در طول جلسات پرتودرمانی، تغذیه به عنوان یک عنصر بسیار حیاتی مطرح می‌شود. تغذیه مناسب در این دوران بسیار اهمیت دارد؛ زیرا به حفظ سلامت بدن و تقویت سیستم ایمنی کمک می‌کند و همچنین مواد مغذی لازم برای بازسازی بافت‌های سالم را به بدن می‌رساند. مصرف غذاهای سالم در فاصله زمانی پس از پرتودرمانی انرژی بدن را حفظ می‌کند. این اقدام به بیماران کمک می‌کند تا با عوارض جانبی تشعشع که ممکن است پدید آید، بهتر مقابله کنند. همچنین، مصرف غذاهای مفید به کاهش خطر عفونت کمک می‌کند و به فرآیند بهبودی سرعت می‌بخشد. در ادامه این مقاله به توضیح تغذیه در دوران رادیوتراپی می‌پردازیم.
اصول تغذیه‌ای درمان پرتو درمانی
درمان‌هایی مانند پرتودرمانی ممکن است عوارض جانبی متعددی داشته باشند که می‌توانند منجر به کاهش اشتها، تغییر در ذائقه غذایی، درد و مشکلات جویدن، خشکی دهان، اسهال، تهوع و استفراغ شوند. این مشکلات می‌توانند باعث کاهش مصرف کالری و پروتئین شود و در نتیجه، به کاهش وزن منجر شوند. برای جلوگیری از این مشکلات و حفظ وزن در دوره پرتودرمانی، می‌توانید از توصیه‌های زیر استفاده کنید:
انتخاب غذاهای با ارزش تغذیه‌ای بالا
سعی کنید غذاهایی با ارزش تغذیه‌ای بالا و غنی از پروتئین، ویتامین‌ها، مواد معدنی و فیبر را به رژیم غذایی خود اضافه کنید. میوه‌ها، سبزیجات، میان‌وعده‌های پروتئینی مثل مرغ و ماهی، لبنیات و محصولات تخم‌مرغی انتخاب‌های خوبی هستند.
تقسیم وعده‌های غذایی
به جای مصرف سه وعده غذایی اصلی، تقسیم غذاهای خود به وعده‌های کوچک و مکررتر می‌تواند به شما کمک کند که بیشتر کالری و پروتئین مصرف کنید.
مصرف مکمل‌های غذایی
در مواردی که نمی‌توانید مواد غذایی دریافت کنید، مصرف مکمل‌های غذایی تحت نظر پزشک ممکن است مفید باشد.
مدیریت عوارض جانبی برای تغذیه در دوران رادیوتراپی
برای مدیریت تهوع، استفراغ، خشکی دهان و سایر عوارض جانبی، با پزشک خود صحبت کنید و در صورت لزوم، داروهای مخصوص مصرف کنید.
استراحت کافی
استراحت و خواب کافی نیز برای بهبود تغذیه و حفظ وزن مهم است. برنامه روزانه خود را طوری تنظیم کنید که خواب کافی داشته باشید.
حفظ وزن و رعایت تغذیه در دوران رادیوتراپی از اهمیت بالایی برخوردار است و با توجه به تغییرات در وضعیت شما، ممکن است نیاز به تنظیمات متنوعی داشته باشد. همواره با تیم درمانی خود در تصمیم‌گیری‌های تغذیه‌ای خود همکاری کنید تا بهترین راهکارها را برای شما پیدا کنند.
نقش پروتئین در تغذیه در دوران رادیوتراپی
پروتئین‌ها یکی از مؤلفه‌های اساسی رژیم غذایی مناسب در طول رادیوتراپی (پرتودرمانی) هستند. نقش پروتئین در تغذیه در دوران پرتودرمانی عبارت‌اند از:
- بازسازی بافت
- حفظ وزن
- تقویت سیستم ایمنی
- حفظ عضلات
در ادامه به بررسی این موارد پرداخته‌ایم.
بازسازی بافت
رادیوتراپی ممکن است به بافت‌های سالم نیز آسیب برساند. پروتئین‌ها به عنوان سازنده‌های اصلی بافت‌ها و سلول‌ها در فرآیند بازسازی و بهبود بافت‌ها نقش دارند.
حفظ وزن
در دوران رادیوتراپی، افراد ممکن است به دلیل تهوع، استفراغ و تغییر در طعم و بوی غذا، وزن خود را از دست بدهند. مصرف کافی پروتئین به حفظ وزن بدن کمک می‌کند و از کاهش وزن بیشتر جلوگیری می‌کند.
تقویت سیستم ایمنی
پروتئین‌ها به تقویت سیستم ایمنی کمک می‌کنند و به بدن در مقابل عفونت‌ها و بیماری‌ها مقاومت می‌بخشند.
حفظ عضلات
کاهش وزن در دوران رادیوتراپی ممکن است به افت عضلات منجر شود. پروتئین‌ها به حفظ عضلات کمک می‌کنند و از تخریب عضلات جلوگیری می‌کنند.
منابع پروتئینی مناسب شامل گوشت، مرغ، ماهی، تخم‌مرغ، لبنیات (مانند ماست و پنیر)، حبوبات (مثل لوبیا، نخود، عدس) و میان‌وعده‌های پروتئینی (مانند بادام و بذرها) هستند. در رژیم غذایی خود تنوع در منابع پروتئینی را حفظ کنید تا از تمام اسیدهای آمینه مورد نیاز بدن بهره ببرید. همچنین، لازم است که با متخصص تغذیه خود مشورت کنید تا رژیم غذایی مناسبی برای نیازهای خاص شما در دوران رادیوتراپی تنظیم کنید. او می‌تواند به شما راهنمایی‌های دقیق‌تری در مورد مصرف پروتئین و سایر مواد غذایی بدهد.
بیشتر بخوانید: تغذیه بیماران سرطانی تحت پرتودرمانی
نقش میوه و سبزیجات در تغذیه در دوران رادیوتراپی
میوه‌ها و سبزیجات یک بخش مهم از تغذیه در دوران رادیوتراپی هستند و می‌توانند به شما کمک کنند تا مواد مغذی و آنتی‌اکسیدان‌های لازم برای حفظ سلامتی را دریافت کنید. در این دوره، توصیه می‌شود میوه‌ها و سبزیجات را به صورت منظم و در مقادیر مناسب به رژیم غذایی خود اضافه کنید. در ادامه توصیه‌هایی در مورد مصرف میوه‌ها و سبزیجات در تغذیه در دوران رادیوتراپی آورده‌ایم.
مصرف میوه‌ها
میوه‌ها منابع عالی ویتامین‌ها و مواد معدنی مختلف هستند. سعی کنید میوه‌های متنوعی از انواع مختلف را به رژیم غذایی خود اضافه کنید. مثلاً میوه‌هایی مانند توت، توت‌فرنگی، توت‌سیاه، نارنگی، پرتقال، انگور، و تمشک غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها هستند. بهتر است مصرف میوه‌های تازه ترجیح داده شود، زیرا این میوه‌ها غنی‌ترین منابع ویتامین‌ها و مواد مغذی هستند.
مصرف سبزیجات
سبزیجات نیز منابع عالی ویتامین‌ها، مواد معدنی و فیبر هستند. سعی کنید سبزیجات مختلفی را به رژیم غذایی خود اضافه کنید، از جمله سالادها و سبزیجات بخارپز. توصیه می‌شود با پزشک و تیم درمانی خود در مورد نیازهای تغذیه‌ای خود در دوران رادیوتراپی مشورت کنید تا رژیم غذایی مناسبی را برای شما تنظیم کنند.
از چه مواد غذایی در تغذیه در دوران رادیوتراپی باید پرهیز کرد؟
در طول تغذیه در دوران رادیوتراپی، باید از برخی غذاها و عادات غذایی خاصی اجتناب کنید یا کمتر مصرف کنید تا عوارض جانبی کمتری ایجاد شود. برخی از مواردی که در دوران پرتودرمانی باید به آنها توجه کنید عبارت‌اند از:
- غذاهای فراوری شده با نمک
- قندهای تصفیه شده
- چربی اشباع نشده
- الکل
- غذاهای تند و ترش
- غذاهایی که ممکن است سختی در بلعیدن ایجاد کنند
در ادامه به بررسی این موارد پرداخته‌ایم.
غذاهای فراوری شده با نمک
غذاهای فراوری شده با نمک مانند ماهی دودی و پنیر سفیده باید به حداقل کاهش یابند. نمک می‌تواند باعث ایجاد تورم و احتباس مایعات در بدن شود.
قندهای تصفیه شده
مصرف قندهای تصفیه شده و شیرینی‌های پرقند باید محدود شود. قندهای تصفیه شده می‌توانند باعث افزایش سطح قند خون شوند و تأثیر منفی بر روی سلامتی داشته باشند.
چربی اشباع نشده
از مصرف چربی‌های اشباع نشده مانند روغن‌های آفتابگردانی و کنولا که در فرآیندهای فرآوری مورد استفاده قرار می‌گیرند، خودداری کنید. به جای آن، از روغن‌های زیتون استفاده کنید.
الکل
مصرف الکل باید به حداقل کاهش یابد یا بهتر است از آن خودداری کنید. الکل ممکن است باعث تحریک مخاطهای دستگاه گوارش شود و مشکلات اضافی ایجاد کند.
غذاهای تند و ترش
غذاهای تند و ترش می‌توانند مشکلات گوارشی مانند تحریک مخاط‌ها و اسهال ایجاد کنند. در صورت داشتن مشکلات گوارشی، از مصرف غذاهای تند و ترش خودداری کنید.
غذاهایی که ممکن است سختی در بلعیدن ایجاد کنند
اگر درمان پرتودرمانی در منطقه سر و گردن انجام می‌شود و برای شما سختی در بلعیدن غذاها وجود دارد، از مصرف غذاهایی که ممکن است گلوی شما را بگیرند (مانند نان خشک) خودداری کنید. به جای آن، از غذاهای نرم و مخصوص به این موقعیت استفاده کنید.
کلام آخر
سرطان و درمان‌های آن می‌توانند باعث تضعیف سیستم ایمنی بدن شوند. این تضعیف سیستم ایمنی ناشی از آسیب به سلول‌هایی است که از بدن ما در مقابل بیماری‌ها و میکروب‌ها محافظت می‌کنند. در نتیجه، بدن نمی‌تواند مانند یک فرد سالم در برابر عفونت‌ها، عوامل خارجی و بیماری‌ها مقاومت نشان دهد.
در طول فرآیند درمانی و تا زمانی که سیستم ایمنی شما خود را بازسازی می‌کند و توان لازم را برای محافظت از بدن شما به دست می‌آورد، شما بایستی حداکثر تلاش خود را انجام دهید تا در معرض میکروب‌ها و عوامل عفونت‌زا قرار نگیرید. به همین علت رعایت اصول تغذیه در دوران رادیوتراپی از اهمیت بسزایی برخوردار است.
