیک سلول‌های سرطان استخوان شناسایی می‌شوند را می‌توان با موفقیت برای بیماران استفاده کرد. به خصوص در سال‌های اخیر، تحقیقات در این زمینه سرعت بیشتری یافته و در بیمارستان‌ها کاربرد بیشتری دارد.
درمان‌های حمایتی
علاوه بر این درمان‌ها، درمان‌های حمایتی نیز باید در طول فرآیند درمان به بیماران داده شود. از آنجایی که فرآیند متابولیک عمومی استخوان‌ها نیز به دلیل سرطان استخوان مختل می‌شود، تجویز بیس فسفونات همراه با ویتامین D، کلسیم و فسفر، ممکن است برای حمایت از متابولیسم استخوان مورد نیاز باشد. علاوه بر این، می‌توان برای تسکین درد، مسکن نیز تجویز کرد.
