تشخیص سرطان در فرد، می‌تواند زندگی او را دستخوش تغییر کند. شیمی درمانی و پرتودرمانی از کارآمدترین روش‌های درمان سرطان هستند. آن‌ها از متد‌های مختلفی برای کوچک کردن تومورها، کشتن سلول‌های سرطانی و جلوگیری از گسترش سرطان استفاده می‌کنند. افراد مبتلا به این بیماری ممکن است نیاز داشته باشند که گزینه‌های درمانی مختلف از جمله شیمی درمانی و پرتودرمانی را برای درمان بیماری خود امتحان کنند.
هدف هر دوی این شیوه‌های درمانی، درمان سرطان است، اما تفاوت‌های کلیدی بین آن‌ها وجود دارد. حال ممکن است این سوال برای بسیاری از بیماران سرطانی پیش آید که کدام یک از شیمی درمانی یا پرتودرمانی برای درمان آن‌ها مناسب‌تر است؟ این مقاله به بررسی شیمی درمانی و پرتودرمانی، عوارض جانبی احتمالی، مزایای هر کدام و تفاوت این دو روش درمانی می‌پردازد. برای آشنایی با موارد یاد شده تا آخر مقاله همراه ما باشید.
شیمی درمانی
پزشکان، شیمی درمانی را به عنوان اولین خط درمان برای طیف وسیعی از سرطان‌ها تجویز می‌کنند. با این حال، آن‌ها همچنین ممکن است از اصطلاح شیمی درمانی برای اشاره به هر دارویی برای درمان یک بیماری استفاده کنند. در شیمی درمانی، پزشکان، داروهای شیمی درمانی را تجویز می‌کنند، این داروها می‌توانند رشد سلول‌ها را کند یا متوقف کنند.
همچنین بخوانید: آیا شیمی درمانی موثر است؟
اکثر آن‌ها سلول‌های که با رشد سریع تقسیم و تکثیر می‌شوند را هدف قرار می‌دهند، با این حال، داروها بین سلول‌های سالم و سلول‌های سرطانی تمایز قائل نمی‌شوند. بسیاری از سلول‌های سالم بدن مانند سلول‌های مغز استخوان، دستگاه گوارش و فولیکول‌های مو به سرعت رشد می‌کنند. شیمی درمانی، ممکن است این سلول‌ها را از بین ببرد و باعث ریزش مو، ضعف سیستم ایمنی و سایر مشکلات سلامتی شود. هدف شیمی درمانی کاهش یا توقف رشد سرطان و جلوگیری از گسترش آن به سایر نقاط بدن از طریق متاستاز است.
پرتو درمانی
رادیوتراپی، یکی دیگر از روش‌های درمانی است که در بیماری‌های سرطانی و برخی بیماری‌های دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش، پرتوهای با انرژی بالا مانند پرتوهای X و گاما، به سلول‌های بیماری‌زای در بدن تابیده می‌شوند تا سلول‌های سرطانی را از بین ببرند یا رشد آن‌ها را مهار کنند.
همچنین بدانید: عوارض شایع پرتو درمانی
هدف اصلی پرتو درمانی، کاهش حجم تومور، تخریب سلول‌های سرطانی و کنترل رشد آن‌ها است. رادیو تراپی، معمولاً به صورت جلسات چند هفته‌ای و یا چند ماهه پیش می‌روند و برنامه درمانی بر اساس نوع سرطان، مرحله بالینی، محل تومور و وضعیت فرد تعیین می‌شود. در برخی از سرطان در مراحل اولیه، پرتو درمانی ممکن است اولین خط دفاعی برای جلوگیری از گسترش بیماری باشد. برای سایر سرطان ها، پزشکان ممکن است از رادیوتراپی برای کوچک کردن تومور قبل از جراحی استفاده کنند.
عوارض شیمی درمانی
شیمی درمانی، ممکن است عوارض جانبی موقت یا دائمی را به همراه داشته باشد. در ادامه، عوارض شیمی درمانی را به طور خلاصه بررسی می‌کنیم که عبارت‌اند از:
- تهوع و استفراغ: این عوارض بسیار شایع هستند و ممکن است پس از شیمی درمانی رخ دهند و معمولاً با داروهای ضد تهوع کنترل می‌شوند.
- خستگی: خستگی بعد از شیمی درمانی نیز از عوارض شایع شیمی درمانی است و ممکن است برای مدتی پس از درمان ادامه یابند.
- تغییرات پوستی: ممکن است بعد از شیمی درمانی، پوست فرد تیرگی، خشکی، حساسیت یا تحریک بیشتر نسبت به نور پیدا کند.
- ریزش مو: ممکن است پس از انجام شیمی درمانی، موهای فرد تغییر رنگ دهند، کمتر شوند یا کاملاً بریزند. همچنین، ممکن است دچار موخوره شوند.
بیشتر بدانید: چرا شیمی درمانی باعث ریزش مو می‌شود؟
- کاهش شدید وزن: ممکن است به دلیل مصرف داروهای شیمی درمانی، اشتهای فرد تغییر کند و وزن کاهش شدیدی پیدا کند.
- ضعف سیستم ایمنی: شیمی درمانی ممکن است سبب کاهش سیستم ایمنی بدن شود و فرد را در معرض عفونت‌ها قرار دهد.
- تأثیر بر روی خون: شیمی درمانی می‌تواند تعداد سلول‌های خونی فرد را کاهش یا افزایش دهد، که ممکن است منجر به خونریزی، بروز عفونت‌ها و خستگی شدید شود.
- تأثیر بر روی اعصاب: شیمی درمانی ممکن است، اثراتی بر روی سیستم عصبی مانند: درد، اختلالات حافظه، اضطراب و افسردگی داشته باشد.
- آسیب به بافت‌های سالم: داروهای شیمی درمانی در بسیاری از مواقع به جز سلول‌های سرطانی به دیگر بافت‌ها و سلول‌ها نیز آسیب می‌زنند.
- زخم دهان: شیمی درمانی، به سلول هایی که سریع رشد می‌کنند آسیب می‌رساند، در این بین ممکن است به سلول‌های غیر سرطانی که رشد سریع دارند نیز آسیب وارد شود. سلول‌های پوشاننده دهان و گلو از جمله این سلول‌ها هستند.
بیشتر بخوانید: عوارض شیمی درمانی
عوارض پرتو درمانی
پرتو درمانی نیز ممکن است عوارض جانبی را به همراه داشته باشد، این عوارض بستگی به محل درمان، نوع پرتو استفاده شده و دوز دریافتی دارند. عوارض ناشی از پرتو درمانی عبارت‌اند از:
- تحریک و التهاب پوست: پرتو درمانی ممکن است باعث تحریک و التهاب پوست در منطقه درمان شود. این ممکن است شامل قرمزی، خارش، خشکی، ترشحات و آسیب جدی باشد.
- تغییرات پوستی: پوست در منطقه درمان، ممکن است عوارضی مانند: تیرگی، تغییر رنگ، تغییر در بافت و ضخامت را تجربه کند.
- مشکلات گوارشی: ممکن است عوارض گوارشی مانند: تهوع، استفراغ، دل درد و اسهال به علت تأثیر پرتو درمانی بر مناطقی نزدیک به دستگاه گوارش رخ دهد.
- تأثیر بر روی مو: پرتو درمانی ممکن است باعث ریزش مو در منطقه درمان شود. این موضوع معمولاً موقتی است و موها پس از پایان درمان مجدداً رشد می‌کنند.
- تأثیر بر روی عملکرد جنسی: در برخی موارد، پرتو درمانی ممکن است تاثیری بر روی عملکرد جنسی مانند کاهش نعوظ جنسی یا مشکلات در باروری داشته باشد.
- تأثیر بر روی بافت‌های سالم: پرتو درمانی ممکن است باعث آسیب به بافت‌های سالم نزدیک به منطقه درمان شود، که ممکن است منجر به التهاب، خونریزی یا ضعف عملکرد آن‌ها شود.
مزایای شیمی درمانی
شیمی درمانی یکی از روش‌های اصلی درمان بسیاری از بیماری‌ها، از جمله سرطان، است. این روش درمانی دارای مزایای مهمی است که در زیر به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم که عبارت‌اند از:
- کشف و درمان بیماری‌های سرطانی
- انعطاف‌پذیری در درمان
- جلوگیری از انتشار بیماری
- درمان عوارض بیماری
- کمک به درمان پس از عمل جراحی
- درمان بیماری‌های خونی
- درمان بیمارانی که امکان جراحی ندارند
- افزایش زمان بقا و کیفیت زندگی
- ترکیب با روش‌های دیگر
مزایای پرتو درمانی
پرتو درمانی یک روش درمانی است که با استفاده از پرتوهای با انرژی بالا، به صورت هدفمند و با دقت بالا، به درمان بیماری‌ها می‌پردازد. این روش درمانی دارای مزایای مهمی است که عبارت‌اند از:
- درمان بیماری‌های سرطانی
- حفظ بافت‌های سالم
- کاهش عوارض جانبی
- درمان بیمارانی که امکان جراحی ندارند
- افزایش زمان بقا و کیفیت زندگی
- ترکیب با روش‌های دیگر
- کمک به درمان پس از عمل جراحی
- جلوگیری از پیشرفت و انتشار بیماری
- قابلیت تنظیم و کنترل دقیق
- امکان تکرار و تعدیل درمان‌عدم نیاز به بستری درمانی
- دوره نقاهت کوتاه
شیمی درمانی یا پرتو درمانی؟
به صورت کلی هر دو روش برای درمان سرطان تاثیر گذار هستند و وابسته به عوامل مختلف به صورت تکی و یا ترکیبی برای درمان بیماری استفاده می‌شوند. تاثیرات منفی شیمی درمانی و پرتو درمانی در بسیاری از موارد مشابه است، اما عوارض شیمی درمانی در تمام بدن بروز پیدا می‌کنند و عوارض مشابه آن در پرتو درمانی مربوط به منطقه خاصی که مورد تابش پرتو قرار گرفته است می‌شود. عوارضی مانند آسیب به مو و پوست در هر دو روش درمانی ممکن است روی دهد، اما نوع و شدت این عوارض در هر روش با هم متفاوت است.
شیمی درمانی یا پرتو درمانی: کدام موثرتر است؟
انکولوژیست‌ها تصمیم خواهند گرفت که کدام درمان برای درمان سرطان یک فرد بهتر است. علاوه بر این، شیمی درمانی و پرتودرمانی می‌توانند مکمل یکدیگر باشند و پزشکان ممکن است آن‌ها را با هم انجام دهند. اینکه فردی پرتودرمانی یا شیمی‌درمانی داشته باشد، به نوع سرطان و میزان گسترش آن بستگی دارد.
همچنین بخوانید: درصد موفقیت پرتودرمانی + هرآنچیزی که باید درمورد آن بدانید!
به طور کلی، هیچ دلیلی وجود ندارد که نشان دهد یک درمان در همه یا بیشتر موارد موثرتر از سایر درمان‌ها است. با این حال، برخی روش‌های درمانی ممکن است گزینه بهتری برای انواع خاصی از سرطان‌ها باشند. هر دو روش شیمی درمانی و پرتو درمانی، در درمان سرطان می‌توانند موثر باشند و به صورت جداگانه یا در ترکیب با یکدیگر استفاده شوند. در ادامه، این دو روش را از جنبه‌های مختلف مورد بررسی قرار می‌دهیم که عبارت‌اند از:
بیشتر بدانید: درصد موفقت شیمی درمانی به چه عواملی بستگی دارد؟
- زمینه درمانی
- تاثیر بر سلول‌های سرطانی
- ترکیب درمانی
زمینه درمانی
- شیمی درمانی: شیمی درمانی اغلب برای درمان سرطان‌ها استفاده می‌شود و می‌تواند به طور سیستمیک در سراسر بدن اثر کند.
- پرتو درمانی: پرتو درمانی با استفاده از پرتوهای با قدرت بالا، مانند پرتوهای X و گاما، به سلول سرطانی اشعه می‌تاباند و به طور مستقیم بر روی منطقه مورد نیاز تمرکز می‌کند.
اثر بر سلول‌های سرطانی
- شیمی درمانی: با استفاده از داروهای ضد سرطانی، سعی در کنترل و کاهش سرطان‌های حاضر و جلوگیری از گسترش آن‌ها می‌کند.
- پرتو درمانی: پرتو درمانی با تمرکز بر روی منطقه مورد نیاز، سلول‌های سرطانی را تخریب می‌کند یا حجم تومور را کاهش می‌دهد.
درمان ترکیبی
- شیمی درمانی: شیمی درمانی می‌تواند به صورت مستقل یا در ترکیب با سایر روش‌های درمانی مانند جراحی یا پرتو درمانی استفاده شود.
- پرتو درمانی: پرتو درمانی ممکن است به تنهایی یا به همراه سایر روش‌های درمانی مورد استفاده قرار گیرد.
ترکیب شیمی درمانی و پرتو درمانی
انکولوژیست ممکن است استفاده از شیمی درمانی و پرتودرمانی را با هم، بسته به تشخیص پزشکی، توصیه کند. برخی از داروهای شیمی درمانی می‌توانند به طور جمعی کار کنند، اگرچه ممکن است فرد عوارض جانبی بیشتری را مشاهده کند. افراد می‌توانند با پزشک، در مورد مزایای استفاده از شیمی درمانی و پرتودرمانی برای افزایش شانس بقا و احتمال بهبودی در مقایسه با افزایش عوارض جانبی صحبت کنند.
زمان و اینکه آیا استفاده از شیمی درمانی یا پرتو درمانی بستگی به سرطان، اهداف درمانی فرد و سایر عوامل دارد. گاهی اوقات شیمی درمانی حرف اول را می‌زند، اما همیشه اینطور نیست و در برخی موارد، فرد فقط پرتو درمانی را انجام می‌دهد، در برخی از شرایط پرتو درمانی یا شیمی درمانی همزمان به کار گرفته می‌شوند.
هر سرطانی متفاوت است، بنابراین هیچ راهی برای پیش بینی بقای طولانی مدت یا عوارض جانبی صرفا بر اساس درمان آن وجود ندارد. برخی از سرطان‌ها نرخ بقای بالایی دارند، در حالی که برخی دیگر می‌توانند تنها در چند ماه باعث مرگ شوند.
کلام آخر
تصمیم گیری برای درمان سرطان می‌تواند چالش برانگیز باشد. انتخاب شیمی درمانی یا پرتو درمانی وابسته به نوع بیماری، شرایط بیماری، محل سلول‌های سرطانی و در نهایت با تصمیم پزشک انجام می‌شود. هر کدام از این روش‌ها مزایا و عوارض خاص خود را دارند که دانستن آن‌ها می‌تواند به تصمیم گیری افراد در انتخاب روش درمانی تاثیر بگذارد.
سوالات متداول
آیا می‌توان پرتو درمانی و شیمی درمانی را همزمان استفاده کرد؟
بله، در بعضی موارد می‌توان پرتو درمانی و شیمی درمانی را همزمان استفاده کرد.
آیا عوارض پرتو شیمی درمانی یا پرتو درمانی دائمی هستند؟
هر دو روش ممکن است عوارضی داشته باشند، اما اغلب موقت و قابل مدیریت هستند.
آیا می‌شود از شیمی درمانی یا پرتو درمانی برای همه بیماری‌ها استفاده کرد؟
برای استفاده از هر روش باید بر اساس شرایط بیمار و توصیه پزشک تصمیم گیری شود.
